Week 4 Flashcards
klachten bij ovarium/ endometrium carcinoom
- geen!
- aspecifiek:
vage gastro-intestinale klachten
toename buikomvang (door vocht)
mictie- of defecatie problemen - acute buik door ruptuur van een cyste/ steeldraai
incidentie cervixcarcinoom
7/100.000 mensen per jaar (680 per jaar)
*200 vrouwen overlijden aan baarmoederhalskanker
symptomen cervixcarcinoom
- bloedverlies
- afscheiding
- buikpijn
- ontdekt bij screening
diagnostiek cervixcarcinoom
- cytologie; arcinoom pap V
- colposcopie
- histologie
- aanvullende diagnostiek
- stageren
colposcopie
- beoordelen of de weefsel-las (sci) zichtbaar is
- kijken of er afwijkingen zichtbaar zijn
- bepalen van de plaats van de meest ernstige afwijking, waarvan biopt
stagering
- Wat is het (aard (invasie))
- Waar zit het locaal (grootte)
- Groeit het locaal door?
- Zijn er afstand metastasen
aanvullend onderzoek
laboratorium
- routine screenend onderzoek
- tumormarkers SCC, CA125 (adenocarcinomen)
beeldvormend
- (PET)CT scan
- X-thorax
- MRI
T stadium cervixcarcinoom
1 = beperkt tot baarmoedermond
2 = ‘beperkte’ uitbreiding naar de schede of naar opzij (parametria)
3 = uitbreiding naar onderste 1/3e van schede of vast aan bekkenwand (hydronefrose)
4 = uitbreiding naar blaas/ rectum
*zie plaatje ook nog
metastaserings patroon
- doorgroei (lokaal t-stadium)
- lymfogeen (via parametri)
- (zelden) hematogeen
metastaseringspatroon bepaalt behandeling
- laag risico: conus: uterus extirpatie
- gemiddeld risico: lokaal maar radicaal: Wertheim met kleerdissectie
- hoog risico: chemo radiatie
behandeling cervix carcinoom
- chirurgie (afhankelijk van kinderwens/ lymfangio invasieve groei)
- ratiotherapie
- (chemotherapie)
CIN laesie behandeling
- LLETZ; large loop excision transformation zone
- poliklinische behandeling
- genezing 6 weken
- minimale invloed zwangerschap
stadium IA en IB cervixcarcinoom
stadium IA1: infiltratie tot 3 mm
stadium IA2: infiltrate 3-5 mm
stadium IB1: invasief carcinoom >5mm diepte stroma invasie en <2 groote omvang
stadium IB2: invasief carcinoom >2cm en < 4cm
stadium IB3: invasief carcinoom >4cm
conus van de cervix
groot deel van Cervix wordt weggehaald voor onderzoek
*zie slides plaatje voor beter beeld welk deel weggehaald
behandeling bij infiltratie meer dan 5mm, tumor max 4cm doorsnede (cervixcarcinoom)
radicale trachelectomie of
hysterectomie met pelviene lymfadenectomie
- Indien properatief tumorpositieve lymfeklieren of doorgroei naar de blaas blijft de uterus in situ en wordt voor een andere behandeling gekozen.
totale vs radicale hysterectomy
zie afbeelding voor verschil in slides
Uterus sparende behandeling (wat, indicatie, contra-indicatie)
Trachelectomie na pelviene klierdissectie
- verwijderen cervix met parametria
- uterus zelf blijft in situ
indicatie: sterke kinderwens
contra-indicatie:
- tumor >2 cm
- technisch onmogelijk
behandeling hogere stadia cervixcarcinoom (IB2 en hoger)
- In en uitwendige radiotherapie (daarbij: hormoontherapie; cisplatin)
- hyperthermie
- In combinatie met chemotherapie (chemoradiatie) of diepe hyperthermie
- Soms inductie chemotherapie gevolgd door RT met hyperthermie
uitwendige radiotherapie cervixcarcinoom (doelgebied/ dosis)
doelgebied
- uterus en cervix
- bovenste 2/3 vagina, parametria
- bekken klieren: iliacaal en obturator loge
- lezen en para-aortale klieren
dosis
- 45-50 Gy in 23-28 fracties van 1,8 tot 2 Gy per keer
*lieft in buikliggin in RT
inwendige radiotherapie cervixcarcinoom (dosis)
- combinatie van intra-uteriene katheter en tweedal ovoiden
- Spinaal/epiduraal
anaesthesie
dosis:
- 3 x 7 Gy in laatste weken van de uitwendige bestraling (overall Treatment Time niet >7 weken).
bijwerkingen radiotherapie (acuut en laat)
Acuut:
- frequentere aandrang ontlasting, diarree, krampen
- frequentere mictie, branderigheid
- huidreactie, mucositis
- haaruitval lokaal
- Vermoeidheid
Laat:
- ovariële dysfunctie (substitutie!)
- darmschade: ileitis terminalis, stricturen, proctitis
- blaasschade: urgency, hematurie, fistel, necrose
- vermoeidheid
- osteoradionecrose sacrum
risico op ovariumcarcinoom
genmutaties: (10-15%)
- BRACA-1, BRCA-2
- lynch syndroom: MLH1, PMS2, MSH2
risico reductie:
- de pil 30-50% risico reductie indien > 3 jaar
- meerdere zwangerschappen
beeldvorming echo ovariumcarcinoom
- cystes/ solide; uni- multi oculair / septae (dikte)
- proliferaties
- ascites
- doppler
- IOTA
- RMI
beeldvorming CT ovariumcarcinoom
beschrijven van alle kwadranten
- omentum
- klieren
- kleine bekken
- cardiophrenische hoek
- lever
- longen
laboratorium cervixcarcinoom
- algemeen lab (pre-operatief)
- tumormarkers:
- CA 125 (prikkeling buikvlies), CEA,
- A1PF, hCG, LDH (kiemceltumoren)
- inhibine A en B, estradiol, AMH (seks cord stroma celtumoren)
histologie ovariumcarcinoom
- sereus ovarium carcinoom = agressiefste vorm
- laaggradig endometrioid
- graad 3 endometrioid
- heldercellig
*samen 80% van ovarium carcinomen
* zie slides afbeeldingen
origine van ovariumcarcinoom
- eierstok (ovarium)
- eileider (tuba)
- buikvlies (extraperitoneaal ovariumcarcinoom)
- klinisch 1 entiteit: je behandeld alles hetzelfde
ovariumcarcinoom metastasering
vroege intraperitoneale metastasering door:
- intraperitoneale lokalisatie van ovaria
- exfoliatieve groei
- versleping van tumorcellen
stadia ovariumcarcinoom
1A: in 1 eierstok
1B: in beide eierstokken
1C: beide eierstokken en in buikvlies
2A: eierstok en weefsel daaromheen (eileiders)
laag stadium ovariumcarcinoom
- meestal bij toeval gevonden (zelden klachten)
- 75-90% genezing
- chirurgie en volledige stagering cruciaal
- tumor graag belangrijke prognostische factor
- adjuvante chemotherapie verbetert de overleving van patienten met onvolledige stagering
- niet bekend of adjuvante chemotherapie overleving verbetert bij patiënten met hooggradige tumor
stageringsoperatie ovariumcarcinoom
doel: vaststellen uitzaaiingen
(snee of kijkoperatie)
- cytologie spoelvloeistof of ascites
- inspectie en palpatie hele buikholte
- uterus en annex extirpatie
- omentectomie
- stageringsbiopten
- lymfeklierdissectie/ sampling
sister mary joseph nodule
uitzaaiing ovariumcarcinoom is te zien in navel
hoogstadium stagering ovariumcarcinoom
- 2B: verder uitbreiding in kleine bekken
- 3A1: retroperitoneale klieren
- 3A2: microscopische ziekte peritoneaal
- 3B: peritoneale metastase <2cm, N0
- 3C: peritoneale metastase >2cm of N1
- IV; afstandsmetasen (zoals sister mary Joseph)
prognostische factoren ovariumcarcinoom
- conditie (karnofsky index)
- FIGO stadium
- tumorgraad
- grootte van restlaesies na chirurgie
- chemotherapie
- BRCA status
standaard behandeling hoog stadium ovariumcarcinoom
primaire of interval debulking chirurgie:
- alle zichtbare ziekte wegopereren
- adnexen, uterus, omentectomie
- optimale resectie macroscopische tumor
- indien optimale debulking chirurgie (laesie <1cm) niet mogelijk; zo veel mogelijk proberen te verwijderen
chemotherapie:
- 6 kuren carboplatin en taxol eens per 3 weken, gevolgd door PARP-remmer indien respons
in ontwikkeling:
- HIPEC
- intraperitoneale chemotherapie
hoog stadium ovariumcarcinoom overleving
na primair of interval debunking en chemotherapie
- 75% klinisch complete remissie
- 50-75% krijgt recidief
- mediane ziektevrije overleving: 18-24 maanden
- mediane overleving: 36-50 maanden
- mediane overleving na recidief ongeveer 2 jaar
endometrium carcinoom
baarmoederslijmvlies kanker
risicofactoren endometrium carcinoom
- hormoon gebruik
- obesitas (door vet oestrogeen)
- infertiliteit in voorgeschiedenis
- nullipariteit
- late overgang
- leeftijd
- diabetes
- hypertensie
- radiotherapie bekken
- erfelijk (lynch syndroom)
diagnostiek endometriumcarcinoom
- beeldvorming (echografie)
- weefsel verkrijgen:
bipot met flexibel buisje (pipelle)
hysteroscopisch biopt
curettage
T stadium endometrium carcinoom
T1: beperkt tot corpus
- T1a: endometrium, T1b; myometrium
T2: uitbreiding naar cervix
T3: naar buikholte en/of schede
- T3a; ovaria uitbreiding, T3b; vagina, T3c; lymfe klieren
T4: lokel uitbreiding naar blaas/rectum
- T4a; blaas/ damen, T4b; lever
diagnostisch onderzoek endometrium carcinoom
- routine bloedonderzoek
- CA 125 vaak verhoogd bij extra-uterien ziekte
- transvaginale echo
- MRI/ CT scan op indicatie
- vrouw onder 70 routine onderzoek op risico lynch syndroom
behandeling endometrium carcinoom (en incisie types)
- chirurgie (bijna altijd)
- uterus met adnexa
*zie slides met type incisies
- open
- laparoscopisch
- da vinci
- single site
aanvullende therapie endometrium carcinoom
- bestraling (inwendig/uitwendig)
- chemotherapie (chemoradiatie)
- hormoonbehandeling alleen indien laaggradige tumor met hormoonreceptoren op de cellen en (bewezen) restziekte
ontwikkelingen endometrium carcinoom
verandering door:
- gebruik te maken van poortwachtersklier procedure
- risico analyse door immunohistochemisch profiel van tumor
- targeted therapie (pembroluzimab)
leer schema endometrium behandeling
LVSI = lymfe vat invasie
TLH-BSO = totale laparoscopische hysterectomie & bilaterale salpingo-overiectomie (uterus/ annexen weg)
brachytherapie = inwendige bestraling
- zie slides
biopsychosociaal model over seks
normen:
- maatschappij, geloof, cultuur, verwachting
biologische factoren:
- gevolg ziekte (direct/indirect), gevolg behandeling, neuroendocriene functie, genetica, medicatie
psychologische ziekte:
- lichaamsbeeld, zelfbeeld, aanpassingsvermogen, individuele betekenis seksualiteit, performance angst,
sociale factoren:
- relationele vaardigheden, rolverwisseling, levensfase, betekenis seksualiteit in relatie, partner factoren
effecten van kanker op seksualiteit
- vermoeidheid
- angst
- pijn
- depressie
- zelfbeeld
- anatomie
- conditie
- therapie bijwerkingen
- partner
soorten seksuele problemen
- seksuele disfunctie
- seksuele belevingsproblemen
- seksuele relatie problemen
- seksuele aanpassingsproblemen
- praktische seksuele problemen
- seksuele integratieproblemen
bacroft
- cognitie
- bewustzijn respons
- perifere opwinding
- genitale responsen
- ruggemergcentra
- Limbisch systeem
seksuele bijwerkingen medicijnen kanker
erectie
- beta blokkers
- aniarithmica
- antipsychotica
- 5alfa reductase remmer
- spionolacton
- ranitidine
- levodopa (m. parkinson)
- amlodipine
- enalapril
- oxycodone
- hydrochlorothiazide
- anti epileptica
- aromataze remmer
- HIV medicatie
lubricatie klachten
- anticholinergica
zin in seks
- GnRH a(nta)gonisz
- SSRI
- statines
- 5 alpha reductase remmers
- anticonceptiva
ejaculatie of orgasme
- alpha blokkers
- SSRIs