Week 3 persoonlijkheid/psychotische stoornissen

Question 1

persoonlijkheid?

Answer 1

stabiele gedragspatronen van mensen die we aan de buitenkant waarnemen

Question 2

temperament?

Answer 2

aangeboren, biologisch bepaalde individuele verschillen tussen mensen

Question 3

welke 3 aangeboren temperamenten kent Cloninger?

Answer 3

1. Harm avoidance = vermijden van gevaar
2. Novelty seeking = behoefte hebben aan nieuwe prikkels
3. Reward dependence = afhankelijk zijn van beloningen, zoals waardering door anderen

Question 4

uit welke 5 basistrekken bestaat de Big Five EEfactorenmodel?

Answer 4

1. Openheid: in hoeverre iemand openstaat voor nieuwe ideeën en ervaringen tegenover juist
   gesloten, rigide en dogmatisch denken
2. Consciëntieusheid: dat iemand gewetensvol, doelgericht en vasthoudend is, tegenover
   impulsief en wispelturig
3. Extraversie: de mate waarin iemand naar buiten en op andere mensen is gericht, tegenover
   introversie
4. Altruïsme: betrekking op het gericht zijn op de belangen van anderen, tegenover juist op
   eigenbelang gericht zijn
5. Neuroticisme: de mate van emotionele kwetsbaarheid van iemand, oftewel de neiging om
   emotioneel te ontregelen, met als tegenovergestelde emotionele stabiliteit

Question 5

hoezo is het vijffactoren model ontwikkeld?

Answer 5

Het Vijffactorenmodel is ontwikkeld om de normale persoonlijkheid te beschrijven, maar extremen
op één of meer van deze vijf factoren kunnen wel tot problematisch gedrag leiden.
Het belang van de vroege hechting van een baby aan de ouderfiguren is essentieel voor de
psychologische, emotionele en sociale ontwikkeling.

Question 6

welke 3 onveilige hechtingen zijn er?

Answer 6

• Vermijdende hechting (15%)
  o Kind heeft een negatief beeld van de beschikbaarheid van anderen
  o Kind gedraagt zich ‘quasi-zelfstandig’: het onderneemt geen poging om een relatie
  aan te gaan maar probeert alles zelf op te lossen
• Ambivalente hechting (10%)
  o Kind klampt zich vast aan anderen
  o Kind heeft een negatief zelfbeeld
  o Kind is chronisch onzeker

3. Gedesorganiseerde hechting (15%): onveilige hechtingsstijl die zich kenmerkt door de afwisseling
   tussen toenaderend en afwijzend gedrag

Question 7

emotieregulatie?

Answer 7

= het geheel van processen die als functie hebben om een of meer aspecten van
emoties te doen afnemen, behouden of toenemen à meestal een automatisch en onbewust proces

Question 8

emoties?

Answer 8

= subjectieve gevoelens, de fysiologische reacties die bij emoties optreden en de
motorische responsen die daarbij horen

Question 9

6 belangrijkste emotieregulatiestrategieen?

Answer 9

De zes belangrijkste emotieregulatiestrategieën:
1. Aanvaarding
2. Vermijding
3. Probleemoplossing
4. Cognitieve herbeoordeling
5. Rumineren
6. Suppressie

Question 10

emotieregulatieproblematiek?

Answer 10

als iemand zijn emoties niet adequaat kan reguleren
- Onderliggend kernaspect van persoonlijkheidsstoornissen
- Vooral van de borderlinepersoonlijkheidsstoornis

Question 11

mentaliseren?

Answer 11

dat men het gedrag van zichzelf en anderen kan begrijpen en verklaren vanuit
achterliggende gevoelens, gedachten en motieven

Question 12

schema’s?

Answer 12

abstracte kennisstructuren, die ontstaan door ervaringen, en beïnvloeden hoe
gebeurtenissen worden waargenomen, geïnterpreteerd en herinnerd

Question 13

algemeen criteria persoonlijkheidsstoornis DSM-5? welke 4 criteria?

Answer 13

A. Er is een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat duidelijk afwijkt
van wat binnen de cultuur van de betrokkene wordt verwacht. Dit patroon komt op twee (of
meer) van de volgende terreinen tot uiting:
1. Cognities  manieren van waarnemen en interpreteren van zichzelf, andere mensen en
gebeurtenissen
2. Affectiviteit  de variëteit, intensiteit, labiliteit en de adequaatheid van de emotionele
reacties
3. Interpersoonlijk functioneren
4. Impulsbeheersing
B. Het duurzame patroon is inflexibel en komt tot uiting in een breed scala van persoonlijke en
sociale situaties.
C. Het duurzame patroon veroorzaakt klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het
sociale of beroepsmatige functioneren of in het functioneren op andere belangrijke
terreinen.
D. Het patroon is stabiel en van lange duur, en het begin kan worden herleid tot op zijn laatst
de adolescentie of de jongvolwassen leeftijd.
E. Het duurzame patroon kan niet beter worden verklaard als een uiting of gevolg van een
andere psychische stoornis.
F. Het duurzame patroon kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een
middel (drug of medicatie) of aan een somatische aandoening (schedeltrauma).

Question 14

in welke 3 clusters kan je persoonlijkheidsstoornissen indelen?

Answer 14

• Cluster A: excentrieke cluster
  o Paranoïde, schizoïde en schizotypische persoonlijkheidsstoornis
• Cluster B: dramatische cluster
  o Borderline-, narcistische, histrionische en antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Cluster C: angstige cluster
  o Vermijdende, afhankelijke en dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

Question 15

welke persoonlijkheidsstoornissen bestaat cluster A en uitleg?

Answer 15

1. paranoïde
   o Problemen in intieme relaties
   o Achterdocht en vijandigheid
   o Gedragen zich vijandig, koppig en sarcastisch
   o Normaal gesproken geen wanen
   o Onder invloed van stress kunnen ze kortdurend psychotisch worden
   o Komt bij 1-2% van de bevolking voor
2. schizoide
   o Kern = afstandelijkheid in sociale relaties en een beperkt vermogen om zichzelf
   emotioneel te uiten
   o Geen behoefte aan intieme en sociale contacten
   o Het liefst alleen
   o Ervaren weinig emoties en imponeren gevoelsarm
   o Blijven vaak passief, ook bij nare gebeurtenissen
   o Kunnen onder grote stress kortdurend psychotisch worden
   o Komt vooral voor bij mannen
3. schizotypische
   o Ongemak in sociale relaties
   o Excentriek gedrag
   o Stoornissen in het denken en het waarnemen
   o Hebben behoefte aan contact, maar zijn sociaal onthecht en snel wantrouwend
   o Magische gedachten
   o Apart taalgebruik, vreemde kleding, onverzorgd uiterlijk
   o Gebrek aan aandacht voor sociale conventies
   o Intimiteit leidt tot een toename van spanning en achterdocht
   o Onder stress kunnen zij kortdurend psychotisch worden

Question 16

welke persoonlijkheidsstoornissen zijn uit cluster B?

Answer 16

1. narcistische
   o Kern = grandiositeit, een behoefte aan bevordering en een gebrek aan empathie
   o Overschatten hun kwaliteiten en maken een arrogante indruk
   o Voelen zich betere dan anderen
   o Vinden dat ze recht hebben op een speciale behandeling: niet van de leerlingverpleegkundige, maar op zijn minst van het afdelingshoofd of de psychiater
   o Krenkbaar persoon met een kwetsbaar gevoel van eigenwaarde
   o Als kind vaak te weinig gewaardeerd, zelfs verwaarloosd en ze leerden dat ze alleen
   op zichzelf konden vertrouwen
   o Of werden overgewaardeerd en waren het ‘narcistisch verlengstuk’ van hun ouders
   o Teleurstelling en vernedering liggen steeds op de loer, en dit patroon herhaalt zich
   door het leven heen
   o Gebrek aan inlevingsvermogen voor de gevoelens en behoeften van anderen
   o Bij een langdurige periode van falen of vernedering, of plots worden verlaten,
   kunnen depressieve klachten ontwikkelen, met een verhoogd suïciderisico
   o Vaker bij mannen
2. antisociale
   o Kern = het gebrek aan respect voor anderen en schending van de rechten van
   anderen
   o Op kinderleeftijd al gedragsproblemen, zoals agressie, vernielen, liegen, stelen, etc
   o Diagnose mag pas op volwassen leeftijd gesteld worden
   o Misleiding, liegen en manipuleren staan centraal
   o Volkomen negeren van de wensen, rechten of gevoelens van anderen, liegen en
   manipuleren om eigen voordeel of plezier te verkrijgen
   o Impulsiviteit  verhoogt de kans op suïcide
   o Geen spijt van hun daden
   o Ongevoelig voor de gevolgen voor anderen
   o Hebben in hun jeugd geweld, mishandeling, chaos en ellende meegemaakt
   o Diepgeworteld wantrouwen tegenover hun omgeving
   o Subgroep heeft een veel minder chaotisch en gewelddadig opvoedingsklimaat
   meegemaakt, maar lijkt een aangeboren onvermogen te bezitten tot empathie met
   anderen
   3.borderline
   o Kern = instabiliteit in interpersoonlijke relaties, zelfbeeld en emoties
   o Veranderen in de loop van de volwassenheid
   o Veel vaat bij psychotherapie
   o Suïcidaliteit komt veel voor à ongeveer 10% pleeg uiteindelijk suïcide
   o 3x zo vaak bij vrouwen als bij mannen
   o Voor 40% genetisch bepaald
   o 60-70% heeft een ernstig trauma meegemaakt
   o Kenmerken manifesteren zich al aan het begin van de puberteit
3. histrionische
   o Kern = enorme behoefte aan aandacht en een overdreven emotionaliteit
   o Kleurrijk uiterlijk en expressieve manier van doen
   o Kan geen relatie opbouwen
   o Beperkt contact met hun eigen gevoelsleven
   o Komt meer voor onder vrouwen
   o Mensen hiermee dienden vaak als paradepaardje voor hun ouders, werden mooi
   aangekleed en kregen vooral complimenten voor aangepast, charmant gedrag
   o Leerden hun eigen emoties te onderdrukken
   o Onechtheid is een karaktertrek
   o Kunnen nieuwe projecten met veel enthousiasme aanpakken, maar hebben moeite
   met volhouden en doorzetten

Question 17

welke persoonlijkheidsstoornissen omvatten cluster C?

Answer 17

1. vermijdende
   o Kern = een patroon van sociale geremdheid, minderwaardigheidsgevoelens,
   verlegenheid en overgevoeligheid voor de kritiek van anderen
   o Verwachten dat anderen hen zullen afwijzen, bekritiseren of belachelijk maken
   o Als kind al verlegen
   o Gedragen zich verlegen, geremd en teruggetrokken, met name bij vreemden
   o Overdrijven de gevaren van alledaagse situaties
   o Leiden een ingeperkt leven vanuit hun behoefte aan zekerheid en voorspelbaarheid
   o Verlangen naar liefde en acceptatie
2. afhankelijke
   o Kern = een enorme angst voor verlating en eenzaamheid, waardoor mensen
   vastklampend en onderwerpend gedrag vertonen
   o Diepgaand gebrek aan zelfvertrouwen
   o Gebrekkige autonomie
   o Overtuigd dat ze anderen nodig hebben voor hun psychologische overleving
   o Stellen zich passief op
   o Laten anderen de beslissingen in hun leven nemen
   o Ruziemaken of onenigheid is onverdraaglijk
   o Diep minderwaardigheidsgevoel
   o Overtuigd dat anderen dingen beter kunnen of weten dan zijzelf
   o Ongelijkwaardige relaties
   o Zelfgevoel is negatief en pessimistisch
   o Beschouwen kritiek als een bewijs van hun waardeloosheid
3. dwangmatig
   o Kern = een overmatige aandacht voor orde, perfectie en controle
   o Voortdurend op gericht om alles onder controle te houden
   o Zeer zorgvuldig en orderlijk
   o Ongelukkig en somber
   o Gunnen zichzelf en hun omgeving weinig pleziertjes
   o Houden rigide en koppig vast aan hun eigen patronen
   o Boosheid en onvrede worden overschreven geuit, of juist indirect
   o Uiten van affectie kost vaak moeite
   o Spontaan een compliment geven is er zelden bij

Question 18

persoonlijkheidsverandering door somatische aandoening?

Answer 18

door een CVA, een hersentumor of
epilepsie van de temporaalkwab, waardoor patiënten affectief labiel kunnen worden, een slechtere
impulscontrole kunnen krijgen, of juist apathisch kunnen worden.

Question 19

de andere gespecificeerde persoonlijkheidsstoornis?

Answer 19

als mensen wel voldoen aan de algemene
criteria van een persoonlijkheidsstoornis, duidelijk lijden onder hun klachten en de klachten
beperkingen veroorzaken in het sociaal of beroepsmatig functioneren, maar niet voldaan wordt aan
de specifieke criteria van één bepaalde persoonlijkheidsstoornis.

Question 20

de ongespecificeerde persoonlijkheidsstoornis?

Answer 20

als er sprake lijkt van een persoonlijkheidsstoornis,
maar er nog onvoldoende diagnostiek is verricht.
‘Alternatieve model’: persoonlijkheidsstoornissen worden beschreven aan de hand van beperkingen
in het persoonlijkheidsfunctioneren (criterium A) en van pathologische persoonlijkheidstrekken
(criterium B).

Question 21

diagnostiek persoonlijkheidsstoornissen?

Answer 21

diagnose wordt bij voorkeur multidisciplinair gesteld, en gebaseerd op verschillende
informatiebronnen

Question 22

behandeling persoonlijkheidsstoornissen?

Answer 22

6 therapiemodellen?
1. Cognitief-gedragstherapeutisch kader
§ Schematherapie  doel is om betrokkenen te helpen om hun negatieve
schema’s, copingstijlen en modi te veranderen, zodat zij op een adequate,
gezonde manier kunnen voldoen aan hun emotionele basisbehoeften
§ Dialectische gedragstherapie (DGT)  voor mensen met een ernstige
borderlinepersoonlijkheidsstoornis en richt zich vooral op emotieregulatie
2. Psychodynamisch kader
§ Mentalization-based treatment (MBT)  het onvermogen om te
mentaliseren staat centraal
§ Transference focused psychotherapy (TFP)  gericht op het actualiseren en
integreren van de binnenwereld door middel van overdrachtsfenomenen in
de therapeutische relatie
3. Farmacotherapie
o Psychotische symptomen  antipsychotica
o Impulsiviteit  stemmingsstabilisatoren, antidepressieve en eventueel toevoeging
van antipsychoticum of lithium
o Stemmingsklachten  antidepressiva, stemmingsstabilisatoren of een atypisch
antipsychoticum
4. Interpersoonlijke Sociaal Psychiatrische Begeleiding (ISPB):
Drie fasen in de behandeling
1. Optimaliseren van de relatie
2. Verduidelijking van problemen, zorgbehoeften en doelen
3. Verbetering van het sociaal en psychiatrisch functioneren

5. Collaborative Care Programma (CCP):
   - Gestructureerde vorm van intensieve, laagdrempelige begeleiding met veel nadruk op de
   kwaliteit van de communicatie en op vermindering van zorgbehoeften, problemen en
   probleemgedragingen
6. CoMBI: Meditatietherapie voor persoonlijkheidsstoornissen:
   Verpleegkundige interventies zijn onderverdeel in drie categorieën interventies
7. Interventies op gespreksinhoud
8. Interventies op bejegeningsniveau
9. Interventies op de omgeving

Question 23

psychose?

Answer 23

een psychiatrisch toestandsbeeld waarbij de patiënt het contact met de werkelijkheid
geheel of gedeeltelijk kwijtraakt
- Gemiddeld leeftijd voor de eerste psychose is 15-25 jaar
- Bij vrouwen een piek rond de menopauze
- Mannen 2x zoveel kans als vrouwen
- Bij het ontstaan speelt een combinatie van genetische kwetsbaarheid en omgevingsfactoren
o Trauma in kindertijd, cannabisgebruik en slaapdeprivatie

Question 24

welke 6 wanen zijn er?

Answer 24

• Erotomane waan = de overtuiging dat een andere persoon, vaak iemand die belangrijk is,
  verliefd is op de persoon in kwestie
• Grootheidswaan = de overtuiging hebben over een uitzonderlijk talent te beschikken
• Jaloersheidswaan = de overtuiging hebben dat de partner ontrouw is
• Achtervolgingswaan = de overtuiging hebben achtervolgd of afgeluisterd te worden
• Somatisch waan = de overtuiging hebben aan een fysieke stoornis te lijden of een medisch
  probleem te hebben
• Gemengde waan = een combinatie van twee of meer van bovengenoemde wanen

Question 25

welke 5 hallucinaties zijn er volgens DSM/5?

Answer 25

• Auditieve (akoestische) hallucinaties = het horen van stemmen of geluiden die er niet zijn
• Visuele hallucinaties (zien) = het zien van beelden die er niet zijn
• Olfactorische (reuk) hallucinaties = het ruiken van geuren die er niet zijn
• Gustatoire (smaak) hallucinaties = het proeven van smaken die er niet zijn
• Tactiele (gevoel) hallucinaties = het voelen van dingen die er niet zijn

Question 26

welke negatieve symptomen van psychose zijn er?

Answer 26

Negatieve symptomen:
1. Gebrek aan energie en motivatie, oftewel aan activiteit en dadendrang
o Anhedonie = afname van plezier
o Avolitie= afname van het beginnen van een activiteit
o Apathie = afname van het kunnen volhouden van een activiteit
o Alogia = afname van spraak

2. Vlak gevoelsleven  vervlakking van emoties oftewel het affect
   o Vervlak affect = het gevoel hebben niets van betekenis te kunnen ervaren, ook al
   gebeuren er belangrijke dingen in het leven
   o Asocialiteit = wanneer emoties afvlakken, kan ook schaamtegevoel afnemen,
   waardoor mensen zich gênant gaan gedragen zonder het zelf in de gaten te hebben

Question 27

positieve symptomen van psychose?

Answer 27

• Denkstoornissen
   Formeel= Te snel denken, te langzaam, verhoogd associatief, neologismen (nieuwe woorden)
   Inhoudelijk= wanen, onjuiste overtuiging van de werkelijkheid
• Hallucinaties
  Zintuigelijke waarnemingen zonder uitwendige prikkels
   Akoestisch
   Visueel
   Tactiel
   Gustatoir
• Illusies
  Zintuigelijke vervalsing, wel een uitwendige prikkel
• Katatonie
• Cognitieve problemen

Desorganisatiesymptomen:

Question 28

uitgangspunt bij psychose?

Answer 28

dat vroege succesvolle behandeling de prognose verbetert en
het uitvallen van sociale rollen kan uitstellen of voorkomen

Question 29

klinische stadiering bij psychose?

Answer 29

1. Hoog risico op een psychose
   o Voorafgaand aan het ontstaan van een eerste psychose vaak al milde, vluchtige
   psychoseachtige ervaringen aanwezig
2. Eerste psychose
   o Minimaal een week psychotische symptomen aanwezig, in combinatie met een
   achteruitgang in het functioneren en met lijdensdruk
3. Episodisch verloop
   o Wanneer na een eerste psychose een relaps optreedt, of de patiënt niet volledig in
   remissie komt
4. Aanhoudende ernstige problematiek
   o Wanneer patiënten verschillende relapsen doormaken of psychotisch symptomen
   chronisch aanwezig zijn

Question 30

welke 4 fases voor diagnostiek heb je bij een psychose?

Answer 30

1. : vaststellen van de frequentie en intensiteit van de psychoseachtige ervaringen, in
   combinatie met het niveau van het sociaal functioneren
2. • Categorale diagnostiek  de aard, de duur en het beloop van de symptomen worden
     geordend in relatie tot andere psychische klachten en tot de invloed op het functioneren
     - Dimensionele diagnostiek - aanwezigheid van 8 symptoomdimensies worden uitgevraagd
     o Wanen, hallucinaties, desorganisatie, negatieve symptomen, depressieve
     symptomen, manische symptomen, angstklachten, cognitief functioneren
     - Individuele diagnostiek  uitlokkende, onderhoudende en beschermende factoren
     uitvragen
     3 en 4. nagaan of in de diagnostiek voldoende aandacht is geweest voor mogelijke
     invloeden van verslaving, andere psychiatrische aandoeningen of een verstandelijke beperking

Question 31

niet-medicamenteuze interventies psychose?

Answer 31

• Psycho-educatie
• Cognitieve gedragstherapie  een andere houding te ontwikkelen tegenover de stemmen of
  de overtuiging, waardoor de lijdensdruk afneemt en mensen zich minder laten beperken
  door de psychotische ervaringen
• Gezinsinterventies
• Traumabehandeling  EMDR
• Leefstijlinterventies
• Interventies gericht op werk en school
  o IPS  actief hulp geboden bij het vinden of behouden van werk of schoolactiviteiten,
  waarbij coaching plaatsvindt op de werkplek/school zelf om uitval te voorkomen
  o IRB  samen met de patiënt op zoek gaan naar zijn wensen op het gebied van
  school of werk, en van daaruit wordt nagegaan welke hulpbronnen al beschikbaar
  zijn en welke wenselijk zijn
• Versterken van sociale contacten

Question 32

medicatie bij psychose?

Answer 32

1. Klassieke antipsychotica
   o Gebaseerd op dopamineantagonisme
   o Blokkeren de dopaminereceptoren in de betreffende regio, zodat het natuurlijke
   dopamine daar niet meer kan aangrijpen
   o Zijn weinig selectief  blokkeren ook de dopaminereceptoren in nog drie andere
   hersenregio’s en dat veroorzaakt bijwerkingen
   o Bijwerkingen, zoals vertraging van de elektrische geleiding van het hart, toename van
   het risico op een epileptisch insult of tardieve dyskinesie
2. Atypische antipsychotica
   o Voordeel: bewegingsstoornissen komen veel minder vaak voor
   o Andere bijwerkingen, zoals sterke sedatie, ernstig overgewicht als gevolg van
   achterwege blijven van het verzadigingsgevoel en/of het metabool syndroom
   - Clozapine blijkt het meest effectief, maar is vanwege een verhoogd risico op remming van de
   aanmaak van bepaalde witte bloedcellen niet de eerste keuze

Question 33

bijwerkingen antipsychotica?

Answer 33

• Bewegingsstoornissen
  o Bewegingsstoornis = wanneer iemand abnormaal meer of juist minder beweegt
  o Kunnen het gevolg zijn van het gebruik van antipsychotica, maar komen ook voor bi
  patiënten met een psychotische stoornis die geen antipsychotica gebruiken
  o Acute dystonie: spieren trekken samen, waardoor een abnormale houding optreedt
  o Acathisie: lukt de patiënt niet om stil te blijven zitten of staan à wiebelen met de
  benen of steeds op de plaats heen en weer stappen
  o Parkinsonisme: trillen van de handen + spierstijfheid (rigiditeit)
  o Tardieve dyskinesie: constant aanwezige, vloeiende, onwillekeurige en doelloze
  bewegingen, voornamelijk van de mond en gelaatspieren
• Seksuele bijwerkingen
  o Libidoverlies, erectie- en/of lubricatieproblemen, orgasmestoornissen en
  ejaculatiestoornissen
  o Door een verhoging van de prolactinespiegel, kan ook galactorroe (melkuitvloed)
  optreden uit de tepels bij mannen en vrouwen die niet zogen
  o Gevolg is vaak dat zij een mindere kwaliteit van leven ervaren en vaak minder
  therapietrouw zijn
• Metabole stoornissen
  o Wanneer bij iemand ten minste 3 van de volgende 5 risicofactoren zijn vastgesteld
  1. Overgewicht  bepaald middels buikomtrek
  2. Hoge bloeddruk
  3. Een laag HDL-cholesterolgehalte
  4. Een verhoogd glucosegehalte
  5. Een verhoogd triglyceridengehalte