week 3

Question 1

Betekenissen van schuld

Answer 1

• Schuld in de zin van verwijtbaarheid
• Element: derde vraag (strafbaarheid dader)
• Wettelijke schuldvormen (opzet en culpa)
• Bestanddelen: eerste vraag (bewijsvraag)
• Altijd een voorwaarde bij misdrijven
• Meestal niet bij overtredingen
• Schuld in enge zin (culpa als bestanddeel)

Question 2

Schuld in de zin van verwijtbaarheid

Answer 2

• Verhouding verwijtbaarheid en wettelijke schuldvormen
• Leer van het materiële feit
• Arrest Melk en Water
• Schuld als algemene voorwaarde voor strafbaarheid / AVAS

Question 3

Algemene opmerkingen over opzet

Answer 3

• Subjectieve intentie/geestesgesteldheid van de dader
• Willens en wetens handelen (doen en laten)
• Algemeen opzet (dolus generalis)
• Opzet ≠ motief
• Interpretatie d.m.v. objectivering en normativering

Question 4

Opzet in de wet

Answer 4

• Hoe is opzet te herkennen in de delictsomschrijving?
• ‘Opzettelijk’ (bijv. art. 261 Sr)
• Ingeblikt opzet (bijv. art. 225 Sr) -> gedragingen waarvan het niet anders kan dat je deze opzettelijk hebt verricht (mishandeling etc.)
• ‘Wetende dat’ (bijv. art. 188 Sr)
• ‘Oogmerk’ (bijv. art. 177 Sr) -> geen gradatie van opzet, staat er los van! Op het moment dat je ‘oogmerk’ tegenkomt moet je dat aantonen aan de hand van een van de opzetgradaties
  > Terroristisch oogmerk (art. 83a Sr)

Question 5

Bereik van opzet

Answer 5

• Waar moet het opzet op zijn gericht?
• Hoofdregel: op alle bestanddelen na het bestanddeel opzet in de delictsomschrijving
• Uitzondering:
• Geobjectiveerde bestanddelen (bijv. art. 180 Sr)
• Aan opzet onttrokken gevolgen (bijv. art. 300 lid 3 Sr)

Question 6

Opzet en wederrechtelijkheid

Answer 6

• Hoofdregel: kleurloos opzet (geen opzet op wederrechtelijkheid)
• Uitzondering bij wederrechtelijkheid als bestanddeel:
• ‘opzettelijk en wederrechtelijk’ (bijv. art. 172 Sr)
• ‘opzettelijk wederrechtelijk’ (bijv. art. 282 Sr)
• Alleen bij tweede variant: boos opzet (opzet gericht op wederrechtelijkheid)

Question 7

Opzet en verwijtbaarheid

Answer 7

• Staat aanwezigheid van een schulduitsluitingsgrond in de weg aan opzet?
• Alleen wanneer ‘elk inzicht in de draagwijdte van zijn gedraging en de mogelijke gevolgen ontbrak’
• Consequenties onderscheid opzet en verwijtbaarheid voor beslissingsschema

Question 8

Opzet in andere leerstukken

Answer 8

• Poging
• Voorbereiding
• Deelneming

Question 9

Gradaties van opzet

Answer 9

• Gradaties:
• Vol opzet
• Noodzakelijkheidsbewustzijn
• Voorwaardelijk opzet
• Voorwaardelijk opzet is ondergrens
• Alleen niet voldoende voor ‘oogmerk’

Question 10

Voorwaardelijk opzet

Answer 10

• Bewust aanvaarden van de aanmerkelijke kans dat het ten laste gelegde gevolg zal intreden
• ‘Afzwakking’ van willens en wetens handelen
• Drie onderdelen:
• Aanmerkelijke kans op het gevolg
• Bewustzijn van die aanmerkelijke kans
• Aanvaarden van die aanmerkelijke kans

Question 11

Aanmerkelijke kans

Answer 11

• Risicocomponent
• Vaststellen aan de hand van ervaringsregels en omstandigheden van het geval
• Kwantitatieve benadering: niet afhankelijk van de ernst van het gevolg (arrest HIV I)
• Arrest Aanmerkelijke kans: ‘een in de gegeven omstandigheden reële, niet onwaarschijnlijke mogelijkheid’

Question 12

Bewustzijn van de kans

Answer 12

• Kenniscomponent
• Wat wist verdachte? Niet altijd duidelijk
• Normatieve benadering: welke kennis kan worden verondersteld?
• ‘had moeten weten’ is niet voldoende

Question 13

Aanvaarden van de kans

Answer 13

• Wilscomponent (in afgezwakte vorm)
• Op de koop toenemen van de gevolgen
• Kan aanvaarden worden afgeleid uit het feit dat verdachte heeft gehandeld ondanks bewustzijn van de aanmerkelijke kans? (HIV I)
• Afgrenzing voorwaardelijk opzet/bewuste schuld

Question 14

Hoe aanvaarden vaststellen?

Answer 14

• Verklaring verdachte/getuigen (arrest Enkhuizer doodslag)
• Feitelijke omstandigheden van het geval: aard van de gedraging en de omstandigheden waaronder deze is verricht
• Uiterlijke verschijningsvorm: ‘zozeer gericht op gevolg dat het niet anders kan…’
• Behoudens contra-indicaties (Porsche-arrest)
• Casus doodslag in het verkeer: HR:2025:141

Question 15

Contextgevoelige invulling

Answer 15

• Algemeen opzetbegrip
• Invulling opzetbegrip kan variëren bij verschillende delictsomschrijvingen
• HR eist een deugdelijke motivering

Question 16

Tot slot over voorwaardelijk opzet

Answer 16

• Twee functies voorwaardelijk opzet: materieelrechtelijk en procesrechtelijk
• Subjectief bestanddeel, maar sterk normatieve benadering
• Vaak punt van discussie

Question 17

Voorbedachte raad

Answer 17

• Geen vorm van opzet, maar een strafverzwarend bestanddeel
• Tijd en gelegenheid voor beraad
• Objectievere vs. subjectievere invulling
• Belang van contra-indicaties: Arrest Voorbedachte Raad II

Question 18

Voorbedachte raad en psychische stoornis

Answer 18

• Psychische stoornis als contra-indicatie?
• Ontoerekenbaarheid sluit voorbedachte raad niet uit (arrest Thijs H.)
• Uiteenlopende benaderingen in de feitenrechtspraak

Question 19

3 gradaties opzet:

Answer 19

1. Zuiver/vol opzet -> jouw wil is primair gericht op het intreden van een bepaald gevolg
   > In elke gradatie zit een willens en wetens, dit is niet kenmerkend voor zuiver opzet
2. Opzet met noodzakelijkheidsbewustzijn -> jouw wil is primair gericht op een bepaald gevolg en daarbij is onlosmakelijk verbonden dat een ander gevolg ook zal intreden (gebeurt in de praktijk niet vaak)
3. Voorwaardelijk opzet -> HIV 1 -> bewust aanvaarden van de aanmerkelijke kans
   ‘Oogmerk’ kan je NIET adhv voorwaardelijk opzet aantonen

Question 20

Voorwaardelijk opzet bestaat uit (cumulatief) (3):

Answer 20

• De aanmerkelijke kans
  > Omstandigheden van het geval -> aard van de gedraging en de omstandigheden waaronder die gedraging is verricht (heel feitelijk de gedraging beschrijven en onder welke omstandigheden heeft hij deze verricht

> Ervaringsregels -> levert die gedraging onder die omstandigheden onder basis van die gedragingsregels een aanmerkelijke kans op -> Arrest aanmerkelijke kans: reële, niet onwaarschijnlijke mogelijkheid

• Bewustzijn
  > Verklaringen van verdachte

> Gedragingen verdachte (Porsche) (als verdachte zwijgt of liegt) -> dus kijken naar de gemiddelde derde “in die omstandigheden kan het niet anders dat hij zich bewust was van die aanmerkelijke kans” (schrijf het op deze manier op!!, “hij had het moeten weten” hoort bij culpa)

• Aanvaarden
  > Verklaring van de verdachte (Enkhuizer doodslag; koste wat het kost ontkomen, blijkt zekere onverschilligheid uit dus je hebt kans op intreden van het gevolg aanvaard), eventuele getuigenverklaringen

> Feitelijke omstandigheden van het geval -> aard van de gedraging en omstandigheden & uiterlijke verschijningsvorm behoudens contra-indicaties (Porsche)

Question 21

Arrest Voorbedachte raad:

Answer 21

1. Voldoende tijd -> enkele ogenblikken zijn al voldoende
2. Contra-indicaties
   - Besluitvorming en uitvoering vinden plaats in plotselinge hevige drift
   - Korte tijdspanne tussen besluit en uitvoering gedraging
   Gelegenheid op beraad pas ontstaat tijdens de uitvoering van het besluit