week 3 Flashcards
soorten metabole ziektes
ziekten van intermediair metabolisme (aminozuren, vetzuren, koolhydraten, purines, ATP, vitaminen, mineralen)
ziekten van de biosynthese en afbraak van complexe moleculen: purines & pyrimidines, mucopolysacchariden, glycolipiden, glycoproteïne, lipoproteïnen.
neurometabole ziekten & neurotransmitterstoornissen (BH4, glycine, serine, GABA, sulfiet, creatine, biosynthese, transport)
Fenylketonurie (PKU)
deficiëntie van het enzym fenylanine-hydroxylase. phenylalanine kan niet worden omgezet in tyrosine (tyrosine o.a. nodig voor maken neurotransmitters). Ontstaan fenylketonen, toxisch voor hersenen & te vinden in urine.
Symptomen PKU
neurologische symptomen (epilepsie, mentale retardatie, microcefalie, achteruitgang, spasticiteit, hypopigmentatie). Screening in hielprik.
Behandeling PKU
fenylalanine-arm dieet in combinatie met tyrosinesuppletie –> zo min mogelijk ophoping fenylpyruvaatzuur.
Peroxisomale ziekten
als paroxismen niet goed functioneren of een gebrek –> lange vetzuren kunnen gaan stapelen –> bijv. ziekte van Zellweger (progressieve spierzwakte, epilepsie, niercysten, strofische oogzenuwen, hepatomegalie, skeletafwijkingen, etc.)
Lysosomale stapelingziekten
onafgebroken macromoleculen, zoals mucopolysaccharidosen (I t/m IX) –> stapeling lange keten suikers in verschillende organen
MPS1 (Hurler-Scheie)
eiwit alfa-L-iduronidase ontbreekt. GAG’s niet afgebroken, mucopolysacchariden stapelen zich op. Knik in ontwikkeling, vatbaar voor infecties, hoorbare ademhaling, carpaaltunnelsyndroom, waterhoofd, zicht- en gehoorproblemen, verkromming wervelkolom, hartklepproblemen, longproblemen
MPS6 (Maroteaux-Lamy)
mucopolysaccharide bestaande uit ketens van eiwitten en suikers kan niet worden afgebroken. Deze geeft stevigheid aan bindweefsel, kraakbeen en bloedvaten + onderdeel hoornvlies. Kleine gestalte, grove gelaatstrekken, verstijving gewrichten, ademhalingsproblemen, etc.
Alarmsignalen stofwisselingsziekten
problemen in de groei en ontwikkeling, in combinatie met:
- positieve familie-anamnese
- progressieve klachten of achteruitgang (knik in ontwikkeling)
- opvallende bevindingen bij LO
- acute ontregeling of bewustzijnsdaling bij eerder gezond kind
Ziekte van Menkes
multipele enzymdeficiëntie, presenterend met spierslapte, epilepsie, verlies oogcontact vanaf 3 maanden. Hyperlaxiteit van huid & gewrichten, afwijkende haargroei (kinky hair). X-gebonden recessieve overerving. Draagsters milde tot geen klachten.
MONGUV: acroniem LO bij metabole ziekten
Micro of Macrocefalie
Organomegalie
Neurologische klachten
Groeistoornis/ skeletafwijkingen
Uiterlijke dystrofie
Verandering in uiterlijke kenmerken in de tijd
Hydrops foetalis
oedeem van minimaal twee compartimenten van het foetale lichaam (incl. placenta & navelstreng). Geassocieerd met hepatosplenomegalie, hartfalen, anemie & ademhalingsinsufficiëntie. Metabole ziekten kunnen hydrops foetalis veroorzaken, net als resus-incompatibiliteit, cardiomyopathie, hemolytische anemie en chromosoomafwijkingen.
Maternale PKU
niet goed gereguleerde materialen PKU kan leiden tot aangeboren afwijkingen van de foetus, zoals ontwikkelingsachterstand, hersenaanlegstoornissen, hartdefecten.
Alkaptonurie
Metabole ziekte die pas op volwassen leeftijd tot uiting komt. Autosomaal recessieve overerving. toenemende rugpijn, verkalking oorkraakbeen, artrose, zwarte verkleuring huidplooien, donkere verkleuring urne in de vrije lucht. Stof die zich opstapelt verkleurt bruin bij oxygenatie.
Beloop metabole ziekten:
- acuut: coma, braken, sufheid, motorische stoornis
- intermitterende verschijnselen
- chronische progressieve verschijnselen
non-ketotische hypoglycemie door MCADD
vetzuren van zes-tien koolstofmoleculen kunnen niet afgebroken worden. Bij periode van vasten kunnen er geen vetzuren worden afgebroken, dus kind kan geen energie produceren. Laag glucose + ketenen in de urine. Behandeling: voldoende eten zodat kind niet afhankelijk wordt van vetzuren en glycogeen voor verbranding.
Glutadaar acidurie type I
defect van lysine- en tryptofaanmetabolisme. Postnatale macrocefalie, nek hypotonie en aanvallen van dystonie. na aanval kan opgelopen schade aan basale ganglia & degeneratie witte stof niet hersteld worden. Behandeling door Carnitine, glucose, lage eiwit/ lysine en preventie aanvallen door voorkomen koorts.
Diagnostiek metabole ziekten
goede anamnese & LO
Metabolietenonderzoek in urine, plasma of liquor.
Evt. transportbepalingen of enzymactiviteit bepalingen.
Evt. DNA-onderzoek
Lesch-nyhan
oranje urinezuurkristallen. Aanwijzing voor HPRT-deficiëntie. Neurologische aandoening met milde mentale retardatie en grote neurologische bewegingsstoornissen. Niet behandelbaar. Volwassen leeftijd: jicht.
GLUT1-mutatie
laag suiker in liquor, leidend tot genetisch bepaalde epilepsie, stilstand in ontwikkeling, dystonie & bewegingsstoornissen. Defect in transport van glucose door bloed-hersenbarrière. Behandelen door kerogeen dieet.
Therapie metabole ziekten
Acute metabole decompensatie
Toxische stoffen wegvangen
Dieetaanpassingen
Suppletie van essentiële stoffen
Enzymvervangende therapie
Gentherapie
Preventie en erfelijkheidsadvies
hielprikscreening
counseling voor zwangerschap, evt. gecombineerd met preconceptionele dragerschapstest
Detectie aangeboren afwijkingen
2D- of 3D-echoscopie
MRI-scan.
Vruchtwaterpunctie, vlokkentest
NIPT
SEO (13-weken & 20-weken)
GUO1 (high-risk) of GUO2 (verdenking afwijking)
obductie (bij afbreking/ overlijden)
Zeldzame aangeboren afwijkingen
minder dan 5:10.000 inwoners. 6-8% van bevolking heeft één zeldzame aandoening –> bijna 1 miljoen mensen in NL. 80% heeft een genetische oorzaak (maar slechts 6000-8000 monogenetische aandoeningen bekend)
problemen zeldzame aandoeningen
belangrijkste stressor voor families, oorzaak vaak onbekend dus slechte begeleiding in medisch management, geen counseling voor herhalingsrisico, lang diagnostisch traject
Graderingssysteem uitslag whole exome sequencing
5: pathogeen
4: waarschijnlijk pathogeen
3: Variant of unknown significance (VUS)
2: waarschijnlijk benigne
1: benigne
VUS-uitslag
functioneel onderzoek: bijv. bij muizen kijken wat er gebeurt
Splicing onderzoek
Segregatie-analyse: onderzoek bij bloedverwanten
RNA-sequencing: effect op hoeveelheid RNA-expressie?
Fout-negatieve uitslag bij whole exome sequencing
mozaïek
fout in niet-coderend gen
Repeat expansions: moeite het aantal repeats te bepalen
Mitochondriale overerving
Methyleringsafwijkingen
Diagnostiek bij zeldzame hersenaandoeningen
Anamnese: zwangerschap, bevalling, nageboortetijdperk, ontwikkeling & mijlpalen (motorisch, spraak-taal, sociaal, adaptief/ neurologisch)
Onderzoek: schedelomtrek, MRI-brein, dysmorfe kenmerken, EEG, basisscreening metabole stoornissen, WES.
Indeling BMI kinderen
overgewicht: BMI >25
Obesitas graad 1: BMI >30
Obesitas graad 2: BMI >35
Obesitas graad 3: BMI >40
Factoren die een rol spelen bij obesitas
voedselomgeving
eetgedrag
beweeggedrag
slaap
stress
aanleg en genen
hormonen
sociale & psychologische factoren
Hoeveel moeten kinderen per dag bewegen?
dagelijks minimaal 1 uur matig intensief bewegen (hartslag omhoog), drie keer per week spier- en botversterkende activiteiten
Biomedische oorzaken, welke categorieën:
cognitieve functies
hedonisch systeem
homeostatisch systeem
hersenstam
Syndromale obesitas
gewichtstoename vanaf de kinderleeftijd & meestal een korter gestalte.
Gevolgen obesitas kinderen
50-90% van de kinderen met obesitas heeft al voorstadia van ziekten die volwassenen hebben (hypertensie, diabetes mellitus, dyslipidemie, gewrichtsklachten & leversteatose). Verhoogde cardiovasculaire mortaliteit en vaker laag zelfbeeld, somberheid & depressie.
Aanpak obesitas bij kinderen
Gecombineerde leefstijlinterventie (GLI): balans in energie-inname en energieverbruik.
Medicatie (GLP1Ra) –> boven 12 jaar, werkt in op o.a. verzadigingsgevoel, beloningssysteem en insulinegevoeligheid. Maar, medicatie kan niet gestopt worden lijkt het
kinderkanker, soorten:
hematologische maligniteiten
hersentumoren
solide tumoren
Meest voorkomende vorm van kinderkanker
Acute lymfatische leukemie (ALL), hersentumoren & lymfomen
Factoren die bijdragen aan ontstaan kinderkanker
genetische afwijkingen
multipel hit model
Familiaire factoren
Virale infecties
Straling
Symptomen ALL
bleekheid, verhoogde bloedingsneiging, infecties, bospijn, algehele malaise, petechiën/ purpura, koorts, tachycardie, huidinfiltraten, testisinfiltraten, uitval hersenzenuwen & tandvleeshyperplasie/ bloedingen.
Diagnostiek ALL
volledig bloedbeeld, beenmergpunctie (>25% blasten), lumbaalpunctie, cytomorfologie (monotoon beeld), cytogenetica, flowcytometrie, beeldvorming
Behandeling ALL afhankelijk van:
patiëntkenmerken
Soort leukemie (B-/T-cel)
Uitgebreidheid van leukemie
Genetica
Respons op therapie (minimale residuele ziekte)
Complicaties behandeling ALL
infecties, gastro-intestinale problemen, alopecia, endocrien (diabetes), osteoporose, anemie, trombopenie, hypertensie, hartfalen, convulsies, neuropathie, hersenbloeding/ -infarct, groeivertraging.
Asparaginase
remt groei kanker. Gegeven via injecties of intraveneus. Nauwe therapeutische range.
Vaatanomalieën complicaties
bedreigd orgaan
bloedingen
ulceraties
deformaties
cosmetische impact
psychosociale impact
Vasculaire tumoren
wildgroei aan vaatjes (niet afwijkend, maar veel) –> heiangioom, kaposiform hemangio-endothelioom, tufted angioom, kaposi sarcoom, angiosarcoom. 90% is een heiangioom. Na geboorte ontstaan. 50% precursor vlek bij geboorte. Snelle groei. Meisjes - jongens = 3:1
Vasculaire malformaties
ontwikkelingsstoornis in de vroege zwangerschap.
lymfatisch, capillair, veneus of arterieel met low flow of high flow. 0.3-0.5% van anomalieën zijn malformations. Bij geboorte aanwezig, niet altijd zichtbaar. Groei is proportioneel, geen spontane regressie.
Hemangioom
4-10% van totale bevolking, vaker meisjes, prematuren en meerlingen.
Rondom hoofd of nek, op romp of extremiteiten. Solitair of multipel (=hemangiomatose, kan levensbedreigend zijn)
Oppervlakkige of diepe component.
Vlakke heiangiomen moeilijk te onderscheiden van wijnvlek (=capillaire malformatie)
Hemangiomen hebben meestal meerdere kleine vlekjes (=aardbeivlek)
Groeipatroon hemangioom
- groeifase
- stabiele fase
- involutie fase = spontane regressie
Kleur: van knalroze naar grijs.
Spontane regressie kan jaren duren.
Complicaties hemangiomen
25% ontwikkelt complicaties, zoals functionele schade aan visus, gehoor, luchtwegen of verhindering voeding. Ook ulceraties, bloedingen, pijn, cosmetische schade & cardiale belasting kunnen problemen zijn.
Behandeling hemangiomen
meestal afwachtend beleid (wait-and-see)
Alarmerend: meteen behandeld.
Therapeutische opties:
- sclerotherapie voor oppervlakkige laesies oog
- systemische therapie (corticosteroïden of bètablokker (atenolol)
Tufted angioma
zeldzaam beeld bestaande uit goedaardige bloedvatgezwellen, die wel klachten als pijn kunnen geven. Meestal ontstaan voor 5e levensjaar.
Kaposiform hemangio-endothelioom
kan erg groot zijn, waardoor anemie, hemolyse en trombocytopenie ontstaan. Veel transfusies nodig –> versterken groeiproces. Behandeling: vincristine, later met sirolimus. Kan dodelijk zijn door complicaties.
Maligne tumoren bloedvaten
primitieve neuro-ectodermale tumor. Maligne tumoren hebben eerder bloedingsneiging, donkerder van kleur en glanzend aspect. Kunnen uitzaaien & hebben aanzienlijke mortaliteit.
Geassocieerde syndromen vaatanomalieën
PHACES syndroom, LUMBAR syndroom
Capillaire malformaties
naevus flammus (= wijnvlek). Incidentie 0.1-0.2% pasgeborenen. Meestal geïsoleerd, soms bij syndromen. Persisterend, beginnend roze en paars-kleurend.
Cutis marmorata telangiectatica congenita
reticulair aspect, capillaire malformatie. Ter plekke van laesie moeilijk te genezen wonden. Over- of ondergroei ledemaat.
Behandeling capillaire malformatie
lasertherapie. Onder narcose, kan traumatisch zijn. risico’s: depigmentatie of verlittekening
lymfatische aalformaties
maculae & vesikels. Groeien exponentieel, beeld lijkt op waterwratjes.
microcysteuze lymfatische malformatie
behandeling met bleomycine
macrocysteuze lymfatische malformatie
cyste leegzuigen op operatiekamer en inspuiten picibanil, verkleving cystewand. Na operatie radiologische evaluatie
veneuze malformatie
lijken op uitgezette spataderen. Verergering bij bijv. verkoudheid of aan begin/ einde puberteit + tijdens zwangerschap. Therapie: sclerosering en/ of chirurgie. Complicatie: tromboflebitis of verhoogd risico op verbruikscoagulopathie.
arterioveneuze malformaties
vaak erg pijnlijk. Kunnen thrills gevoeld & souffles gehoord worden. Soms enige optie amputatie. Vaak vermindering als er geen bloed doorstroomt (dus bij arm boven het hoofd houden bijv.)
Klippel-Trenaunay syndroom (KTS)
wijnvlek + veneuze of lymfatische malformaties + heihypertrofie (overgroei van één ledemaat) –> alles moet er zijn, bij kind vaak nog niet
Sturge-Weber syndroom
aangeboren wijnvlek in het gelaat + epilepsie op jonge leeftijd + oogafwijkingen (bijv. glaucoom)
Parkes-Weber syndroom
KTS in combinatie met veneus aspect (arterioveneuze malformatie)
proteus syndroom
Capillaire malformatie + veneuze of lymfatische malformatie + asymmetrische somatische overgroei
Bijkomende problemen bij vaatanomalieën
stollingsproblemen, scoliose, macrodactylie, syndactylie, lymfoedeem, ulceraties/ bloedingen
Aanvullend onderzoek vasculaire malformaties
echo, MRI-scan, röntgen. Gouden standaard: MRI met contrast en dynamische series
