Week 1 Flashcards
adjuvante behandeling
nabehandeling, bijvoorbeeld chemotherapie/immunotherapie na operatie
lifetime risico op kanker
1 op 3
meest voorkomende kanker
prostaat en borstkanker
daarna darm, huid, long en lymfeklierkanker
trends in coloncarcinoom, mammacarcinoom en longkanker
incidentie van coloncarcinoom neemt toe, sterfte blijft gelijk.
incidentie van mammacarcinoom neemt toe, sterfte neemt af.
longkanker neemt bij mannen af maar bij vrouwen toe
verklaring van helsinki
gemaakt door world medical association
elk metenschappelijk onderzoek moet hier aan voldoen
er staan etische principes voor artsen en andere betrokkenen bij medisch-wetenschappelijk onderzoek
het etische dillema in de medische wetenschap
vooruitgang van de wetenschap die mogenlijk tot gezondheidswinst zou kunnen zorgen wordt gewogen tegen het beschermen van proefpersonen voor risico’s en bezwaren van onderzoek
hoe wordt onderzoek met mensen in nederland gereguleerd?
kern van dubbele toestemming
ten eerste van een medisch-etische toetsingscomissies METC of centrale comissie mensgebonden onderzoek CCMO
ten tweede van de proefpersoon zelf voor deelname
wat analyseert de METC en wat weegt het af?
proportionaliteit van belang van het onderzoek vs risico’s/belasting.
(onderzoekers denken vaker aan risico’s, patienten vaker aan belasting.)
criteria van medisch etische comissies
- geeft het nieuwe inzichten?
- wordt de juiste methodologie gebruikt?
- subsidiariteit? kan het met minder, of een minder ingrijpende methode?
- werving/informed consent procedure
- PROPORTIONALITEIT
hoeveel van de uitgaven van de overheid gaat naar de zorg?
30%
waarvan het overgrote deel (meer dan 50%) gaat naar de medisch specialistische zorg
het probleem van het basispakket
moet zorg bevatten die we nodig hebben en die werkt maar moet tegelijkertijd toegankelijk en betaalbaar blijven
hoe wordt het basispakket beoordeeld?
het zorginstituut adviseert de minister van VWS over toegang, kwaliteit en betaalbaarheid van het basispakket
sluismiddelen
als de FDA of EMA een geneesmiddel heeft goedgekeurd maar het nog niet is opgenomen in het basis pakket en het hoge kosten heeft.
bij sluismiddelen worden er dmv prijsonderhandelingen geprobeert het voor een lagere prijs toegankelijk te maken in het basispakket
criteria van de sluis
wettelijk vastgelegd
- een geneesmiddel mag niet meer dan 50k per jaar per patient kosten of voor alle patienten met die indicatie in totaal meer dan 10 miljoen
- als een geneesmiddel voor meerdere indicaties kan ingezet worden is dit limiet 40 miljoen
karnofsky score
geeft een percentage op basis van uitgebreidheid van ziekte, fitheid, comorbiditeit etc
vanaf 60% wordt kankerzorg als relevant gezien
kan de pre-exsistente score op karnofsky worden verbeterd?
symptomen van leukemie
anemie: bleekheid, dyspnoe, vermoeidheid, POB
trombopenie: bloedingsneiging
neutropenie: hoge kans op infecties
hyperleukocytose: visusproblemen
extramedullaire lokalisatie
hepatosplenomegalie
acute leukemie bij welk % hematopoetische cellen
meer dan 20% hematopoetische cellen = acute leukemie
normaal is onder 5%
AML vs ALL
AML: vaker bij volwassenen, van myeloide voorlopercel, expressie van MPO en cytomorfologisch kenmerk zijn auerse staven
ALL: vaker bij kinderen, van lymfoide voorlopercel, hoge kans op uitzaaiing naar CZS, sterke expressie van TdT
inversie 16
subtype van AML met een gunstige prognose
verschil stamcellen en voorloper/progenitor cellen
stamcel: pluripotent
voorlopercel: uni/multi-potent
stamcel: hoge delingspotentie, lage delingsfrequentie
voorlopercel: lage delingspotentie, hoge delingsfrequentie
stamcel: self renewal dmv asymmetrische vermenigvuldiging
voorlopercel: beperkte/geen zelfvermeerdering
stamcel: relatief ongevoelig voor genotoxische invloeden
voorlopercel: gevoelig voor genotoxische invloeden
stamcel: verantwoordelijk voor lange termijn herstel van beenmerg na SCT
klinische toepassing van stamceltransplantatie allo of auto
allo: voor beenmergherstel na volledige lichaamsbestraling en chemotherapie na ziekte van hemotopoetisch systeem
auto: voor beenmergherstel na intensieve chemotherapie voor solide tumor
voor expiremntele doeleinden:
- behandeling van auto-immuun ziekten dmv ‘harde reset’
- behandeling van immuundeficienties dmv gentherapie (repareren van stamceldefecten)
waar liggen hematopoetische stamcellen
in regulerende niches in het beenmerg ter bescherming en regulatie
hoe worden stamcellen geoogst en weer gedoneerd
in de periferie
oogsten werkt door het geven van groeifactor G-CSF waardoor de stamcellen migreren naar de periferie
doneren werkt door ze in de periferie te geven waarna ze dmv stamcel homing weer in de niches terecht komen
groeifactoren en de desbetreffende differentiatielijnen:
TPO –> megakaryocyten en trombocyten
EPO –> erytrocyten
G-CSF –> granulocyten
myeloproliferatief syndroom
mutatie in signaalmolecuul waardoor er een overmatige activatie van productie van granulocyten ontstaat
bib mutaties in JAK2
nadelen van niet experimenteel/observationeel onderzoek in de etiologie
- alleen data van mensen die willen meewerken aan de studie
- minder accurate data over leefstijlfactoren door geheugen en sociaal wenselijke antwoorden
vormen van observationeel onderzoek
- cohort studie: relative risk
- case-controle studie: odds ratio
- ecologisch onderzoek
- beschrijvende epidemiologie
voor en nadelen van screening
voordelen: diagnose van kanker in eerder stadium dus minder ingrijpende behandeling, winst van levensjaren
nadelen: mogelijke overbehandeling/overdiagnosticering
soorten overleving
absolute overleving: tijd van diagnose tot sterfte (ongeacht de doodsoorzaak)
ziektevrije overleving: tijd van diagnose tot progressie van de ziekte
relatieve overleving: absolute overleving gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht en jaar van diagnose
belangrijkste oorzaken van kanker
roken, voeding, overgewicht, genetische achtergrond of een combinatie hiervan
belang van stroma voor een tumor
dient ondersteudend en zorgt voor zuurstof dmv angiogenese
als de angiogene groeifactoren de overhand nemen over groeiremmers vindt de angiogene switch plaats
groeifactoren bvb VEGF op VEGF-R of HIF-1-alfa
hallmarks of cancer
- blijven delen: zelf maken van groeifactoren/geen groeifactor nodig
- remming ontwijken: groeiremmende factoren uitschakelen
- celdood weerstaan: uitschakelen van apoptose
- oneindig delen: telomeer verlingen mbh telomerase
- angiogenese: vorming van nieuwe bloedvaten; angiogene groeifactoren nemen overhand: angiogene switch
- invasie en metastase
- genoom instabiliteit en mutaties: problemen bij DNA-reparatiemechanismen
- deregulatie van energievoorziening: glycolyse pyrvuaat –> lactaat: veel glucose gebruikt
- tumor bevorderende ontsteking: immuuncellen breken stroma af; afvalproducten zijn voedingsstoffen en de goreifactoren die worden geproduceerd om stroma te herstellen worden ook gebruikt door tumor
- ontsnapping aan het immuunsysteem: door vele mutaties zijn tumorcellen herkenbaar als lichaamsvreemd voor immuunsysteem tumorecellen zullen dus immuunsysteem minder actief maken
invasie en metastase 6 stappen
invasie: migratie door basaalmembraan
invasie: verplaatsing door extracellulaire matrix
metastase: intravasatie in bloedvat EMT (epitheliale mesenchymale transitie)
metastase: transport in bloedbaan
metastase: extravasatie
metastase: kolonisatie en uitgroei MET (mesenchymale epitheliale transitie)
