W1,2 Ćw1 - wprowadzenie Flashcards
Premiks leczniczy
weterynaryjny produkt leczniczy, który technologicznie został przygotowany do wymieszania z paszą, w celu wytworzenia paszy leczniczej
Tachyfilaksja
Osłabienie działania leku po jego krótkotrwałym wielokrotnym podawaniu. Po odstawieniu można ponownie wywołać efekt farmakologiczny.
Tolerancja
Osłabienie działania leku po jego długotrwałym wielokrotnym podawaniu
Leki depot
Czyli lek o przedłużonym uwalnianiu i działaniu
Proleki
Nieaktywne farmakologicznie substancje (prekursory), których metabolit wykazuje działanie lecznicze, np lewodopa
Cel: lepsze wchłanianie, zmniejszenie działań niepożądanych, łatwiejsze przechodzenie przez błony biologiczne
Dawka minimalna (progowa)
dosis minimalis
- najmniejsza dawka wywołująca efekt farmakologiczny
Dawka lecznicza
Najczęściej używana dawka, która wywiera zamierzone, wyraźne działanie lecznicze
Dawka efektywna
(dosis effectiva)
- dawka wywołująca określony efekt: terapeytuczny/ toksyczny/ śmiertelny
Dawka maksymalna
(dosis maximalis)
- największa dawka, która nie wywołuje objawów zatrucia i może być zastosowana leczniczo
ED50
dosis efectiva 50
Dawka, przy której osiąga się połowę efektu maksymalnego lub przy której 50% osobników wykazuje oczekiwany efekt
ED50 jest miarą bezwzględnej aktywności (siły) leku (miarą względnej jest wskaźnik leczniczy)
Wskaźnik (indeks) terapeutyczny
Miara bezpieczeństwa zakresu między dawką terapeutyczną i toksyczną. Im większy jest, tym większe bezpieczeństwo leku (większy zakres terapeutyczny)
IT= LD50/ED50
TD50
Dawka leku powodująca efekty toksyczne u 50% osobników
Okno terapeutyczne
TD50-ED50
LD50
Dawka leku powodująca śmierć 50% osobników
(!) Krzywa zależności dawka efekt! - wstawić
Cechy charakteryzujące lek
- Skuteczność (efficasy)
- Siła działania (potency)
- Powinowactwo (affinity)
- Aktywność wewnętrzna (intristic activity)
Skuteczność leku (efficacy)
Maksymalna odpowiedź wywołana przez lek, zależy od liczby utworzonych kompleksów lek-receptor
Siła działania leku (potency)
Miara tego, ile leku potrzeba, aby wywołać określoną odpowiedź (im niższa, tym silniejszy). Miarą siły działania leku jest ED50
Powinowactwo (affinity)
- zdolność leku do wiązania z receptorem (powinowactwo)
- takie stężenie leku, przy którym połowa receptorów będzie z nim związana (Ka)
- im wyższe powinowactwo leku do receptora, tym niższa Ka
Co to Ka?
Charakterystyczna cecha leku i receptora, jest równa stężeniu leku wymaganemu do związania 50% miejsc wiązania receptorów
Aktywność wewnętrzna leku (intristic activity) = Alfa
- zdolność leku do wywołania zmian prowadzących do wystąpienia działania po utworzeniu kompleksu z receptorem (pobudzania)
- wyrażamy ją porównując do naturalnego przekaźnika (rzadko kiedy lek ma wyższą)
Alfa max = 1 (dla naturalnych neuroprzekaźników)
Alfa min = 0 (dla antagonisty)
Czy leki będące izomerami strukturalnymi działają tak samo?
Nie, mogą działać nawet przeciwstawnie.
Czy leki będące izomerami optycznymi działają tak samo?
Tak, ale wykazują inną siłę działania. Zazwyczaj mocniejsze są formy lewoskrętne (np. L-epinefryna 20x silniejsza od D-epinefryny)
Jak na działanie leku wpływa obecność grupy nitrowej?
Zwiększa działanie toksyczne, zwłaszcza na szpik
Jak zmienia się działanie w różnych związkach alifatycznych?
Zwiększają swoje działanie razem z wydłużeniem łańcucha alifatycznego.
Obecność atomu chlorowca - zwiększa aktywność i toksyczność związku.
Obecność grupy karboksylowej - zwiększa toksyczność.
Jak na działanie leku wpływa aromatyczność?
Związki aromatyczne są bardziej aktywne od alifatycznych
Jak na działanie leku wpływa obecność grupy amoniowej?
Zmniejsza zdolność przechodzenia związku przez błony biologiczne (PP -> krew, krew -> mózg)
Jak na działanie leku wpływają choroby wątroby?
Obniża tempo biotransformacji leku i wydłuża czas jego działania. Większość leków jest metabolizowanych przez wątrobę i należy ich wtedy nie stosować lub zmniejszyć ich dawkę.
Jak na działanie leku wpływają choroby nerek?
Zmniejszają tempo wydalania leków z moczem, prowadząc do ich kumulacji i zwiększając ryzyko działania toksycznego. Należy zmniejszyć dawkę leku lub wydłużyć okres między kolejnymi podaniami.
Jak na działanie leku może wpłynąć głodzenie?
Może zmniejszyć tempo przemian metabolicznych a tym samym działania leku.
Co służy do określania stopnia niewydolności nerek?
klirens kreatyniny
Jak zmienia się próg bólowy organizmu?
Niski wieczorem i nocą, wysoki po południu (wtedy leki p/bólowe będą najsilniejsze)
O jakiej porze dnia adrenomimetyki działają silniej? (dzień/noc)
noc, bo aktywność układu adrenergicznego jest wtedy niska
O jakiej porze dnia cholinomimetyki działają silniej? (dzień/noc)
dzień, bo aktywność układu cholinergicznego jest wtedy niska
Agonista (pełny) - charakterystyka
Posiada:
- wysokie powinowactwo
- wysoką aktywność wewnętrzną Alfa > lub równe 1
W odpowiednim stężeniu zdolny do wywołania reakcji maksymalnej po związaniu z receptorem.
Agonista częściowy - charakterystyka
Posiada:
- wysokie powinowactwo
- średnią aktywność wewnętrzną Alfa = 0,2-0,8
Wywołuje reakcję słabszą od maksymalnej, nawet po całkowitym wysyceniu receptorów
Agonista odwrotny - charakterystyka
Wywołuje odwrotny efekt farmakologiczny niż agonista, hamuje konstytutywną aktywność receptora
Posiada:
- różne powinowactwo
- ujemną aktywność wewnętrzną Alfa <0
Antagonista - charakterystyka
Posiada:
- wysokie powinowactwo
- zerową aktywność wewnętrzną Alfa = 0
Antagoniści funkcjonalni
działają na różne receptory i enzymy i przez inne mechanizmy działania powodują takie same lub przeciwne skutki fizjologiczne
Antagoniści chemiczni
reagują z substancją czynną tworząc związek słabszy lub nieczynny biologicznie
Antagonizm kompetycyjny odwracalny
- agonista w wyższych stężeniach wypiera antagonistę z miejsca wiązania w receptorze
Wpływ antagonisty kompetycyjnego odwracalnego na krzywą dawka - efekt
- krzywa ulega przesunięciu w prawo, bez zmiany odpowiedzi maksymalnej i nachylenia krzywej
Antagonizm kompetycyjny nieodwracalny
- antagonista łączy się z receptorem zdecydowanie silniej niż agonista, który nie może go wyprzeć z receptora
Antagonizm niekompetycyjny
- antagonista łączy się z innym miejscem wiązania niż agonista i blokuje pobudzenie efektora
- podanie agonisty (AG) nie może wyprzeć antagonisty (ANTG) z miejsca efektorowego
Wpływ antagonisty niekompetycyjnego na wykres dawka - efekt
- zmniejsza się kąt nachylenia krzywej (spłaszcza się)
Leki w postaci niezjonizowanej - jak przechodzą przez błony komórkowe?
Łatwo przenikają przez błonę komórkową na drodze dyfuzji prostej.
Leki w postaci zjonizowanej (zdysocjowanej) - wchłanianie
Nie przenikają przez błony komórkowe, wymagają obecności transporterów
Jaki wpływ ma pH leku na jego wchłanialność?
Leki słabo kwasowe wchłaniają się najlepiej z kwaśnego środowiska żołądka.
Leki zasadowe wchłaniają się najlepiej w zasadowym środowisku jelita cienkiego.
Działa to także przy resorpcji (mocz kwaśny, więc lepiej resorbują się leki kwasowe)
Co jest transportowane przez błony na drodze pinocytozy?
- płyny a więc też substancje wielkocząsteczkowe rozpuszczalne w wodzie
- drobiny białek
Rola i podział transporterów
Umożliwiają napływ jonów i składników odżywczych oraz wypływ odpadów komórkowych i toksyn; ochrona lub wzrost toksyczności leków (loperamid)
2 grupy: Transportery ABC (ATP-Binding Cassette) Transportery SLC (Solute Carrier Transporters)
Transportery ABC
Białka transportu aktywnego, zależące od hydrolizy ATP. Odpowiadają za wyrzut leków na zewnątrz.
np. P-glikoproteiny (P-gp)
Jaką rolę dla P-gp ma loperamid?
Jest dla niego substratem
Jak działa chinidyna w stosunku do P-gp?
Jest inhibitorem P-gp w BBB, powoduje depresję oddechową po loperamidzie
Transportery SLC
W układach transportu ułatwionego. Są to transportery sprzężone z jonami.
np. 5-HT (SERT), DA (DAT), GABA (GAT)
W jaki sposób leki mogą wpływać na biosyntezę mikroorganizmów?
- Hamowanie syntezy ściany komórkowej bakterii
- Hamowanie prawidłowego funkcjonowania błony komórkowej (np. antybiotyki aminoglikozydowe, niektóre leki p/grzybicze)
- Hamowanie prawidłowej biosyntezy białek (np. tetracykliny, chloramfenikol)
- Zaburzenia przemiany kwasu foliowego
Czy reakcje alergiczne możemy zaklasyfikować do działań niepożądanych danego leku?
Tak
Czy jeśli lek jest stosowany nieprawidłowo i wywołuje pewną niekorzystną reakcję organizmu, możemy ją zaklasyfikować jako działanie niepożądane leku?
Tak
Niespodziewane niepożądane działanie leku
Niepożądana reakcja, która nie jest wymieniona w charakterystyce produktu leczniczego dopuszczonego do obrotu
Okres karencji
Okres, po jakim produkt odzwierzęcy może być dopuszczony do spożycia przez ludzi, po zakończeniu farmakoterapii danym lekiem. (Okres, po którym jego stężenie spadnie do poziomu MRL)
MRL (NDSP) - co to?
Maximum residue limits (Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pozostałości)
- wskaźnik poziomu maksymalnej zawartości pozostałości leku w produkcie dopuszczonym do konsumpcji
W jakim czasie pojawia się alergia po podaniu leku i.v.?
W ciągu kilku minut do pół godziny po wstrzyknięciu
Jak objawia się wstrząs anafilaktyczny?
dusznością, ślinieniem, chwiejną postawą ciała, zapaścią, pokrzywka z obrzękami