Uned 4.4

Question 1

Ystyr Rhywogaeth

Answer 1

poblogaeth o organebau sy’n ddigon tebyg i fridio a chynhyrchu epil ffrwythlon

Question 2

Symudiad Genynnol

Answer 2

Y newid yn amlder alelau mewn poblogaeth a fydd yn digwydd os na fydd ecwilibriwm Hardy Weinberg yn digwydd

Question 3

Effaith Sylfaenydd

Answer 3

Pan fydd poblogaeth fechan wedi’i gwahanu o’r boblogaeth wreiddiol ac felly bydd symudiad genynnol y digwydd yn haws

Question 4

Ffurfiant Rhywogaethau

Answer 4

Gall newidiadau i alelau addasu ffenoteip y boblogaeth sydd wedi’i harunigo yn sylweddol, fel nad yw hi’n gallu bridio mwyach a’r boblogaeth wreiddiol i greu epil ffrwythlon. Bydd rhywogaeth newydd wedi ffurfio.

Question 5

Ffurfiant Rhywogaethau Drwy Ddethol Naturiol

Answer 5

• bydd mwtaniadau mewn alelau yn arwain at newidiadau yn amlder alel
• amrywiad mewn ffenoteipiau oherwydd alelau gwahanol
• bydd nifer o epil yn cael eu creu a bydd cystadleuaeth am adnoddau cyfyngiedig
• bydd pwysau dethol o’r amgylchedd yn rhoi mantias i rai ffenoteipiau ar gyfer goroesi, a byddan nhw’n goroesi’n ddigon hir i fridio

Question 6

Ffurfiant Rhywogaethau Alopatrig

Answer 6

Esblygiad rhywogaethau newydd o gymdogaethau sydd wedi’u harunigo mewn gwahanol leoliadau daearyddol

Ffurfiant rhywogaethau sy’n cael ei achosi gan unrhyw fecanwaith ymhlith cymdogaethau sy’n gwahanu’n daearyddol e.e. rhywogaethau sy’n cael eu harunigo gan fynyddoedd, diffeithdir, cefnforoedd, afonydd ac ati

Question 7

Cymdogaethau

Answer 7

Is-grwp o’r boblogaeth sy’n rhyngfridio’n fwy aml, gan leihau’r llif genynnau a gweddill y boblogaeth

*Ffurfiant Rhywogaethau Sympatrig

Question 8

Ffurfiant Rhywogaethau Sympatrig

Answer 8

Arunigo Ymddygiadol
Arunigo Morffolegol
Arunigo Tymhorol
Anffrwythlondeb Croesryw
Ffrwythlondeb Croesryw

Question 9

Arunigo Ymddygiadol

Answer 9

Ni fydd cymdogaethau sydd ag arferion carwriaeth gwahanol yn rhyngfridio a byddan nhw’n arunigo

Question 10

Arunigo Morffolegol

Answer 10

Os bydd organau cenhedlu cymdogaethau’n anghydnaws, fyddan nhw ddim yn gallu rhyngfridio

Question 11

Arunigo Tymhorol

Answer 11

Ni all cymdogaethau sydd a thymhorau bridio gwahanol rhyngfridio a byddan nhw’n arunigo

Question 12

Anffrwythlondeb Croesryw

Answer 12

Pan fydd dwy rywogaeth yn ddigon tebyg i fridio, gallan nhw gynhyrchu epil croesryw, ond mae’r rhain yn aml yn anffrwythlon a fyddan nhw ddim yn gallu bridio’u hunain.

Gallai hyn fod oherwydd bod nifer y cromosomau yn odrif e.e. mae gan fulod 63 o gromosomau sydd ddim yn gallu ffirfio parau homologaidd yn ystod proffas i mewn meisosis, felly does dim modd ffurfio gametau

Question 13

Ffrwythlondeb Croesryw

Answer 13

Gall rhai planhigion ddyblu nifer eu cromosomau drwy endomitosis i ddod yn ffrwythlon

Question 14

Amrywiad

Answer 14

Y gwahaniaethau ffenoteipaidd rhwng aelodau o’r un rhywogaeth

Question 15

Amrywiad Etifeddol

Answer 15

(mae modd ei drosglwyddo i’r epil)
Gall y canlynol achosi gwahaniaethau genynnol:
- Trawsgroesiad
- Rhydd-ddosraniad
- Atgenhedlu rhywiol (cymysgu 2 o genoteipiau’r rhieni)

Gwahaniaethau epigenynnol

Question 16

Amrywiad Anetifeddol

Answer 16

(nid oes modd ei drosglwyddo i’r epil)
Gwahaniaethau a achosir gan yr amgylchedd.