Uned 2.6 - adweithiau cildroadwy, prosesau diwydiannol a chemegion pwysig

Question 1

Beth mae adwaith cildroadwy yn ei olygu?

Answer 1

Adwaith cildroadwy yw adwaith sy’n gallu mynd i’r naill cyfeiriad neu’r llall.
Adwaith ymlaen yn ecsothermig un ffordd, adwaith yn ol bydd yn endothermig y ffordd arall - cyfanswm o egni yn aros yr un fath

Question 2

Creu amonia- Proses Haber

Answer 2

Mae angen i hydrogen a nitrogen o’r atmosffer adweithio i ffurfio amonia. Mae’r hydrogen yn aml yn cael ei wneud o methan.

-Maent yn adwaith cildroadwy.

Nitrogen + Hydrogen ⇌ Amonia
N₂(n) + 3H₂(n) -> 2NH₃(n)

Question 3

Proses Haber - tymheredd

Answer 3

Tymheredd weddol uchel 350-450℃ i wneud yr adwaith yn gyflymach a chynnyrch weddol da

Question 4

Proses Haber - gwasgedd

Answer 4

gwasgedd weddol isel i wneud yr adwaith yn rhatach 150-200 atmosffer

Question 5

Proses Haber - catalydd haearn

Answer 5

i gyflymu’r adwaith - mwy o gynnyrch mewn llai o amser
lleihau’r egni actifadu sef y lleiafswm o egni sydd angen i adwaith digwydd
angen cael ei amnewid yn aml oherwydd mae’n wenwyno dros amser

Question 6

Proses Haber - pa fath o adwaith yw o

Answer 6

ecsothermig
cildroadwy
cynnyrch wedi’i gyfyngu i 15-40% - mae’r nitrogen a’r hydrogen sydd heb adweithio’n cael eu hailgylchu, felly does dim gwastraff

Question 7

Adnabod nwy amonia

Answer 7

Papur litmws llaith yn troi’n lliw coch i las ym mhresenoldeb nwy amonia
lliw yn newid oherwydd mae’r lefel pH yn newid

Question 8

Beth yw’r broses gyffwrdd?

Answer 8

Y broses ddiwydiannol o wneud asid sylffwrig

Question 9

Broses Gyffwrdd - Cam 1

cynhyrchu sylffwr deuocsid

Answer 9

Rydym yn cael sylffwr deuocsid drwy losgi sylffwr mewn aer (ocsidio)

sylffwr + ocsigen -> sylffwr deuocsid

S(s) + O₂(n) -> SO₂(n)

Question 10

Broses Gyffwrdd - Cam 2 - cynhyrchu sylffwr triocsid

Answer 10

Sylffwr deuocsid yn cael ei ocsidio i ffurfio sylffwr triocsid
adweithio a gormodoedd o aer dros catalydd fanadiwm ocsid (V₂O₅)
ar 420℃ (cyflymu’r adwaith)
ar wasgeddau ddim llawer uwch na atmosffer (rhatach)
cynyrch o dua 95%

Question 11

Hafaliad adwaith sylffwr triocsid

Answer 11

sylffwr deuocsid + ocsigen ⇌ sylffwr triocsid

2SO₂(n) + O₂(n) ⇌ 2SO₃(n)

Question 12

Broses Gyffwrdd - Cam 3 - trawsnewid yn asid sylffwrig

Answer 12

Mae sylffwr triocsid yn cael ei amsugno mewn asid sylffwrig (98% H2SO4, 2% dwr). Allwn ni ddim amsugno sylffwr triocsid yn uniongyrchol mewn 100% dwr, oherwydd mae’r adwaith yn fyrnig ac yn cynhyrchu niwl o’r asid. Mae’r SO3 yn adweithio â’r swm bach oddwr.

Question 13

Hafaliad adwaith asid sylffwrig

Answer 13

sylffwr triocsid + dwr -> asid sylffwrig

SO₃(n) + H₂O(h) -> H₂SO₄(h)

Question 14

Defnyddiau o asid syffwrig

Answer 14

paent
llifynnau
plastigion
gwrteithiau
glanedyddion

Question 15

Beth yw ystyr dahydradu?

Answer 15

Hyn yw’r broses o dynnu elfennau dwr o sylwedd

Question 16

Dadhydradu copr sylffad

Answer 16

• Mae copr sylffad hydradol glas yn troi’n wyn.
• Mae arwyneb grisialog y copr sylffad hydradol yn troi’n bowdrog ac yn friwsionllyd, mae’n colli ei ymddangosiad grisialog.

Question 17

Dadhydradu sigwr

Answer 17

• Pan gaiff asid sylffwrig crynodedig ei hychwanegu at siwgr, mae’n ffurfio solid du.
• Mae’r asid yn dadhydradu’r sigwr gan gael gwared ar elfennau dwr, sef hydrogen ac ocsigen.
• Y carbon sy’n gyfrifol am y mas du sy’n weddill.
• Mae’r adwaith hwn yn ecsothermig iawn ac yn cynhyrchu llawer o ager, sy’n gorfodi’r carbon tuag i fyny yn nysgl yr adwaith

Question 18

Cynhyrchu gwrteithiau nitrogenaidd fel amoniwm sylffad ac amoniwm nitrad drwy niwtralu hydoddiant amonia

Answer 18

Mae rhan fwyaf o amonia sy’n cael ei ffurfio yn cael ei ddefnyddio i wneud gwrteithiau.

• cynnwys llawer o nitrogen
• cael eu gwasgaru ar dir fferm er mwyn i blanhigion tyfu’n well

Wrth i’r rhain hydoddi mewn dwr glaw, caiff nitrogen ei ryddhau i’r pridd

Mae angen nitrogen ar blanhigion iach i wneud protein.

Mae amonia’n alcali a gallwn ni ei niwtralu ag asidau i ffurfio halwynau amoniwm.

Question 19

Amoniwm sylffad

Answer 19

Amonia + Asid sylffwrig → Amoniwm Sylffad

Question 20

Amoniwm nitrad

Answer 20

Amonia + Asid nitrig → Amoniwm Nitrad

Question 21

Hafaliad amonia

Answer 21

NH₃

Question 22

Adnabod ïonau NH⁴⁺

Answer 22

• Ychwanegu Sodiwm Hydrocsid (NaOH) at amoniwm a gwresogi am ychydig i ryddhau’r nwy amonia
• Wedyn defnyddio papur litmws i brofi am y nwy, sydd am droi’r papur o goch i las.

Question 23

Manteision gwrteithiau nitrogenaidd

Answer 23

gwella tir o ansawdd gwael

planhigion iachach oherwydd y nitrogen yn y pridd sy’n creu protein

Question 24

Anfanteision gwrteithiau nitrogenaidd

Answer 24

ewtroffigaeth

gallu mynd i’r cyflenwad dwr sy’n achosi syndrom babi glas

Question 25

Ewtroffigaeth

Answer 25

1. Gormodoedd o wrtaith yn mynd i afonnydd/llynoedd
2. Planhigion/algau’n tyfu’n cyflym
3. Algau’n ffynnnu (flourish), gan ddefnyddio ocsigen ac yn atal golau’r haul rhag cyrraedd planhigion o dan y dwr- pydru
4. Bydd bacteria’n dadelfennu sy’n defnyddio ocsigen, sy’n achosi i’r creaduriaid mygu.