ffiseg uned 2.5 ser a phlanedau

Question 1

Planedau mewn trefn

Answer 1

mercher
gwener
y ddaear
mawrth
iau
sadwrn
wranws
neifion

Question 2

Lle mae’r gwregys asteroidau (creigiau mewn orbit)?

Answer 2

rhwng mawrth a iau

Question 3

faint o gorblanedau sydd na?

Answer 3

5, gan gynnwys Plwton

Question 4

beth yw’r planedau daearol- wedi gwneud allan o greigiau?

Answer 4

mercher
gwener
y ddaear
mawrth

Question 5

beth yw’r Cewri nwyol → ddim arwyneb- wedi gwneud allan o nwy, ac yn fawr iawn

Answer 5

iau
sadwrn
wranws
neifion

Question 6

Nodweddion gweladwy (maint)

Answer 6

meteoroid (gronynnau bach)
asteroid (creigiau mawr)
lleuad (lloerenni naturiol, orbitio planedau)
planed
seren (fel ein haul)
galaeth (tua 100 biliwm o ser)
bydysawd

Question 7

priodweddau comedau

Answer 7

peli mawr o lwch a ia
wrth i nhw agosu at yr haul mae’r gwres yn doddi’r ia ac yn ei anweddu
mae hyn yn cael ei weld fel ‘cynffon anwedd’
orbit eplitigol iawn a orbitiau afreolaidd sy’n galluogi iddyn nhw teithio’n pell tu allan y cysawd yr haul

Question 8

beth sy’n digwydd o fewn protoseren

Answer 8

llawn o nifiwl (llwch a nwy)
disgyrchiant yn y protoseren yn gywasgu’r protoseren i wneud yn fwy trwchus- gronynnau yn gwrthdaro yn fwy aml sy’n cynyddu’r tymheredd
tymheredd uwch yn achosi i ymasiad niwclysau hydrogen i ffurfio niwclysau heliwm -> rhyddhau nifer fawr o egni ac yn troi i mewn i seren prif dilyniant

Question 9

seren prif dilyniant

Answer 9

rhedeg allan o hydrogen, methu gwneud ymasiad
craidd yn cyfangu oherwydd disgyrchiant - achosi iddo mynd yn fwy boeth a thrwchus fel bod ymasiad gallu digwydd eto, sy’n achosi iddo ehangu a thyfu
ymasiad yn ffurfio elfennau trymach, hyd at haearn

Question 10

ser prif dilyniant main bach/canolig

Answer 10

ffurfio cawr coch
cawr coch yn mynd yn ansefydlog yn allyrru ei haenau allanol o lwch
hyn yn gadael craidd poeth, solid a thrwchus o’r enw corrach gwyn - dim ymasiad yn digwydd
dros amser mae’r corrach gwyn yn mynd yn mwy oer ac yn tywyllach wrth iddo rhyddhau ei holl egni
hyn yn ffurfio i mewn i gorrach du oherwydd nid oes ganddo digon o egni i allyrru golau

Question 11

seren prif dilyniant mawr

Answer 11

ffurfio gor gawr coch sy’n goleuni’n llachar oherwydd yr ymasiad niwclear ac yn mynd trwy sawl cylch o ehangu a chrebachu
ffrwydo sy’n furffio uwchnofa sydd a elfennu mwy drymach na haearn fel dur ac arain cael ei daflu allan ar draws y bydysawd
os oedd y seren yn mawr, fydd o’n cyddwyso i mewn i graidd trwchus o’r enw seren niwtron
os oedd yn seren mawr iawn, cwympo i’w hyn i ffurfio twll du - mor trwchus gall ei disgyrchiant tynnu unrhyw golau i fewn o

Question 12

sefydlogrwydd ser

Answer 12

prif ddilyniant - grymoedd sy’n gweithredu ar seren yn gytbwys. grymoedd disgyrchiant mewnol = i rymoedd gwasgedd nwy ac ymbelydredd tuag allan.

hydrogen yn lleihau - bydd y seren yn dechrau ffiwso heliwm + elfennau cynyddol drymach i gynnal ymasiad.

seren yn dechrau chwyddo wrth i’r cyfuniad o bwysau nwy a phelydriad fynd y tu hwnt i’r grym disgyrchiant ac wrth i’r grymoedd fynd yn anghytbwys.

Yn y pen draw, grym disgyrchiant yn fwy na’r cyfuniad o bwysau nwy ac ymbelydredd - seren yn crebachu.

Question 13

dychwelyd defnydd, sy’n cynnwys elfennau trwm, i’r gofod yn ystod y cyfnodau olaf yng nghylchred oes sêr cawr

Answer 13

mae elfennau trwm sy’n cael eu creu mewn ymasiad mewn sêr mawr yn cael eu taflu allan yn ystod uwchnofâu.