Uned 2.3 - metel, echdynnu ac adweithedd

Question 1

Echdynnu haearn 1

Answer 1

Mae defnyddiau crai (mwyn haearn, golosg, calchfaen a aer ocsigen) yn cael eu hychwanegu ym mhen uchaf y ffwrnais

Question 2

Echdynnu haearn 2

Answer 2

Mae aer poeth (ocsigen) yn cael ei chwythu i mewn yn agos at waelod y ffwrnais

Question 3

Echdynnu haearn 3

Answer 3

Mae ocsigen yn y chwythiad o aer yn adweithio hefo’r golosg (carbon) i ffurfio carbon monocsid.

Carbon + ocsigen —-> carbon monocsid
2C + O2 —> 2CO

Mae’r adwaith hwn yn ecsothermig iawn, ac mae’r tymheredd y ffwrnais yn cyrraedd 1750℃

Question 4

Echdynnu haearn 4

Answer 4

Wrth i’r carbon monocsid mynd i fyny’r ffwrnais, mae’n adweithio gyda’r mwyn haearn (haearn (III) ocsid) gan ffurfio haearn.

haearn (III) ocsid + carbon monocsid -> haearn + carbon deuocsid
Fe2O3 + 3CO -> 2Fe + 3CO2

Question 5

Echdynnu haearn 5

Answer 5

Mae haearn tawdd yn llifo i waelod y ffwrnais. Mae’n cael ei rhyddhau drwy dap.

Question 6

Beth yw’r catod?

Answer 6

Yr electrod negatif - wedi’u gorchuddio gan electronau

Question 7

Beth yw’r anod?

Answer 7

Yr electrod positif - diffyg electronau

Question 8

Electrolysis cyfansoddion ionig tawdd

Answer 8

• Ionau positif Pb²⁺ yn cael ei atynnu at yr electrod negatif, y catod, i ffurfio atomau Pb.
  Pb²⁺ + 2e⁻ -> Pb. adwaith rhydwytho gan ei fod yn ennill electronau
  -Ionau negatif Br⁻ yn cael ei atynnu at yr electrod positif, yr anod, i ffurfio atomau Br.
  2Br⁻ - 2e⁻ -> Br₂. adwaith ocsidio gan ei fod yn colli electronau

Question 9

Electrolysis alwminiwm ocsid (Al₂O₃)

Answer 9

Mae alwminiwm ocsid yn cael ei gymysgu hefo cryolit sy’n lleihau’r ymdoddbwynt- mae hyn yn lleihau’r nifer o egni sydd ei angen ac yn arbed pres.

Ionau positif Al³⁺ yn ennill 3 electron, proses rhydwytho
Al³⁺ + 3e⁻ -> Al

Ionau negatif O²⁻ yn colli 2 electron i ffurfio atom ocsigen, ond mae angen 2 atom ocsigen
2O²⁻ - 4e⁻ -> O²

Question 10

Pam angen amnewid yr anod yn aml mewn electrolysis Alwminiwm ocsid?

Answer 10

Mae’r ocsigen sy’n cael ei cynhyrchu at yr anod yn adweithio hefo’r graffit (carbon) sy’n ffurfio nwy carbon deuocsid.

C + O₂ -> CO₂

Question 11

Pam mae electrolysis yn ddrud?

Answer 11

• Mae angen lot o egni i doddi cyfansoddion fel alwminiwm ocsid
• Mae angen lot o egni i gynhyrchu’r cerrynt trydanol

Question 12

Priodweddau haearn (Dur)

Answer 12

• caled a chryf
• alloi
• hydrin
• cael ei defnyddio mewn adeiladau, traciau tren, pontydd

Question 13

Priodweddau copr

Answer 13

• lliw gloywedd deniadol
• darglydydd trydan a gwres
• hydrin a hydwyth
• ddim yn fagnetic
• gwifrennau, sosbannau, pibellau, gemwaith

Question 14

Priodweddau alwminiwm

Answer 14

• dwysedd isel iawn, ysgafn
• darglydydd trydan a gwres yn dda
• anghrydol - ddim yn cael ei effeithio gan y tywydd neu’r amgylchedd
• cael ei defnyddio ar gyfer awyrennau, rocedi, ffoil, gemwaith a pheilon

Question 15

Priodweddau titaniwm

Answer 15

• caled a chryf
• dwysedd isel
• ymdoddbwynt a berwbwynt uchel
• anghrydol
• gemwaith, jet a phropeller

Question 16

Priodweddau cyffredinnol metelau trosiannol

Answer 16

darglydyddion trydanol a gwres
hydrin a hydwyth
ymdoddbwyntau a berwbwyntau uechl
cyfansoddion lliwgar
catalyddion da
gallu ffurfio ionau a gwefrau gwahanol

Question 17

Beth yw lliw hydoddiant yr ion Fe²⁺?

Answer 17

Gwyrdd golau

Question 18

Beth yw lliw hydoddiant yr ion Fe³⁺

Answer 18

Brown

Question 19

Beth yw lliw hydoddiant yr ion Cu²⁺?

Answer 19

Glas

Question 20

Beth yw’r lliw gwaddod Fe²⁺ pan mae’n ffurfio gyda NaOH?

Answer 20

Gwyrdd

Question 21

Beth yw’r lliw gwaddod Fe³⁺ pan mae’n ffurfio gyda NaOH?

Answer 21

Brown

Question 22

Beth yw’r lliw gwaddod Cu²⁺ pan mae’n ffurfio gyda NaOH?

Answer 22

Glas

Question 23

Beth yw aloi?

Answer 23

Cymysgedd sy’n cael ei wneud drwy gymysgu metelau tawdd - mae modd newid ei gyfansoddiad i addasu ei briodweddau

Question 24

Electrolysis Dwr

Answer 24

Mae nwy ocsigen yn ffurfio ar yr anod ac mae nwy hydrogen yn ffurfio ar y catod.
Dau electrod wedi’u gwneud o stripedi metel platinwm.
Hafaliad y broses

hydrogen + ocsigen -> dwr
2H₂(n) + O₂(n) -> 2H₂O (h)

Mae dwywaith cymaint o nwy hydrogen yn cael ei cynhyrchu ag o nwy ocsigen
2H⁻(d) + OH⁻ -> 2H₂O (h)

Ar yr anod - ocsidio
2H₂O (h) + O₂(n) + 4e⁻ -> 4OH⁺(d)

Ar y catod -rhydwytho
4H⁺ (d) + 4e⁻ -> 2H₂ (n)

Question 25

Electrolysis hydoddiannau dyfrllyd⁺

Answer 25

Bydd ionau H⁺ ac ionau OH⁻ yn bresennol yn y hydoddiant