Uned 2.3b - Addasiadau Cludiant (Planhigion) Flashcards
gwreiddflew
- dwr cael ei colli drwy’r stomata i’r llif trydarthol
> gwreiddflew amsugno dwr o’r pridd
> addasiadau - arwynebedd arwyneb mawr
- llwybr tryledu byr
tri llwybr cludo dwr
- apoplast; cellfur
- symplast; cytoplasm + plasmodesmata
- gwagolaidd; gwagolyn i wagolyn
Symudiad dwr i fewn i’r gwreiddflew
- dwr pridd > potensial dwr uchel
- gwagolyn celloedd gwreiddflew > potensial dwr isel
- i lawr graddiant potensial dwr
- osmosis
Mathau o feinwe
- sylem; cludo dwr a mwynau
- ffloem; cludo cynhyrchion ffotosynthesis e.e. swcros
- endodermis; cynnwys stribed caspari sy’n atal mwy o gludiant yn llwybr apoplast
gwasgedd gwraidd
- halwynau pwmpio’n actif i’r feinwe fasglwar
- gwneud potensial dwr y sylem yn negatif
- achosi dwr fynd i’r sylem drwy osmosis o gortecs
- cynhyrchu graddiant potensial dwr sy’n creu grym gwasgedd gwraidd
mewnlifiad mwynau
- mwynau llifo i fewn i’r gwreiddiau > cludiant actif
- mwynau amsugno = teithio llwybr apoplast = llif trydarthiad
- cyrraedd endodermis - stribed caspari atal mwy o gludiant ar llwybr apoplast
- ionau mwynol > cytoplasm > cludo gell i gell trwy trylediad neu cludiant actif
- mynd i’r llwybr symplast drwy cludiant actif
swyddogaeth sylem
cludo dwr a halwynau’r mwynol o’r gwraidd i’r dail
adeiledd sylem
4 gell = pibellau traceidau, ffibrau, parencyma sylem
pibellau + traceidau = ffurfio system o diwbiau i ddwr deithio drwyddynt,, darparu cryfder mecanyddol a cynhaliad mecanyddol
> lignin yn cael ei ddyddodi; ar y cellfuriau cellwlos
meinwe fasgwlar mewn coesynnau dail a gwreiddiau
coesynnau; sylem bodoli fel sypynnau fasgwlar perifferol, darparu cynhaliad hyblyg= wrthsefyll plygu
dail; darparu cryfder hyblyg - wrthsefyll rhwygo
gwreiddiau; trefniant canolig= wrthsefyll tynnu stel
trydarthiad
colli dwr o arwyneb y dail, anweddu i’r atmosffer drwy’r stomata
tyniad trydarthiad
> grymoedd cydlynol a adlynol - capilaredd (planhigion bach)
- cydlynol; rhwng molecylau dwr
- adlynol; rhwng molecylau dwr a leinin hydroffilig y tiwbiau sylem
dwr gadael tynnu mwy i fewn
damcaniaeth cydlyniant; tyniant
Ffactorau sy’n effeithio ar gyfrath trydarthiad
- tymheredd; cynyddu cyfradd anweddiad
- lleithder; lleihau cyfradd trydarthu
- symudiad aer; cynyddu cyfradd trydarthiad
- arddwysedd golau; cynyddu cyfradd trydarthu
trawsleoliad
y broses o gludo defnyddiau organig hydawdd, swcros ac asidau amino
4 math o gell ffloem
- tiwbiau hidlo
- cymargelloedd
- ffibrau ffloem
- parencyma ffloem
tiwb hidlo
> gwneud o elfen hidlo neu gelloedd hidlo
cludo defnyddiau organig
mae mandyllau ynyddynt: mannau hyn yw’r platai hidlo
ffilamentau cytoplasmig
- cynnwys protein ffloem yn ymestyn o un gell hidlo i’r nesaf drwy’r mandyllau
- dim cnewyllyn, rhan fwyaf o organynnau cell eraill yn dadelfennu
platiau hidlo
- cynnwys mandyllau
- caniatau llif i dau cyfeiriad
- cytoplasm yn denau, heb organynnau mawr = caniatau gynhyrchion llifo heb rhwystr
- plasmodesmata yn bresennol, caniatau cludiant ATP
cymargelloedd
- cytoplasm dwys
- cnewyll mawr canolog
- llawer o fitocondria
- reticwlwm endoplasmig garw + organigyn golgi
> plasmodesmata cysylltu nhw a’r tiwbiau hidlo
potomedr
mesur cyfradd amsugno dwr
arbrofion cylchu
- silindrau o feinwe rhisgl allanol eu tynnu yr holl ffordd o gwmpas coesyn pren, mewn cylch. roedd hyn yn tynnu’r ffloem
- swcros cronni uwchben y cylch wedi torri meinwe chwyddo achos osmosis gan fod swcros yn gostwng potensial dwr
- tystiolaeth mai trawsleoliad oedd yn cludo swcros i’r rhan hon o’r coesyn
- dim swcros cronni o dan y cylch - meinwe ffloem wedi tynnu
samplu ffloem
- pryfed gleision > stylet
- stylet roi’n uniongyrchol yn y tiwb hidlo
- torri stylet i ffwrdd
- casglu nodd sy’n dod allan
- nodd yn dangos bod yn cynnwys cynhyrchion ffotosynthesis
labelu ymbelydrol
- rhoi carbon deuocsid i ddeilen wedi’i goleuo
- C ymbelydrol sefydlogi yn y swcros sy’n cael ei gynhyrchu gan ffotosynthesis a’i drawsleoli
- olrhain C ymbelydrol hwn yn y swcros defnyddio awtoradiograffeg
- deilen gosod ar ffilm ffotograffig yn y tywyll 24 awr
- ffilm yn negatifau’ gymylog lle mae ymbelydredd > dangos swcros yn cael ei gludo lan a lawr
damcaniaeth mas lifiad
- awgryma bod mas lifiad goddefol o siwgrau o ffloem y ddeilen ffynhonnell, lle mae’r crynodiad siwgr ucahf, i rannau eraill o’r planhigyn fel meinweoedd sy’n tyfu, lle mae crynodiad siwgr yn is
dosbarthu planhigion
- hydroffytau > dwr > tyfu dan dwr neu’n rhannol dan dwr
- seroffytau > dwr yn brin > arbenigol iawn
- mesoffytau > cyflenwad dwr digonol > ardaloedd tymherus > rhan fwyaf o gnydau > leihau colledion dwr, cau’r stomata
dadleuon yn erbyn damcaniaeth mas lifiad
- cyfradd trawsleoliad 10,000 cyflymach na trylediad
- platiau hidlo a mandyllau bach fel rhwystr i atal llif
- swcros + asidau amino symud ar gyfraddau gwahanol a gyfeiriad gwahanol
hydroffytau
- dim cwtigl cwyraidd > dim colledion dwr
- stomata arwyneb uchaf > cyfnewid nwyon
- bylchau aer mawr > darparu hynofedd i feinweoedd
- dwr yn gyfrwng cynnal > dim neu brin ddim meinweoedd cynnal wedi’u ligneiddio
seroffytau
- dail wedi’u rholio > lleihau aa, lleihau trydarthiad
- cwtigl cwyraidd trwchus > lleihau colledion dwr
- blew > lleihau’r graddiant potensial dwr
- stomata suddedig > lliehau graddiant potensial dwr lleihau gyfradd trydarthu
