tło przemian w sztuce Flashcards
tło historyczne sztuki od XI w. do XIII w.
W XI wieku zapoczątkowana została w zachodniej
Europie sztuka nazwana później romańską. Jej schyłek
przypada na wiek XIII. W tym okresie rozwojowi
kultury sprzyjało zakończenie wędrówek ludów oraz
najazdów Normanów. Migrujące uprzednio plemiona
stopniowo przekształcały się w społeczności prowadzące
osiadły tryb życia. Powstały państwa, które dały początek
dzisiejszym Niemcom, Francji, Włochom. Zmniejszenie
liczby wojen i najazdów pozytywnie wpłynęło na
gospodarkę. Zaowocowało to poprawą ogólnej sytuacji
ekonomicznej i prowadziło do systematycznego wzrostu
liczby ludności.
społeczność okresu romańskiego
Ustrój zachodniej Europy w nowo ukształtowanych
państwach średniowiecznych nawiązywał do ustroju
rzymskiego. Podstawową cechą była hierarchiczność.
Ostatecznie ukształtował się podział na stany. Najniższe
warstwy społeczne nie miały dostępu do edukacji.
osoby tworzące sztukę w okresie romańskim
Rycerze, tocząc wojny, mieli mało czasu
na zajmowanie się kulturą. Nauka i sztuka
pozostawały zatem głównie w gestii
Kościoła, przede wszystkim zakonów.
Ogromną rolę odegrali w tym zakresie
benedyktyni. Mnisi, przepisując księgi
i prowadząc szkoły klasztorne, przyczynili
się do upowszechniania osiągnięć
cywilizacyjnych świata antycznego.
Dzieło benedyktynów kontynuowali
m.in. cystersi. Ukształtowana w oparciu
o religię chrześcijańską sztuka romańska
stopniowo rozpowszechniała się w całej
Europie.
nazwa “romańska”
na początku XIX wieku Charles Alexis du Herissier, hrabia de Greville, pisał: „ta
ciężka i z gruba ciosana architektura jest popsutym przez naszych nieokrzesanych przodków
Opus Romanum – dziełem Rzymian”
obszar występowania sztuki romańskiej
Nowy styl objął swym zasięgiem tereny od Sycylii aż po Skandynawię i od Polski po
Portugalię.
cechy sztuki romańskiej
Estetykę architektury romańskiej wyznaczały proste reguły liczbowe, ponadto była ona
w dużej mierze oparta na wzorcach antycznych. Towarzysząca architekturze rzeźba
obrazowała przede wszystkim świat nadprzyrodzony, ale włączała w przedstawienia także
całą naturę. Nie brakowało w niej form abstrakcyjnych, takich jak figury geometryczne,
plecionki. Ze wszystkich dziedzin sztuki to właśnie rzeźba miała najbardziej ekspresyjny charakter. Rzeźba była
całkowicie podporządkowana architekturze. Innymi
zasadami estetycznymi kierowało się malarstwo.
Nie podejmowało zagadnień bryły, przestrzeni,
perspektywy, światłocienia – czyli różnych sposobów
wiernego odzwierciedlenia rzeczywistości. Figury
ludzkie przedstawiano jako wyrwane z otoczenia, często
na abstrakcyjnym tle i jednoplanowo. Bardziej dbano
też o kaligraficzne piękno linii niż zgodność
z rzeczywistością.
Sztuka romańska miała swoiste cechy i proporcje,
ale przede wszystkim surowy, ascetyczny charakter
funkcja obrazów w sztuce romańskiej
Poglądy św. Grzegorza I Wielkiego, które były już przedmiotem rozważań w sztuce
wczesnośredniowiecznej na dworze Karola Wielkiego, ugruntowały wśród artystów
przeświadczenie, że tworzenie obrazów spełnia istotną funkcję, gdyż są one takim samym
nośnikiem treści dydaktycznych jak słowo.
symboliczny charakter sztuki romańskiej
Sposób myślenia w średniowieczu był
symboliczny, a sztuka była tego wyrazem, co sprawiało, że symboliczne znaczenie
przedstawianych form było zrozumiałe jedynie dla wykształconych teologów i duchownych,
a w niewielkim stopniu dla prostych ludzi.
W wieku XIII rozgorzał spór wokół zagadnienia,
czy sztuka powinna być prosta i ascetyczna, czy
też bogata i wspaniała.
Zwolennikami prostoty
byli przede wszystkim cystersi, ale myśl ta
promieniowała także na inne zakony. Programy
budowlane cystersów zakazywały zdobienia kościołów
rzeźbami i malowidłami. Za ich przykładem kartuzi
wyrzekali się w kościołach srebrnych i złotych ozdób.
Przeciwne stanowisko związane było z teorią piękna
głoszoną przez benedyktynów. Według nich piękno
materialne pozwalało wznieść się myślom patrzącego
ku doskonałości duchowej, stąd też benedyktyni nie
unikali malowideł, rzeźb ani drogich złotych naczyń
w swoich świątyniach.
