tło przemian w sztuce Flashcards

1
Q

Wieki Ciemne starożytnej Grecji (XII–X w. p.n.e.)

A

W tzw. Wiekach Ciemnych nastąpił
przejściowy upadek kultury. W tym właśnie czasie
ukształtowała się mapa etniczna
starożytnej Grecji. Tworzyły ją następujące plemiona:
Jonowie, Dorowie, Eolowie i Arkadowie. Tereny świata
greckiego nazywali oni Helladą, a siebie samych
− Hellenami. W wieku IX p.n.e. Grecy opanowali
pismo alfabetyczne przejęte od Fenicjan.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

okres archaiczny starożytnej Grecji (IX–V w. p.n.e.)

A

W okresie archaicznym władzę w większości greckich
polis przejmowała arystokracja, która likwidowała wcześniej
istniejące monarchie. W ten sposób upowszechniła się
w starożytnej Grecji forma rządów zwana oligarchią.
Wśród polis główną rolę w okresie archaicznym odgrywały:
Sparta na Peloponezie i Ateny w Attyce. Sparta pozostała
monarchią oligarchiczną, a Ateny stały się w wyniku
reform państwem demokratycznym.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

okres klasyczny i późnoklasyczny starożytnej Grecji (480–323 p.n.e.)

A

W okresie klasycznym niepodległości Grecji zagroziły najazdy perskie (pierwsza połowa
V w. p.n.e.). Po zwycięskich wojnach z Persami wzrosła potęga Aten, które przeżywały
wówczas okres świetności politycznej i kulturalnej. W znacznym stopniu było to zasługą
wybitnego przywódcy demokracji ateńskiej – Peryklesa. Rywalizacja o hegemonię między
Spartą a Atenami doprowadziła do wojny peloponeskiej (431–404 p.n.e.), zakończonej
zwycięstwem Sparty. Z kolei hegemonię Sparcie odebrały Teby. Na konfliktach między
Grekami skorzystała Macedonia, która za panowania króla Filipa II stała się potęgą wojskową.
Władca ten pokonał koalicję ateńsko-tebańską w bitwie pod Cheroneą (338 r. p.n.e.)
i uzależnił od Macedonii całą Grecję. Jego syn – Aleksander III Wielki – podbił imperium
perskie, co zapoczątkowało ekspansję kultury greckiej na tereny Bliskiego Wschodu. Wraz
z jego śmiercią (323 r. p.n.e.) rozpoczął się okres hellenistyczny

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

podbój Grecji przez Rzymian

A

Rzymianie stopniowo podbijali i uzależniali królestwa hellenistyczne, przejmując
jednocześnie już od III w. p.n.e. zdobycze kultury greckiej. Ostatnim podbitym przez
Rzymian państwem był Egipt Ptolemeuszy, który stał się prowincją rzymską w 30 r. p.n.e.
Jak mawiano już w starożytności: „podbita Grecja ucywilizowała dzikiego zwycięzcę”,
a na jej kulturze wykształciły się całe pokolenia starożytnych Rzymian.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

wierzenia starożytnych Greków

A

Decydującą rolę w ukształtowaniu się wierzeń religijnych starożytnych Greków
odegrały poematy Homera i Hezjoda, powstałe prawdopodobnie w wieku VIII p.n.e.
Charakterystycznymi cechami tej religii były: politeizm, oraz
antropomorfizm.
Bogowie wyróżniali się tym, że byli nieśmiertelni i mieli ponadludzkie możliwości. Wchodzili
w bliskie związki z ludźmi, którymi się opiekowali lub których karali za łamanie prawa.
Potomkami bogów i ludzi byli greccy bohaterowie – herosi.
Bogowie greccy symbolizowali siły przyrody, ciała niebieskie, a nawet stany życia
człowieka (np. Hypnos był bogiem snu, a Thanatos – śmierci). Patronowali określonym
dziedzinom działalności ludzkiej. Także greckie polis miały swoje bóstwa opiekuńcze, które
otaczano szczególnym kultem (np. Ateny – boginię Atenę, Argos – Herę, a Olimpia − Zeusa).

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Zeus

A

ojciec bogów i ludzi, syn Kronosa i Rei, najważniejszy z bogów olimpijskich, opiekun
ładu i sprawiedliwości na świecie, przedstawiany jako starzec z takimi atrybutami jak: orzeł,
dąb i piorun. Utrzymywał związki z ziemskimi kobietami, przyjmując różne postacie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Posejdon

A

bóg morza, brat Zeusa, przedstawiany jako starzec o mokrych włosach
z wplątanymi w nie muszlami, z trójzębem w ręce, niekiedy na wozie zaprzężonym
w hippokampy – dwunożne konie morskie.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Hades

A

bóg świata zmarłych, brat Zeusa, przedstawiany jako starzec siedzący na tronie
z berłem w ręce i z Cerberem (trzygłowym psem) u stóp. Uważano go też za patrona bogactw
naturalnych, dlatego czasem był przedstawiany z rogiem obfitości w ręce. Poświęcone mu
były cyprysy i narcyzy.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Hestia

A

siostra Zeusa, bogini greckich domostw, przedstawiana z płomieniem ogniska.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Hera

A

żona i siostra Zeusa, opiekunka małżeństwa i rodziny. Jej atrybutami były: paw, owoc
granatu, lilia i nieśmiertelnik.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Demeter

A

siostra Zeusa, bogini pól, urodzajów i pór
roku, przedstawiana jako poważna niewiasta z wieńcem
kłosów na głowie, z sierpem i pochodnią lub koszem
owoców w ręku.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Eros

A

bóg miłości, przedstawiany jako młodzieniec
lub dziecko ze skrzydełkami, uzbrojony w łuk i strzały,
którymi ranił bogów i ludzi, wzniecając w ich sercach
miłość.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Dionizos

A

syn Zeusa, bóg winnej latorośli, wina
i płodnych sił przyrody. W sztuce przedstawiany
jako brodaty mężczyzna, a później jako młodzieniec
z wieńcem na głowie, z laską oplecioną winną
latoroślą, w towarzystwie bachantek i satyrów
oraz osłów niosących bukłaki z winem.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Afrodyta

A

bogini miłości i piękna, urodzona z piany
morskiej. W sztuce przedstawiana jako piękna kobieta
z takimi atrybutami jak: mirt, róża, jabłko, łabędź,
jaskółka, gołąb i zając. Niekiedy pokazywano ją
jako stojącą na muszli.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Apollo

A

syn Zeusa, bóg sztuk pięknych i opiekun nauk,
przedstawiany zazwyczaj jako piękny młodzieniec
o wijących się włosach, w wieńcu laurowym, z kitarą
w ręce, czasami z wilkiem u nogi. Często otoczony
orszakiem dziewięciu Muz.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Artemida

A

córka Zeusa, bogini łowów, lasów i gór,
bliźniacza siostra Apolla, przedstawiana jako młoda
dziewczyna w krótkiej szacie, sandałach, z łukiem
i strzałami oraz towarzyszącą jej łanią

17
Q

Ares

A

syn Zeusa i Hery, bóg wojny, kłótliwy
i napastliwy, przedstawiany jako piękny mężczyzna
z tarczą i włócznią lub mieczem, niekiedy w zbroi.

18
Q

Hermes

A

syn Zeusa, bóg kupców, złodziei
i podróżnych, posłaniec bogów. Jako patronowi
podróżnych stawiano mu przy drogach pomniki
zwane hermami. Przedstawiany zazwyczaj jako piękny
młodzieniec w sandałach ze skrzydełkami,
także z kaduceuszem (laską uśmierzającą spory)
i czapką, która czyniła go niewidzialnym.

19
Q

Hefajstos

A

syn Zeusa i Hery, opiekun rzemieślników,
przedstawiany jako brodaty mężczyzna w stożkowatej
czapce i krótkiej szacie, z młotem lub obcęgami
w dłoni.

20
Q

Atena

A

córka Zeusa, bogini mądrości i sprawiedliwej
wojny. Przedstawiano ją z tarczą (egidą), dzidą,
w hełmie na głowie, z sową i drzewem oliwnym. Miała
różne przydomki, np. Promachos – krocząca
w pierwszym szeregu, Partenos – dziewica, Nike Apteros
– Nike Bezskrzydła.

21
Q

Centaur

A

mityczna istota mająca tułów, głowę i ręce człowieka, zaś dolną część konia.

22
Q

Sfinks

A

w mitologii greckiej był uskrzydlonym potworem o ciele lwa i głowie kobiety

23
Q

Satyr

A

mityczna istota o mieszanej budowie człowieka z koźlimi nogami, rogami i uszami.

24
Q

Pegaz

A

uskrzydlony mityczny koń, symbol natchnienia artystycznego, zrodzony z krwi Meduzy.

25
Meduza (jedna z trzech Gorgon)
mityczny potwór, którego głowę okalały wijące się węże, twarz była oszpecona grymasem.
26
Minotaur
mityczny potwór o ciele ludzkim i głowie byka.
27
Chimera
ziejący ogniem mityczny potwór przedstawiany z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża.
28
Cerber
mityczny olbrzymi trzygłowy pies strzegący wejścia do krainy zmarłych, czasami przedstawiany z wężem zamiast ogona.
29
estetyka w starożytnej Grecji
Starożytni Grecy dali początek filozofii − wiedzy, która stara się znaleźć odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące człowieka oraz świata. Jednym z jej działów jest estetyka, czyli nauka o pięknie. Sam wyraz piękno miał dla nich inne znaczenie niż ma współcześnie. Filozofowie greccy zastanawiali się, czy piękno jest właściwością obiektywną, czy subiektywną. To znaczy, czy coś się podoba, dlatego że jest piękne, czy odwrotnie – jest piękne, dlatego że się komuś podoba. Skłaniając się do teorii piękna obiektywnego, poszukiwali doskonałych proporcji, które stałyby się miarą piękna.
30
poglądy Platona na piękno
Platon, jeden z najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych filozofów greckich, włączył pojęcia sztuki i piękna w wielki system filozoficzny. Podobnie jak dla kilku jego poprzedników, piękno nie ograniczało się dla niego do rzeczy zmysłowych, lecz dotyczyło także wszystkiego, co budzi uznanie. Nie były to więc tylko piękne przedmioty, ale również przymioty charakteru. Piękno było dla Platona najwyższą wartością.
31
poglądy pitagorejczyków na piękno
Powstanie kanonów opartych na liczbach Grecy zawdzięczają filozofowi Pitagorasowi oraz jego uczniom. Pitagorejska koncepcja, zwana Wielką Teorią Piękna, opierała się na ładzie, mierze, proporcji i harmonii. Wszystko, co dobre, było dla pitagorejczyków piękne, ale nie mogło być piękne bez miary.
32
Uniwersalne zasady estetyczne w starożytnej Grecji
Grecy oparli na kilku pojęciach. Pierwsze z nich − harmonia − wynikało z przekonania, że wszechświat zbudowany jest harmonijnie, dlatego właśnie nadali mu miano kosmosu, czyli ładu. Przez symetrię Grecy rozumieli właściwe proporcje jednych rzeczy w odniesieniu do drugich. Wierzyli, że istnieją w kosmosie doskonałe proporcje i należy je wykorzystać w sztuce. Ważną cechą było też szeregowanie podobnych elementów, czyli ich rytm. Tak wykształcił się kanon w sztuce greckiej − reguła, która obowiązywała artystów. Dotyczyło to zarówno architektury, jak i rzeźby, malarstwa oraz ceramiki. Ponieważ przez wieki smak Greków jednak się zmieniał, kanony w sztuce greckiej nie były ustalone raz na zawsze, ale podlegały modyfikacji.
33
podział sztuki w starożytnej Grecji
Wyrazem techne (gr. ‘sztuka’) Grecy określali każdy wytwór, który wymagał specjalnych umiejętności. Tym samym terminem określali więc pracę architekta, cieśli czy tkacza. Grecy dzielili sztuki na wolne i służebne. Do wolnych należały niewymagające wysiłku fizycznego (np. muzyka), a do służebnych − te, które go wymagają. Do tych drugich zaliczono zatem takie dyscypliny artystyczne, jak: architektura, rzeźba i – pierwotnie − malarstwo. To ostatnie jednak z czasem zaczęło być zaliczane do sztuk wolnych. W świadomości Greków sztuki plastyczne były bardzo odległe od poezji, muzyki i tańca. W przeciwieństwie do tych ostatnich nie wyrażały uczuć artysty. Ich podstawową funkcją było wytwarzanie rzeczy do podziwiania i kontemplacji.
34
idealizacja a odtwarzanie rzeczywistości w sztuce starożytnej Grecji
Zarówno w rzeźbie, jak i w malarstwie z jednej strony opierano się na właściwych proporcjach, z drugiej − poszukiwano piękna idealnego w naturze. Ważnym pojęciem w estetyce greckiej było mimesis. Jego znaczenie się zmieniało, ale w ostatecznej wersji przyjęło się w malarstwie jako naśladowanie rzeczywistości. Poszukiwania idealnego piękna skłoniły jednak Greków ku temu, aby nie portretować poszczególnych osób, ale znajdować w nich najdoskonalsze cechy wyglądu i łączyć je w całość.