Thema 4 Knobbeltje in de borst Flashcards
Conflicthanteringsstijlen (5)
Forceren
Toegeven
Vermijden
Exploreren
Onderhandelen
Radiotherapie = dmv … straling (gamma straling)
ioniserende
Deeltjes gebruikt bij radiotherapie (3)
Fotonen
Elektronen
Protonen
Radiotherapie dmv:
- Fotonen (meest gebruikt, dringt diep door in het lichaam, … effect)
- Elektronen (minder doordringend vermogen, bestraling van de … en … liggende gebieden)
- Protonen (betere sparing van … weefsel, geschikt voor specifieke patientgroepen)
Fotonen (meest gebruikt, dringt diep door in het lichaam, huidsparend effect)
Elektronen (minder doordringend vermogen, bestraling van de huid en oppervlakkig liggende gebieden)
Protonen (betere sparing van gezond weefsel, geschikt voor specifieke patientgroepen)
Biologisch effect van straling =
DNA beschadiging (heeft effect op functie van de cel)
Lage dosis -> celbeschadiging
Hoge dosis -> celdood
Het effect van ioniserende straling komt vooral tot uiting in … weefsels, gezonde cellen herstellen in het algemeen … dan kankercellen.
Het effect van ioniserende straling komt vooral tot uiting in delende weefsels, gezonde cellen herstellen in het algemeen beter dan kankercellen.
Doel radiotherapie
tumorcellen vernietigen (zo hoog mogelijke dosis) en gezonde weefsels sparen (zo laag mogelijke dosis).
Behandeldoelen radiotherapie mammacarcinoom:
- Curatief: bereiken van genezing
— Adjuvant / electief: voorkomen van tumorgroei, daar waar na chirurgie of chemotherapie geen tumor meer aanwezig lijkt te zijn
— Na … operatie altijd radiotherapie
— Neoadjuvant: …, bijvoorbeeld om de tumor daarna radicaal te kunnen verwijderen
- Palliatief: bestrijden van …
Na mammasparende operatie altijd radiotherapie
Neoadjuvant: voorafgaande aan chirurgie, bijvoorbeeld om de tumor daarna radicaal te kunnen verwijderen
Palliatief: bestrijden van klachten
Radiotherapeutische technieken (3)
- Uitwendige radiotherapie (teletherapie): CT geleide lineaire versneller of MRI versneller
- Inwendige radiotherapie: brachytherapie, radioatieve isotopen
- Combinatie
Toxiciteit radiotherapie acuut (<90 dagen): (5)
Vermoeidheid
Huidreactie: erytheem, droogheid, pukkeltjes, jeuk, desquamatie, pigmentatie
Oedeem
Steken, pijn
Pijnlijke ribben
Toxiciteit radiotherapie op de long = kans op (2)
Radiatie pneumonitis
Long fibrose
Wanneer systeemtherapie bij mammaca? (3)
N+
Ongunstige N0 (jonge leeftijd, tumorkenmerken)
M+
Soorten systeemtherapie bij mammaca (3)
Endocriene therapie
Chemotherapie
Immunotherapie
Hormoontherapie (endocriene therapie) bij mammaca: hoe werkt dit?
Noem 2 soorten + bijwerkingen
Borstkankercellen behouden vaak de gevoeligheid voor oestrogeen. Route voor voeding oestrogeen blokkeren. Patholoog weet of het oestrogeengevoelige tumorcellen zijn.
Tamoxifen (blokkeert oestrogeenreceptor in borstklierweefsel). Bijwerkingen: oa opvliegers
Aromatase inhibitors (zorgt voor minder aanmaak oestrogeen). Bijwerkingen: vergelijkbaar met Tamoxifen, daarbij ook gewrichtsklachten
Immunotherapie: HER2 positief, wat is dat?
HER2 = receptor betrokken bij groei kankercellen, slechtere prognose bij positief
Immunotherapie met monoclonaal antilichaam, hoe werkt dit?
Blokkeert HER2 receptor
Belangrijke bijwerking immunotherapie
Cardiomyopathie -> eerst bepaling ejectiefractie
Toxiciteit radiotherapie: lange termijn (6)
Vermoeidheid
Huid: hyperpigmentatie, teleangiectastieen, atrofie, fibrose
Subcutaan: fibrose, oedeem
Thoraxwand: ribfractuur
Long: radiatie pneumonitis, longfibrose, icm roken hoger risico op primair longcarcinoom
Cardiale toxiciteit
Bijwerkingen chemotherapie (onderverdeling in 7 grotere thema’s)
Beenmerg: neutropenie, anemie, thrombocytopenie
Zenuwstelsel: perifere neuropathie
Gastro-intestinaal: anorexia, misselijkheid/braken, stomatitis, diarree, obstipatie, smaakstoornis
Huid en haar: alopecia, huidreacties, nagelaandoening
Musculoskeletaal: spierpijn, gewrichtspijn
Gynaecologisch: opvliegers, amenorroe
Cardiovasculair: aritmie, hypo- of hypertensie
Wat zijn antracyclinen, cyclofosfamide, 5-fluorouracil en taxanen?
Er wordt altijd een combinatie van chemotherapeutica gebruikt. De meest toegepaste zijn antracyclinen met cyclofosfamide, al of niet gecombineerd met 5-fluorouracil en de zogenoemde taxanen.
De belangrijkste hormonale behandelingen zijn het blokkeren van …, het uitschakelen van de … en het blokkeren van de aanmaak van … in de bijnier door zogenoemde aromataseremmers. De ovaria kunnen ook operatief worden uitgeschakeld via ….
De belangrijkste hormonale behandelingen zijn het blokkeren van oestrogeenreceptoren, het uitschakelen van de ovaria en het blokkeren van de aanmaak van oestradial in de bijnier door zogenoemde aromataseremmers. De ovaria kunnen ook operatief worden uitgeschakeld via ovariëctomie. Andere mogelijkheden zijn bestraling van de ovaria en het toedienen van medicijnen. Alleen toepasbaar als de tumor gevoelig is voor oestrogeen wat de patholoog bepaald doormiddel van kleuringen.
… remmen de omzetting van androsteendion in oestradiol in de bijnieren door blokkering van het enzym aromatase, met lage oestradiolspiegels tot gevolg. Deze lage spiegels zorgen ervoor dat in de oestrogeengevoelige cellen de deling wordt stilgezet. Dit geldt ook voor oestrogeengevoelige borstkankercellen.
Aromataseremmers
Bijwerkingen tamoxifen (4)
opvliegers, gewichtstoename, geringe verhoogd risico op trombose en endometriumcarcinoom
Bijwerkingen aromataseremmers
oestrogeenonttrekkingsklachten zoals klachten van gewrichten, versnelde osteoporose
Wat is er doorbroken bij invasieve groei (carcinoom)?
De lamina basalis (basaalmembraan)
Merendeel mammacarcinoom in … kwadrant. Waarom?
Rechter bovenkwadrant
Daar zitten de meeste klieren
Mogelijke oorzaken verhoogde incidentie mammacarcinoom (4)
Alcoholconsumptie, overgewicht, gebrek aan lichaamsbeweging en pilgebruik
Wanneer val je binnen het ‘bevolkingsonderzoek’ mammacarcinoom? Hoe vaak is dit onderzoek?
Vrouwen van 50-75 jaar
Mammografie 1x per 2 jaar
Daarnaast screening van vrouwen met verhoogd risico (bv BRCA-1 of 2 genmutatie) middels jaarlijkse mammografie al dan niet met MRI
Waar bestaat de triple diagnostiek bij mammacarcinoom uit?
- Lichamelijk onderzoek
- Rontgendiagnostiek (X-mamma bdz + echo)
- Punctie en of biopt
Welke classificatie wordt er gebruikt bij beoordeling van de mammografie?
BI-RADS classificatie
BI-RADS 0
Onvolledig onderzoek
BI-RADS 1
Normaal
BI-RADS 2
Eenduidig benigne bevinding (cyste, verkalkt fibroadenoom, postoperatieve status)
BI-RADS 3
Waarschijnlijk benigne
BI-RADS 4
Waarschijnlijk maligne
BI-RADS 5
Zeer verdacht voor maligniteit
BI-RADS 6
Pathologisch bewezen maligniteit
Operatieve mogelijkheden bij mammacarcinoom (4)
Radicale mastectomie vlgns Halsted
Gemodificeerde radicale mastectomie vlgns Madden
Ablatio mammae (+/- SNP)
(Röntgengeleide) lumpectomie (+/- SNP of OKD): Altijd in combinatie met adj RT
Mamma amputatie met
medenemen van m pectoralis
major en minor + OKT + excisie
parasternale klieren =
Radicale mastectomie (Halsted) (alleen nog
in uitzonderlijke situaties, bv ingroei
In spier en geen respons CHT)
Mastectomie met mede-
nemen van fascie van m pectoralis major + OKT =
Gemodificeerde radicale mastectomie (GRM) (bij grote tumoren of multifocaliteit en okselkliermetastasen)
Ablatio mammae =
Mastectomie
Lumpectomie =
Borstbesparende operatie
MST (mammasparende therapie) =
Na mamma sparende operatie altijd radiotherapie (RT) mamma: combinatie wordt MST genoemd (mammasparende therapie)
Risicofactoren voor recidief/metastasen na mammacarcinoom (6)
Jonge leeftijd
Lymfekliermetastasen
Tumorgrootte
Bloom en Richardson gradering
Lymf- en angioinvasie
Triple negatief (oestrogeen, progestron en Her2-neu receptor)
Lifetime risk borstkanker
12% (ongeveer 1:8 vrouwen)
Bij BIRADS … of hoger wordt er weefseldiagnostiek gedaan.
3
Lobulair mammacarcinoom gaat uit van …
het klierweefsel (groeit sprieterig, dus afmeting lastig in te schatten)
Ductaal mammacarcinoom gaat uit van …
de melkgangen
Waarom wordt er bij preoperatief geen aanwijzingen kliermetastasen na echo axilla alsnog een schildwachtklier procedure (SNP) gedaan?
Want alsnog risico van 20%
De tepel bevindt zich ongeveer ter hoogte van … rib
5e
Lymfedrainage van het borstklierweefsel gaat over het algemeen naar …, voor een klein deel ook langs …
Over het algemeen naar de oksel, voor een klein deel langs het borstbeen
Twee belangrijke zenuwstructuren door oksel, namelijk seratus anterior en thoracodorsale zenuw. Wat gebeurt er bij uitval van deze zenuwen?
Uitval seratus anterior: afstaand schouderblad
Uitval thoracodorsale zenuw: de latissimus dorsi spier valt uit, maar heb je weinig klachten van
Hoe werkt de schildwachtklier principe / poortwachtersklier procedure (SNP)?
Lymfedrainage van tumor gaat ook naar schildwachtklier (is de klier die als eerste bereikt wordt via lymfeafvoer van de tumor).
Radioactieve vloeistof in tumor spuiten, hoopt zich op in schildwachtklier en deze wordt meest radioactief. Soms als hulpmiddel blauwe kleurstof inspuiten vlak voor de operatie.
Alleen de klier(en) verwijderen waar de tumor direct op draineert, hierdoor forse vermindering van morbiditeit.
Indien SN tumorpositief (positieve sentinel node), verdere okselbehandeling noodzakelijk (= radiotherapie axilla).
Wat houdt het begrip 5 jaarsoverleving in?
Devijfjaarsoverlevingvan een bepaalde ziekte of aandoening is het percentage van de patiënten dat vijf jaar na het stellen van dediagnosenog in leven is.
Deze maat wordt vrij vaak gebruikt bij verschillende vormen vankanker, omdat iemand die na behandeling vijf jaar geen recidief krijgt waarschijnlijk als genezen mag worden beschouwd - als de ziekte terugkomt is dat meestal binnen vijf jaar.
Voorborstkankergaat dit overigens niet op; hiervoor wordt vaak de tienjaarsoverleving opgegeven.
De meest voorkomende plekken waarnaar mammacarcinoom uitzaait zijn: (4)
Botten
Lever
Longen
Hersenen
