Thema 1 Wonden en (peri-)operatieve zorg Flashcards
Welke classificatie kan er gebruikt worden bij diabetische ulcera?
WIFI classificatie
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld mechanisch. Noem 5 voorbeelden.
Schaaf
Snij
Steek
Schot
Bijt
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld chemisch. Noem 2 voorbeelden.
Zuren
Chloor
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld thermisch. Noem 2 voorbeelden.
Verbranding
Bevriezing
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld straling. Noem 2 voorbeelden.
Zonverbranding
Radioactieve straling
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld elektrisch. Noem 2 voorbeelden.
Stroom
Bliksem
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld infectie. Noem 1 voorbeeld.
Onvoldoende afweer tegen micro-organismen
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld oncologie. Noem 1 voorbeeld.
(Huid)carcinomen
Indeling van wonden naar oorzaak, bijvoorbeeld circulatie. Noem 3 voorbeelden.
Slechte weefseldoorbloeding
Ulcus cruris
Decubitus
De huid is het dunst op … en het dikst op …
Dunst op de oogleden
Dikst op de hielen
De huid bevat onder andere (5)
Bloedvaten
Zenuwen
Zweetklieren
Talgklieren
Sensorische receptoren
De huid bestaat uit 3 lagen
Epidermis (opperhuid)
Dermis (lederhuid)
Subcutis (onderhuids weefsel)
Functies van de huid (5)
Bescherming (alle invloeden van buitenaf, bacteriën/virussen, verlies van vocht)
Signalering (prikkels ontvangen, vertalen en begrijpen)
Warmteregulatie (isolatie en de werking van de thermostaat verloopt via de huid)
Stofwisseling (vit D uit zonlicht, absorptie van actieve bestanddelen (medicatie))
Communicatie (gemoedstoestand zoals blozen, fysieke belasting, verzorging, ziekten)
Wonden met acute etiologie waar continuiteitsverlies van de huid is ontstaan door trauma of chirurgische ingreep, onafhankelijk van de duur van het bestaan van deze wond (fracturen, oppervlakkig letsel, brandwonden)
Acute wond
Richtlijn acute wond:
… primair gesloten wonden niet
Spoelen vieze (…/…) wond met …
Geen … (Soda/biotex etc)
Lokaal geinfecteerde wonden -> …/…
Pijnbestrijding: lokaal en systemisch, via …, patientvriendelijke verbanden
Douchen primair gesloten wond (na … uur,kort <10min), bedekken wond
Kies niet verklevend verband bij … wonden
Duidelijke instructies geven aan patient/mantelzorgers
Bescherm litteken … maanden tegen UV (A) licht
Richtlijn acute wond:
Reinig primair gesloten wonden niet
Spoelen vieze (bijt/snij) wond met lauwwarm water
Geen badjes (Soda/biotex etc)
Lokaal geinfecteerde wonden -> honing/jodium
Pijnbestrijding: lokaal en systemisch, WHO pijnladder, patientvriendelijke verbanden
Douchen primair gesloten wond (na 12 uur,kort <10min), bedekken wond
Kies niet verklevend verband bij open wonden
Duidelijke instructies geven aan patient/mantelzorgers
Bescherm litteken 3 maanden tegen UV (A) licht
Abrasie
Schaafwond
Incisie
Snijwond met rechte randen
Avulsie
Onvolledige scheiding van de weke delen lagen (scheurwond) waarbij er door trauma een huidflap ontstaat
Laceratie
Een snede met rafelige randen door alle huidlagen heen
Crush
Pletten, beknellen door zwaar voorwerp of machine op lichaamsdeel
Puncture
Penetratie van diverse weefsellagen door scherp voorwerp dat ook in het lichaam kan zijn blijven steken (bijv steek- of bijtwonden)
Een wond waarin het normale helingsproces wordt verstoord op een of meer punten van de fase van hemostase, inflammatie, proliferatie en remodellering.
Complexe wond
Wond management, overdracht van ambulance naar SEH via …
MIST
M = mechanism injury = hoe is het letsel ontstaan
I = identified injury = welke letsels of ziekte vermoed je
S = signs = welke symptomen heb je gezien
T = therapy = wat heb je al gedaan
Fasen van wondgenezing (4)
Hemostase
Inflammatie
Proliferatie/regeneratie
Remodellering en rijping (maturatie)
Duur hemostase fase wond
<30 min
Duur inflammatie fase wond
<7 dagen
Duur proliferatie/regeneratie fase wond
<3 weken
Duur remodellering en rijping (maturatie) fase wond
<1-2 jaar
Wat gebeurt er in de hemostase fase bij een wond? (3)
Beschadiging bloedvaten, wond gevuld met bloed
Vasoconstrictie
Interactie trombocyten en fibrine in bloed: vorming van stolsel
Wat gebeurt er in de inflammatie fase bij een wond? (3)
Cellen in en rond de wond: cytokines en groeifactoren -> initiatie ontstekingsreactie
Vasodilatatie omliggende bloedvaten -> meer witte bloedcellen naar wondgebied
Witte bloedcellen ruimen bacterien en beschadigd weefsel op (fagocytose) -> vermindering inflammatie en voorbereiding herstelfase.
Wat gebeurt er in de proliferatie/regeneratie fase bij een wond? (4)
Fibroplasie: fibroblasten ontwikkelen zich en produceren Extra Cellulaire Matrix (ECM) bestaande uit oa collageen en elastine
Angiogenese: proliferatie van endotheelcellen -> ingroei van bloedvaten in de wond
Epithelialisatie: keratoinocyten in de wondranden spreiden uit over de wond
Wondcontractie: door myofibroblasten
Wat gebeurt er in de remodellering en rijping (maturatie) fase bij een wond? (2)
Regressie van capillairen: afname roodheid litteken
Reorganisatie en crosslinking collageen -> toename treksterkte litteken
Rijping litteken
Twee weken: litteken ongeveer …% van de oorspronkelijke sterkte
1 maand: …% van de oorspronkelijke sterkte
>1 jaar: nooit meer dan …% van de originele treksterkte van de huid
Rijping litteken
Twee weken: litteken ongeveer 5% van de oorspronkelijke sterkte
1 maand: 40% van de oorspronkelijke sterkte
>1 jaar: nooit meer dan 80% van de originele treksterkte van de huid
Epidermale wondgenezing =
Hierbij krijg je geen …
Bij bijvoorbeeld oppervlakkige schaafwonden, blaren, oppervlakkige tweede graads randwond. Regeneratie van het oorspronkelijke weefsel door epidermale migratie. Geen littekens.
Risicofactoren voor verstoring wondgenezingproces: lokale factoren, intrinsiek (5)
Arteriële insufficiëntie
Veneuze insufficiëntie
Oedeem
Necrose
Maligniteit
Risicofactoren voor verstoring wondgenezingproces: lokale factoren, extrinsiek (4)
Infectie
Bestraling
Vreemd lichaam
Druk
Risicofactoren voor verstoring wondgenezingproces: systemische factoren, intrinsiek (4)
Ouderdom
Anemie
Chronische ziekten (immuunstoornissen, kanker, obesitas, metabole afwijkingen)
Erfelijke ziekten
Risicofactoren voor verstoring wondgenezingproces: systemische factoren, extrinsiek (3)
Roken
Medicatie
Ondervoeding
Infectie: … roodheid, bij uitbreiden denken aan … (vleesetend) = <… uur op OK
Infectie: aftekenen roodheid, bij uitbreiden denken aan hemolytische streptokok (vleesetend) = <4 uur op OK
Risicofactoren op een infectie, systemisch (9)
Vaatziekten
Oedeem
Ondervoeding
DM
Alcohol
Eerdere OK/bestraling
Medicijnen (corticosteroïden)
Tekort schietend immuunsysteem
Roken
Risicofactoren op een infectie, lokaal (9)
Groot wondoppervlak
Toename wonddiepte
Duur open wond
Anatomische locatie
Vreemde lichamen
Dood weefsel
Mechanisme van verwonding
Mate van contaminatie
Verminderde doorbloeding
Volgorde van wondinfectie (gaat met 5 stappen)
- Contaminatie
- Kolonisatie
- Lokale infectie
- Uitbreidende infectie
- Systemische infectie
Complexe polymicrobiele populatie van micro-organismen, ingebed in een zelfgeproduceerde matrix van extracellulaire polymere substanties = …
Gebeurt bij een … en … infectie
Biofilm
Lokale en uitbreidende infectie
Kleur van het wondvocht: dun, waterig, helder =
Sereus
Kleur van het wondvocht: dun, bloederig =
Serosanguineus
Kleur van het wondvocht: bloederig
Sanguineus
Kleur van het wondvocht: vies, dik, troebel, geel/bruin/groen =
Purulent
Perifeer arterieel vaatlijden: hoe lager de EAI, hoe …
Slechter de prognose
Hoe meet je de EAI (enkel-arm index)?
Enkeldruk/armdruk
EAI normaalwaarde =
< … = arteriële insufficiëntie van de beencirculatie
< … = ernstig obstructief arterieel vaatlijden
Normaal = ongeveer 1
<0,9 = arteriele insufficientie van de beencirculatie
<0,5 = ernstig obstructief arterieel vaatlijden
Beoordelen en omschrijven van een wond middels de …
TIME-S
TIME-S
T =
Tissue (locatie, vitaliteit weefsel/kleur (WCS classificatie), afmetingen, diepte)
TIME-S
I =
Infection (infectie, geur, kleur, wondvocht)
TIME-S
M =
Moisture (nat, vochtig, droog, hoeveelheid wondvocht)
TIME-S
E =
Edge (wondranden, tunnels, ondermijning)
TIME-S
S =
Skin (conditie van de omringende huid)
WCS model: zwart =
Necrose (verwijderen)
WCS model: geel =
Gele necrose, fibrinebeslag, dermis, subcutis, exsudaat (verwijderen en reinigen)
WCS model, rood =
Granulatieweefsel (beschermen)
Basis voor wondgenezing, diagnose (TIME-S) -> actie (DIME-S)
D =
Debridement (basis = schone wondbodem)
Basis voor wondgenezing, diagnose (TIME-S) -> actie (DIME-S)
I =
Infectie voorkomen/bestrijden
Basis voor wondgenezing, diagnose (TIME-S) -> actie (DIME-S)
M =
Vochtig wondmilieu creëren
Basis voor wondgenezing, diagnose (TIME-S) -> actie (DIME-S)
E =
Wondrand bescherming, inzet van huidstimulerende middelen
Basis voor wondgenezing, diagnose (TIME-S) -> actie (DIME-S)
S =
Infecties, eczeem, oedeem etc behandelen
Debrideren =
Uitgangspunt is een schone wondbodem
Granuleren =
Beschermen en stimuleren van granulatieweefsel
Epithelialiseren =
Beschermen van de wondranden tegen verweking en behandelen van hypergranulatie
Wondzorgkaart werkt met kleuren, daaraan zit een actie gekoppeld.
Zwart, geel =
Necrose en fibrine verwijderen
Wondzorgkaart werkt met kleuren, daaraan zit een actie gekoppeld.
Groen =
Infectie voorkomen en bestrijden
Wondzorgkaart werkt met kleuren, daaraan zit een actie gekoppeld.
Rood, roze =
Stimuleren en beschermen
Debrideren kan op verschillende manieren (7)
Autolyse: vochtig wondmileu, hydrogel
Mechanisch: wet to dry, VAC, hydrojet
Osmotisch: alginaten, honing, suiker
Enzymtisch: collagenase (Novuxol)
Chemisch: eusol
Biologisch: maden
Chirurgisch/scherp
Wanneer gebruik je wat bij een wond?
Necrose oplossen =
Novuxol, hydrogel