Thema 3 Maagklachten en buikpijn Flashcards
Endocrien
Afgifte naar het bloed
Exocrien
Afgifte naar buiten (bv bij tractus digestivus)
Chyme
Maagbrij
Macronutriënten (3)
Koolhydraten
Proteïnen
Lipiden
Waarvoor dienen koolhydraten?
Brandstof (glucose)
Vertering koolhydraten grofweg op 2 manieren
Mechanisch
Carbohydrases
Vertering mechanisch
Kauwen
Carbohydrases zijn voor de vertering van
Koolhydraten
Carbohydrases (5)
Amylase
Alfa-amylase
Sucrase/maltase/lactase
Waar zit amylase?
Speeksel
Wat doet amylase?
Zet polysaccharides om naar di- en trisaccharides
Amylase functioneert niet bij hoge/lage? pH en werkt dus niet meer in …
Lage
De maag
Waar zit alfa-amylase? Waar wordt het geproduceerd?
Duodenum
Productie in pancreas
Waar zit sucrase, maltase, lactase?
Intestinaal epitheel, borstelzoom (cellen die darmwand bekleden)
Wat doet sucrase/maltase/lactase?
Splitst di- en trisaccharides in monosaccharides
Enterocyt
Cel die darmwand bekleed
Hoe gaat absorptie van koolhydraten enterocyten in?
Gefaciliteerde diffusie (via transporteiwit in membraan, kost geen energie)
Cotransport (naast glucosemolecuul ook natriummolecuul mee, kost geen energie, terugbrengen natriummolecuul wel via Na/K pomp)
Hoe gaat absorptie van koolhydraten enterocyten uit?
Gefaciliteerde diffusie
Via welk vat gaat de opname in de bloedbaan vanuit de enterocyten?
Vena portae hepatis
Opslag glucose alleen wanneer …?
Er geen brandstof meer nodig is
Opslag van glucose op 3 plekken
Lever
Spierweefsel
Vetweefsel
Hoe wordt glucose opgeslagen in de lever?
Glycogeen, overtollig glucose wordt omgezet in vrije vetzuren en glycerol (= bouwstenen lipiden voor triglyceride)
Hoe wordt glucose opgeslagen in spierweefsel?
Glycogeen
Hoe wordt glucose opgeslagen in vetweefsel?
Lipiden (overtollig glucose ook omgezet in uiteindelijk triglyceride)
Waarvoor dienen proteïnen?
Bouwstof (aminozuren)
Vertering proteïnen op 3 manieren
Mechanisch
Chemisch
Proteases
Chemische vertering van proteïnen
Maagzuur (denaturatie eiwitten)
Proteases zijn …
enzymen die eiwitten knippen
Onderstaande zijn allemaal …
Pepsine
Trypsine
Chymotrypsine
Carboxypeptidase
Elestase
Dipeptidases, peptidases
Proteases
Wat is pepsinogeen?
Voorloper pepsine, zuur in maag zet dit om, anders gaan andere eiwitten ook al kapot, slijmlaag binnenkant maag beschermt eigen cellen
Enteropeptidase zet … om in trypsine, welke weer zorgt voor omzetting van andere proteases uit de …
Pepsinogeen
Pancreas
In het duodenum wordt het maagzuur geneutraliseerd door …, hierdoor wordt … inactief en de overige enzymen uit pancreassap juist actief.
Gal
Pepsine
Dipeptidases en peptidases zit in intestinaal epitheel. Wat doet dit?
Knipt eiwitten in losse aminozuren
Proteïnen absorptie enterocyten in via (2)
Gefaciliteerde diffusie
Cotransport
Proteïnen absorptie enterocyten uit via (2)
Gefaciliteerde diffusie
Cotransport
Opname in bloedbaan proteïnen via …
v portae hepatis
Opslag/afbraak aminozuren via
Lever
Opslag/afbraak aminozuren via lever, wat gebeurt er?
Er ontstaan katonzuren (brandstof) of omzetten in vetzuren (afvalproduct = ureum)
Waarvoor dienen lipiden?
Brandstof (triglyceriden (glycerol + vetzuren))
Vertering van lipiden via (2)
Lipases
Galzouten
Linguaal lipase gemaakt in de
Tongklieren
Lipase gemaakt in de
Pancreas
Lipases zijn …oplosbaar en knipt vetzuren van glycerol af, hierdoor krijg je (3)
Water
1. monoglyceride
2. diglyceride
3. vetzuren
Wat doen galzouten mbt vertering lipiden?
Lipases zijn hydrofiel en vetten hydrofoob, galzouten hebben een hydrofiele en hydrofobe kant -> enzymen kunnen makkelijker bij de vetten voor afbraak
Lipiden absorptie enterocyten in via
Diffusie
Lipiden absorptie enterocyten uit via
Exocytose
Exocytose
Celmembraan stulpt uit en pakt dit op als ‘blaasje’
Triglyceriden worden na absorptie omgezet in
Chylomicronen
Transport chylomicronen via … naar vena …. Waarom komen ze niet direct in bloedbaan?
Lymfevaten
Vena subclavia sinistra
Zijn te groot
Opslag triglyceride in
Vetweefsel
Micronutriënten (4)
Vitaminen
Mineralen
Sporenelementen
Water
Voordelen (3) en nadelen (3) doorlichting
Voordelen: bewegende beelden, meerdere projectierichtingen, behandeling (interventies)
Nadelen: hoge stralingsdosis, overprojectie, kostbaar
Voordelen (4) en nadelen (4) rontgenfoto’s
Voordelen: goedkoop, snel, hoge spatiele resolutie, makkelijk beschikbaar
Nadelen: ioniserende straling, overprojectie, lage contrastresolutie, statisch beeld
CT niet bij …
Zwangerschap
Hoe werkt echografie?
Weerkaatsing van ultrasoon geluid
Voordelen (3) en nadelen (4) CT
Voordelen: hoge contrastresolutie, goede weergave anatomische structuren, korte scantijd
Nadelen: hoge stralingsdosis, weke delen minder goed beoordeelbaar, kosten, contra-indicaties
Voordelen (3) en nadelen (3) echografie (echografie is niet geschikt voor …)
Voordelen: dynamisch onderzoek, niet schadelijk, goedkoop
Nadelen: statische beelden moeilijk te interpreteren, niet geschikt voor bot en lucht, kwaliteit onderzoek afhankelijk van uitvoerder
Volle blaas en nuchter voor welk onderzoek?
Echo abdomen
Nucleaire geneeskunde werkt dmv …
Niet het apparaat maar de patient is de stralingsbron.
Radioactieve isotopen
Contra-indicatie nucleaire geneeskunde
Zwangerschap en borstvoeding
Voordelen (2) en nadelen (3) nucleaire geneeskunde
Voordelen: functionele beeldvorming, zeer gevoelig (combinatie CT/MRI maakt exacte lokalisatie mogelijk!)
Nadelen: beschikbaarheid, kosten, stralingsdosis
Opkomend maagzuur in de slokdarm
Reflux(klachten)
Oorzakelijke factoren reflux/maagklachten (2)
Roken (nicotine ontspant de onderste slokdarmsfincter)
Voeding (zuur, scherp), alcohol
Oorzakelijke factoren ulcuslijden (ventriculi/duodeni) (2)
Geneesmiddelen (NSAID’s)
Bacterieel (Helicobacter pylori)
Wat maakt de helicobacter pylori een lastige bacterie in de maag?
Kan tegen het zuur
Pathofysiologie ulcus
Doorbreken beschermende mucuslaag van slijmvlies dat in contact is met zuur en pepsine
‘Stepped care’ bij maagklachten (3)
- Antacida
- Histamine-antagonisten
- PPI’s (protonpompremmers)
Hoe werken antacida?
Verminderen het maagzuur, H+ worden gebonden aan O2- uit het medicijn (wordt niet opgenomen)
Wat is de ‘beschermende’ stof van antacida?
Waarom wordt calcium hier aan toegevoegd?
Bevat oa magnesium (effect, bijwerking laxatie) en calcium (voor opheffen laxatie)
Nadeel maagbeschermers
Sommige medicijnen worden alleen opgenomen in een normaal zuur milieu -> veel interacties mbt absorptie
Hoe werken histamine-antagonisten?
Histamine zorgt voor productie/afgifte van zuur, blokken histamine zorgt voor minder zuur
Moet eerst opgenomen worden in bloed, dan via bloedbaan naar maag, dan werkzaam
Hoe werken protonpompremmers (PPI’s)?
Vermindering werking protonpomp (‘geeft histamine niet door’), hoe meer je geeft, hoe meer remming
Opgenomen in het bloed, via bloed terug naar je maag, dan werkzaam. Werken 24u.
Complicaties PPI
Kans op hypocalciemie (verminderde absorptie) en vit b12 tekort. Lange termijn kans op gastritis, direct toxisch op de nier.
Indien H. Pylori positief dan is de behandeling:
Tripletherapie (= 1 PPI in hoge dosering + 2 AB)
AB werkt namelijk beter in niet zuur mileu
Niet medicamenteuze behandeling refluxklachten/maagklachten (4)
Stop roken, vermijd alcohol
Adviseer voedingsmiddelen te vermijden die de klachten veroorzaken
Abdominale druk verminderen (afvallen, hoest-, obstipatie), zwangerschap
Nachtelijke reflux -> hoofdeinde bed omhoog
Preventie ulcuslijden bij NSAID’s, criteria
Iedereen >70 jr OF
Bij ulcus of maagcomplicatie in VG (ongeacht leeftijd) OF
2 of meer van de volgende factoren:
- Leeftijd 60-70jr
- Ernstige invaliderende RA, hartfalen of DM
- Hoge dosering van niet-selectief NSAID
- Gebruik van co-medicatie met een hoger risico op maagcomplicaties
Preventie ulcuslijden bij acetylsalicylzuur, criteria
Iedereen >80jr OF
>60jr icm ulcus of complicatie daarvan in VG OF
>70jr en gebruik van co-medicatie met een hoger risico op maagcomplicaties
2 of meer van de volgende factoren:
- Leeftijd 60-70jr
- Ernstige invaliderende RA, hartfalen of DM
- Hoge dosering van niet-selectief NSAID
- Gebruik van co-medicatie met een hoger risico op maagcomplicaties
Antidiarrhoica (3)
Actieve kool
Loperamide
Orale rehydratievloeistof (ORS)
Complicatie actieve kool
Dat de kool 1 grote bonk wordt
Wat is loperamide?
Een antidiarrhoica, opioid voor de darmen (lokaal effect, geen opname in het bloed)
Wat doet ORS?
Herstellen elektrolyten en suikers
Laxantia (3)
Volume-vergrotend
Osmotische laxantia
Stimulantia
Wat zijn volume-vergrotende laxantia?
Onverteerbare polysachhariden (zemelen)
Vermengen met de darminhoud, nemen water op
Noem 3 osmotische laxantia
Macrogol/elektrolyten
Lactulose
Magnesiumoxide
Waarom is bij osmotische laxantia eerste keus movicolon?
Flatulentie en buikkrampen zijn het minst
Contra indicatie osmotische laxantia
Forse nierfunctiestoornissen (dialyse), geeft verstoring elektrolytenbalans
Voorbeelden stimulantia (2)
Bisacodyl
Sennosiden
(Klysma)
Hoe werken stimulantia bisacodyl en sennosiden?
Bevorderen de peristaltiek door chemische prikkeling va de darmwand (krampen!). Verhogen watergehalte van de feces.
Hoe werken stimulantia natriumlaurylsulfo-acetaat en natriumdocusaat?
Herverdeling van het watergehalte van de feces (zacht maken van de feces)
Noem een bekend pro-kineticum (2)
Metoclopramide
Domperidon
Hoe werken metoclopramide en domperidon?
maaglediging (grijpt aan dopamine receptoren = dopamine remmers)
Verschil metoclopramide en domperidon
Metoclopramide passeert ook bloed-hersenbarriere en kan centrale effecten geven (extrapiramidale verschijnselen). Gaat door de placenta, liever niet geven bij zwangerschap.
Bij welke 2 ziektes geef je geen metoclopramide/domperidon?
Parkinson
Lewy body
Bijwerkingen pro-kineticum (metoclopramide/domperidon) (2)
Rigiditeit
Extrapiramidale verschijnselen
Ondansetron grijpt aan op ..
Serotonine
Anti-emetica kans op … verlenging (en dus kans op de ritmestoornis …)
QTc tijd verlenging
Torsade du pointes
Alarmsymptomen maagklachten (6)
Ongewild gewichtsverlies
Hematemesis of melena
Aanhoudend braken
Stoornis in of pijn bij voedselpassage
Anemie (maagcomplicatie of malagniteit)
Aanwijzing voor geperforeerd ulcus:
- Tekenen van peritoneale prikkeling
- Ernstige pijn
- Koorts
De oesophagus ligt in het … en verbindt de … en …
Mediastinum
Pharynx en maag
De oesophagus heeft 2 spierlagen. Welke?
Longitudinaal (buitenste zijde)
Circulair (binnen) = voor peristaltiek
UES = … sfincter
LES = … sfincter (overgang … naar …, voorkomt reflux want druk in abdomen is hoger dan in …
Diafragma = … sfincter
UES = upper esophageal sfincter
LES = lower esophageal sfincter (overgang oesopagus naar maag, druk in abdomen is hoger dan in thorax)
Diafragma = externe sfincter
Maag bestaat uit 3 delen
Pars cardiaca
Corpus gastricum
Pars pylorica
Hoeveel spierlagen heeft de maag?
3
Welke sfincter sluit de uitgang van de maag af?
M. Sphincter pyloricus
Dunne darm bestaat uit: (3)
Duodenum
Jejunum
Ileum
Duodenum ligging =
Retroperitoneaal
Uitmondingen in het duodenum: (2)
Papilla duodeni major = papil van Vater (ductus choledochus + ductus pancreaticus)
Papilla duodeni minor (soms: ductus pancreaticus accessorius)
Verschil jejunum en ileum:
… doet veel meer aan absorptie dan …
Vascularisatie … is dikker
Mesenteriaal vet juist meer aanwezig bij …
Jejunum doet veel meer aan absorptie dan het ileum
Vascularisatie jejunum is dikker
Mesenteriaal vet juist meer aanwezig bij ileum
De dunne darm is ongeveer … meter lang
6
Overgang van dunne naar dikke darm zit een klep =
Ilioceacaalklep = klep van Bauhin
Wat zijn haustra?
Zakvormige uitstulpingen van de dikke darm
Vanaf ventraal heeft de lever een rechter en een linker kwab. Dorsaal heeft de lever vier lobus:
Lobus hepatis sinister
Lobus hepatis dexter
Lobus caudatus
Lobus quadratus
Porta hepatis (portale trias):
- … (gaat lever in/uit?)
- … (voorziet lever van bloed, gaat lever in/uit?)
- … (gaat lever in/uit?
Ezelsbruggetje = DR ALVA (…)
Porta hepatis (portale trias)
Vena portae (gaat lever in)
Arteria hepatica propria (voorziet lever van bloed, gaat lever in)
Ductus choledochus (grote galgang, gaat lever uit)
DR ALVA (ductus rechts, arterie links, vene achter) ventraal bekeken
Afvoer bloed lever gaat via
Vv hepaticae (levervenen) -> v. Cava inferior
Pancreas is anatomisch verdeeld in 4 onderdelen:
Caput
Collum
Corpus
Cauda
De pancreas ligging
Retroperitoneaal
Merg nier =
Medulla renalis
Opvangbuisjes nier =
Calyx minor/major
Nierbekken =
Pelvis renalis
Ureter loopt van … naar …
Nier naar blaas
Ureter ligging
Retroperitoneaal
Blaas en urethra ligging
Subperitoneaal
Urethra bij vrouw kort: … afvoer
Urethra bij man lang, verloopt door …: … en … afvoer
Vrouw: urine afvoer
Man: verloopt door prostaat, urine en sperma afvoer
Wat doe je in ieder geval bij lichamelijk onderzoek bij maagklachten en alarmsymptomen van een maligniteit?
Klieren voelen (met name klier supraclaviculair links)
Oorzaken oesophagitis (4)
Gastro-oesophageale refluxziekte (GORD/GERD)
Infecties (mn bij immuun-gecomprommiteerden)(Schimmel, Viraal)
Etsende stoffen (Zuren, Logen)
Allergisch (eosinofiel)
Refluxziekte: hoe zorgt dit voor pijn?
Maagzuur komt omhoog tot in slokdarm, schade plaveiselepitheel > activatie pijnsensoren distale oesophagus
Oorzaken refluxziekte (4)
Deels fysiologisch
Verminderde barrierefunctie
Verminderde klaring slokdarm
Verhoogde maagdruk (bijvoorbeeld bij overgewicht)
Hiatus hernia (hernia diafragmatica) =
Deel maag komt in borstholte
Barrett: ontstaat door … door maagzuur -> epitheel adapteert tot … -> … aandoening
Barrett: ontstaat door hevige/langdurige schade aan plaveiselepitheel door maagzuur -> epitheel adapteert tot cilindrisch epitheel -> premaligne aandoening
Risicofactoren slokdarmkanker (5)
Barrett
Alcohol
Roken
Temperatuur eten/drinken
Stenose/motiliteitsprobleem
Oorzaken gastritis (4)
Type A: auto-immuun
Type B: H. Pylori
Type C: gal en pancreassappen
Overige oorzaken (andere infecties, medicatie)
Complicaties ulcus pepticum (2)
Bloeding
Perforatie
De meeste maagtumoren zijn een …
Adenocarcinoom
Diarree acuut vs chronisch
Diarree acuut: tot 14 dagen
Diarree chronisch: langer dan 4 weken
Oorzaken diarree (4)
Actieve secretie van water en elektrolyten en/of ontstekingsvocht
Snelle darmpassage
Aanwezigheid osmotisch werkzame stoffen (geneesmiddelen)
Verminderd resorberend oppervlak
Alarmsignalen bij acute diarree (3)
Koorts
Bloedbijmenging
Dehydratie
Wanneer is gewichtsverlies alarmerend?
Gewichtsverlies alarmerend 5% in 1 maand of 10% in 6 maanden
Wat is coeliakie?
reactie tegen gluten (eiwitten in bepaalde granen)
Wat gebeurt er met de darmen bij coeliakie?
Vlokatrofie
Coeliakie symptomen (7)
Diarree
Gewichtsverlies
Vermoeidheid
Anemie
Groeiachterstand
Osteoporose
Dermatitis herpetiformis (groepsgewijze blaasjes tot a 1 cm grootte)
Diagnosticeren coeliakie (2)
Serologie (IgA en IgG)
Biopsie
Colitis ulcerosa is geassocierd met stoppen met …
Roken
Brandstoffen vrijmaken op drie manieren:
Glycogenolyse (oiv glucagon)
Lipolyse
Proteolyse (kataboliseren van eiwitten)
Brandstoffen vrijmaken via glycogenolyse/lipolyse/proteolyse geeft drie soorten brandstoffen:
Glucose
Vetzuren
Ketonen
Hersenen kunnen geen … gebruiken als brandstof
Vetzuren
Langdurig vasten -> … voorraad overal op -> … (lever zet vetzuren om, kunnen wel door … als alternatieve brandstof voor glucose -> zijn …
Langdurig vasten -> glycogeen voorraad overal op -> ketonen (lever zet vetzuren om in ketonen, kunnen wel door hersenen als alternatieve brandstof voor glucose -> ketonen zijn zuur (vb diabetische keto acidose bij DM1)
Energiebehoefte vrouw
2000 kcal
Energiebehoefte man
2500 kcal
Energiebehoefte bestaat uit: (4)
Basaalmetabolisme (=50%)
Voedingsgeinduceerde thermogenese (energie voor voedselverwerking = 10%)
Lichamelijke activiteit
Energieverhogende situaties (stress, koorts, brandwonden, malabsorptie, zwangerschap etc.)
Acute ondervoeding: verhoogde …-lyse en …-lyse, dit zorgt voor verlies van …
Verhoogde lipolyse en proteolyse, verlies van eiwitten
Katabole stress bij acute ondervoeding: klinisch beeld
Eiwitondervoeding met oedeem (door laag albumine -> verlaagd COD)
Klinische verschijnselen bij chronische ondervoeding (2)
Extreme vermagering
Spierzwakte
Voedingsscreening instrumenten (2)
SNAQ
MUST
Complicatie van behandeling van ondervoeding
Refeedingsyndroom
DD bovenbuikpijn (7)
Aandoeningen oesophagus
Aandoeningen maag
ACS
Lever- en/of galwegproblematiek
Pancreatitis
Luchtweginfectie
Buikwandproblematiek
Welke vitaminen zijn wateroplosbaar en welke vetoplosbaar? (Vit A, B, B12, C, D, E, K)
Wateroplosbaar: vit B, B12, C
Vetoplosbaar: vit K, A, D en E
