Thema 2 veroudering vanuit een levensloopperspectief Flashcards
,Het ouder worden wordt vaak geassocieerd met achteruitgang en aftakeling, terwijl er hier ook groei en ontwikkeling mogelijk is.
Zingeving en levensvragen (hoofdstuk 9)
- Zingeving is een continue proces. Juist of onjuist.
- Hoe wordt zingeving gedefinieerd? Hierbij zijn twee processen te onderscheiden, cognitief proces en motivationeel van aard. Leg uit.
Over de relatie tussen cognitieve, motivationele en affectieve componenten bestaat discussie
- Reker en Wong: Zien affectieve componenten als een gevolg van cognitief en motivationeel proces, maar onderzoek laat geen directe relatie zien.
- King: laat zien dat er een omgekeerde relatie is te vinden
Wat is benefit finding? Betekenis toekennen die congruent zijn met de bestaande zingeving
Wat is posttraumatische groei? Zingeving aanpassen aan de veranderde realiteit
Zingevingsthema’s (pagina 20)
-Wat zijn de zeven zingevingsbehoeften van het humanistisch perspectief van Derkx?
- Wat zijn de vier thema’s van existentiefilosofie?
- Wat zijn de zes thema’s vanuit empirisch onderzoek? Leg uit.
1. Gezondheid
2. Verbondenheid
3. Individualiteit
4. Activiteiten
5. Materiële condities
6. het leven in het algemeen
Continuïteitstheorie: nadruk op proces betekenisverlening (blijven geven)
Levensvragen
Zingeving en chronisch ziek zijn
- Wat wordt er met persoonlijke identiteit bedoeld?
- Wat wordt er met sociale identiteit bedoeld?
Zingeving en chronisch is er heroriëntatie nodig, zodat de persoon hier betekenis aan kan geven. Narratieve benadering is ondersteunend, aangezien zo opnieuw zin kan worden geconstrueerd, maar ziekte vraagt in het algemeen over heroriëntatie van het eigen leven.
Zingeving en dementie
Zingeving wordt gehaald uit interesses, rollen uit het verleden en routines. Weinig onderzoek naar, omdat onderzoek met name gericht is op achteruitgang.
Uit onderzoek van Harmer en Orrell kwamen vier activiteiten naar voren.
1. Reminiscentie
2. Familie en sociale activiteiten
3. Muziek
4. Individuele activiteiten
Zingeving en levenseinde
Ontwikkelingstaak: balans opmaken van het eigen leven. Dit kan leiden tot spijt of tevredenheid. Erikson spreekt hier van ego-integriteit. Wat wordt hiermee bedoeld?
Van Wijngaard deed kwalitatief onderzoek om inzicht te krijgen in motieven die een rol spelen wanneer mensen het leven niet langer waard vinden. Wat was hierbij de rol die meespeelde?
Volgens de existentiefilosofie leven wij om dood te gaan. Juist of onjuist.
Mensen met een interne locus of control hebben meer moeite met het levenseinde dan mensen met een externe locus of control. Juist of onjuist.
Veerkracht is belangrijk bij het ouder worden. Jusit of onjuist.
Zingeving in de psychologenpraktijk
- Terugblikken op het eigen leven is van belang voor ouderen. Dit kan door reminiscentie en life review.
- Uit onderzoek blijkt dat mensen in instellingen gevoel van betekenis en nut willen hebben voor de omgeving om zo regie te voeren over het eigen leven.
Benifit finding: is het positieve zoeken in een negatieve gebeurtenis. Bijvoorbeeld ontslag op werk. Hierdoor meer tijd voor familie, mogelijk om iets nieuw te proberen.
Gezondheid: ouderen doen vooral uitspraken over behoud en verbetering van hun gezondheid.
Verbondenheid: Hechten waarden een sociale relaties met betekenis, ofwel hechte en vertrouwde relaties
Individualiteit: ouderen hechten hier minder waarden aan dan jongeren.
Activiteiten: pensionering vraagt om herstructurering. Er valt een gewaardeerde zingevingsbron weg: het werk. Er wordt gesproken van anticiperende socialisatie, ofwel door de voorspelbaarheid van pensionering kunnen mensen zich hier mentaal op voorbereiden.
In de continuïteitstheorie gaat het met name om betekenisverlening. Het continueren van betekenis na pensioen.
Religiositeit:
1ste: Tijd van verzuiling (voor ouderen was het vroeger normaal)
2de: Toevlucht omdat ouderen met excisentiele thema (dood en lijden) te maken krijgt.
Kwaliteit van leven
Kwaliteit van leven is een dynamisch proces.
Wat is disability paradox?
Welke twee indicatoren worden voor het concept kwaliteit van leven gebruikt? Daarnaast was er nog het gezondheidsgerelateerd concept. Wat wordt hiermee bedoeld?
Wat is volgens Huber de definitie van gezondheid?
- Welke zes dimensies van gezondheid worden onderscheiden?
- Er wordt bij kwaliteit van leven van een multidimensioneel concept gesproken. Wat wordt hiermee bedoeld?
Het belang van subjectieve beleving
Psychologisch welbevinden wordt gezien als de belangrijkste uitkomstmaat voor kwaliteit van leven. Hierin zijn twee stromingen te onderscheiden:
- Hedonic well-being (hedonistische visie)
- Eudaimonic well-being (eudemonische visie)
Het bekendste model hierbij is van Ryff met zes dimensies. Welke zijn dit?
Bruikbare benadering
Leg de theorie van zelfmanagement van welbevinden op op p. 28. Waar gaat deze theorie vanuit?
Wat is het kernpunt?
Leg de persoonsgerichte zorg bij dementie van Kitwood uit. p. 29
- Vijf centrale behoefte
- Personhood en vier kernonderdelen
- Wat zijn persoonsversterkende acties? En persoonsondermijnende acties?
Interventies ouderen in het algemeen
Welke drie interventies zijn voor ouderen met depressieve klachten?
Wat is de interventie GRIP&GLANS? Deze zorgt voor significante verbetering van zelfmanagementvaardigheden.
Welke vragenlijsten zijn er? p. 31
Interventies mensen met dementie
Welke drie interventies zijn er?
Welke zelfrapportage- en observatie instrumenten zijn er?
Er is veel discussie over het meten van kwaliteit van leven. Met name wanneer de persoon zelf niet tot beschikking is om dit te doen. Er wordt dan voor de zorgverlener gekozen om dit te doen. Alleen is de vraag of het valide is.
Verlies en rouw
Wat wordt er onder rouw verstaan?
Universaliteit van rouwreacties
Er treden een verscheidenheid aan emoties op, zoals: … noem er 3.
Bij een partner die suïcide pleegt, lang ziektebed of dementie treed er ook een gevoel van …. op.
Kubler Ross ontwikkelde een rouwproces voor de stervende zelf. Deze bestaat grofweg uit drie fase. Geen emperisch onderzoek naar gedaan.
Rouwarbeidhypothese
Wat is arbeidshypothese (trauerarbeit)?
Waarom staat dit ter discussie?
Wat is kenmerkend voor adequate rouw?
Wat betekent goede verliesverwerking?
Sociale omgeving
Nabestaanden blijken emotionele en praktische hulp te missen. Wat wordt hiermee bedoeld? Waar resulteert dit in?
Multiculturele samenleving
De cultuur zorgt voor een bepaalde betekenisgeving bij rouw.
Allochtone rituelen verschillen van de westerse in minstens drie aspecten. Welke zijn dit?
Wat geldt voor veel westerlingen bij rouw?
Wat is de dominante visie op rouw?
Er zijn ook nog andere manieren van verwerking, zoals
chronische rouw (pathologisch)
geen rouwreacties (pathologisch)
uitgestelde rouw (pathologisch of verstoord)
taken bij rouw
Rouwtaken model van Worden kent vier taken, leg uit.
1. Realiteit aanvaarden
2. Pijn en verdriet doorleven
3. Zich aanpassen
4. Blijvende verbinding met overledene, nieuw leven oppakken
Vergeet niet: welk van deze taak moet je doorlopen en welke is optioneel. Ps. dit is subjectief.
Longitudinaal onderzoek van Ott wijst uit dat vijf van elke zes deelnemers het verlies van hun partner goed kan verwerken. Wat vertonen deze ouderen?
Verwachten sterfgevallen zijn vaak minder ingrijpend dan onverwachte sterfgevallen. Waarom is dit?
Jongeren hebben over het algemeen meer last dan ouderen bij een plotseling overlijden, omdat het meer traumatisch is. Juist of onjuist.
Wie vallen er onder de forgotten grievers?
Gecompliceerde rouw
Persisterende complexe rouwstoornis (PCRS). Wat is het tijdscriterium hierbij?
PCRS zit in de DSM 5, gecompliceerde rouw niet
In periode van rouw/verdriet wordt er zelfbeheersing en vertrouwen ontwikkelt. Veerkracht neemt toe, ondersteuning vanuit omgeving is belangrijk en Sociale verbondenheid van belang is.
Diagnostiek
De rouw vragenlijst (RVL) is een zelfrapportagevragenlijst.
De rouw cognitievragenlijst RCVL omvat: in kaart brengen negatieve cognities, effectieve en niet effectieve strategieën.
Interventies bij normale en gecompliceerde rouw
- Psycho-educatie is vaak de eerste interventie. Wat zijn voordelen hiervan?
- Wat betekent het als nabestaanden problemen blijven ervaren bij het verwerken van het verlies?
- Wat wordt er met onder- en overreactie bedoeld?
- De meest onderzochte behandeling is complicated grief treatment van Shear. Juist of onjuist.
- Wat is belangrijk voor de psycholoog?
wat is belangrijk voor de psycholoog
- confronteren met de realiteit van het verlies
- gelegenheid geven om te vertellen over gevoelens
- vreemde verschijnselen zijn doorgaans normaal
Het levenseinde
ontwikkelingstaak van de laatste levensfase
Wholeness en integretity behoren tot de laatste ontwikkelingstaken. Welke eigenschappen zijn hiervoor belangrijk?
Wat is het stadium ego-integriteit?
Wat is het stadium generativiteit?
Wat is de gerotranscendentietheorie van Tornstam?
Gerotranscendentie lijkt zich met name tijdens crises te ontwikkelen. Juist of onjuist.
Tornstam zijn theorie werkt voort op die van Erikson maar het verschil is het kosmisch niveau. Tornstam wel en Erikson niet
Houding tegenover de dood
De houding wordt gevormd door cultuur/maatschappelijke invloeden, eerdere confrontaties met de dood en doodsangst
- Wat is de terror management theorie?
- Wat is de meaning management theorie? Deze theorie kent drie soorten acceptatie. Welke zijn dit?
- Zorgen over de dood. Er is vanuit de meaning management theorie een vragenlijst (fear of personal death) samengesteld. Hierin is onderscheid gemaakt tussen intrapersoonlijke zorgen en transpersoonlijke zorgen. Wat wordt hiermee bedoeld?
Angst voor de dood
- Wat is doodsangst?
-Wat is de emotionele stroop-taak?
- Bewuste doodsangst is geen verschil bij jongeren en ouderen
- Jongeren rapporteren een hogere onbewuste doodsangst dan volwassen en ouderen. Juist of onjuist.
- Bij doodsangst wordt er onderscheid gemaakt tussen Hot death anxiety en cold death anxiety. Leg uit.
- Er komen zes kenmerken naar voren bij een begripsanalyse over doodsangst. Leg uit
1. Emotie
2. cognitie
3. experiënteel perspectief
4. Identiteitsontwikkeling
5. Socioculturele vorming
6. bron van motivatie.
Categorieën aanleidingen voor de dood zijn op te splitsen in drie categorieën. Welke zijn dit?
Doodverlangen
Voor mensen van 70+ ervaren het leven van als voltooid en zoeken wettelijke wegen om euthanasie te plegen. Hebben deze mensen het stadium generativiteit bereikt?
Psychologische hulpverlening
Belangrijk om een open en geïnteresseerde houding te hebben. In eerste instantie is het gericht op betekenis van de dood, ervaringen met en ideeën over. Daarna wordt behandeld.
Belemmeringen bij psychologen.
Er is sprake van vervreemding met de dood door:
- sterftecijfers kinderen en jongeren van 50,2 naar 1,3%
- Ouderen van 18,1 naar 70,9%
Onderwijs over de dood
Wat is thanatologie?
Wat zijn de 10 gezichtspunten hierbij?
Psychologen dienen te beschikken over death competence?
- Emotionele competentie: over de gevoelens kunnen praten/verdragen
- Cognitieve competentie: houding tov de dood, coping en regeling over levenseinde
- Emotie: vrees voor vernietiging
- Cognitie: concreet en realistisch besef van de dood
- Experiëntieel perspectief: Bewust niveau wordt doodsangst naar de achtergrond verdrongen. Echter betekent dit niet dat het onbewuste niveau ook naar de achtergrond verdwijnt.
- Identiteitsontwikkeling: overgang van identiteit. Maak ik wel de goede levenskeuze?
- Socioculturele vorming: Vrouwen over het algemeen meer doodsangst, omdat zij meer gevoel toelaten dan mannen.
- Bron van motivatie: onsterfelijkheid ervaren
Death competence:
Emotionele competentie, ofwel gevoelens verdragen die te maken hebben met de dood.
Cognitieve competentie, ofwel houding tov de dood,
Ouderen en seksualiteit
Wat is seksualiteit?
Wat is intimiteit?
Wat is de trapsgewijze interactiecarriére?
Tot het 20a30ste levensjaar seksueel meest actief. Vanaf 50 neemt het af.
Leg de seksuele responscyclus uit.
Lichamelijke veranderingen bij mannen
Wat is de andropauze?
Wat wordt er bedoeld met use it or lose it?
Lichamelijke veranderingen bij vrouwen
Wat is de menopauze?
verminderde lubricatie
Langer nodig om opgewonden te raken
Herstelperiode blijft gelijk ongeacht leeftijd (+/- een minuut)
Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van seksuele problemen? Zie p. 50 tabel12.1
Wat wordt er bedoeld met double standard of aging?
Ouderen zijn seksueel actief
Vrouwen minder dan mannen. Wat zijn hier redenen voor?
1. Vrouwen verminderd verlangen (43%)
2. Verminderde vaginale lubricatie (39%)
3. Onvermogen tot klaarkomen (37%)
Reden van man: erectiestoornis (37%)
Seksfrequentie neemt af, maar plezier in seks neemt toe. Alleen geen causaal verband met ouder worden.
Lees NIPO 2003 onderzoek p. 50
Diversiteit
- Homoseksuele mannen hebben vaak seks en meer partners.
- Lesbische vrouwen minder dan homoseksuele mannen.
- Veel homo- en biseksuele 50+ blijven zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Wat is hier de reden van?
Seksuele problemen en disfuncties bij ouder worden
- Wat is seksueel functioneren? Wanneer spreken we van seksuele disfuncties? - Welke seksuele disfuncties zijn er? p. 51
- Wat is seksualiteitsbeleving?
Seksueel functioneren bij lichamelijke ziekte. Zie hier rechts
- Hart- en vaatziekte
- CVA
- Parkinson
- Diabetes mellitus
- Dementie
Diagnostiek en interventies
- Zorgverleners moeten initiatief nemen om hierover te praten.
- Klachtenanalyse om het te onderzoek. Dit kan door middel van een probleem-, ernst-, oorzaak- en/of indicatieanalyse.
De focus kan bij behandeling beter liggen op ‘seksuele tevredenheid dan seksuele prestatie.’ Wat verondersteld Ascher hierin?
- Wat zijn interventies binnen sekstherapie?
seks is een vitale bron!
Hart- en vaatziekte
Bang om een hartinfarct tijdens de seks te krijgen. Kans zeer klein.
CVA
- Mannen libidoverlies en achteruitgang erectiecapaciteit
- Vrouwen vermindering van libido, lubricatie en orgasme
Parkinson
- Dopaminetekort zorgt voor verminderde interesse
- Seksuele ongeremdheid
Diabetes mellitus
- Mannen: erectiele disfunctie, vermindering erectievermogen en retrogarde ejaculatie
- Vrouwen: verminderde lubricatie en groter kans op infecties
Dementie
Niet zozeer te maken met lichamelijke veranderingen, maar vooral het seksuele gedrag ofwel minder seksueel actief. Daarnaast kan het ook zijn dat er een toegenomen behoefte is en minder impulscontrole. hierdoor ongeremdheid.
