TBG-Apoptoz/Nekroz Flashcards
Çeşitli sebeplerle oluşmuş hasar ya da hücresel stresin hücre ölümüne sebep olması?
patolojiktir
Sağlıklı bir yetişkinde, her saatte kemik ilini ve bağırsakta milyarlarca hücrenin ölmesi?
fizyolojiktir
BİLGİ SHOT
Hücre bölünmesi ve hücre ölümünün birbirini dengelemesi gerekir
Nekroz nasıl bir ölümdür?
patolojik
Nekroz nerden gelen etkilerle gerçekleşebilir?
Hücre içi veya hücre dışı fark etmeden gerçekleşebilir
Nekrotik ölüm kontrol edilebilir bir ölüm müdür?
kontrol edilemez bir ölümdür
nevrotik ölüm geri dönüşümlü bir ölüm müdür?
geri dönüşümsüzdür
Nekrotik ölümde ölen hücrenin etrafındaki hücreleri etkilemesi?
etrafındaki hücrelere de zarar verir
nevrotik ölümde mitokondrinin ölüm süreci?
mitokondrilerde bozulma görülür, şişman hale gelir ve hücre içinde enerji yetmezliği görülür.
Nekrozda membranın durumu?
Organel membranlarındaki ve plazma membranındaki ATP bağımlı iyon pompalarının kontrolünün bozulması ve hücre içine su girişi ile hücrenin şişerek patlaması, hücre içeriğinin dışarı saçılması, lizozomal enzimlerin hücre ve çevresini parçalaması. Son olarak hasar sonucu enflamasyon (yangı) oluşumu
Nekrozda etkili yapılar?
- ROT ( reaktif oksijen türevleri)
- Ca+2
- kalpainler
- katepsinler
- fosfolipazlar
Nekrozda etkili olan Ca+2 nin etki süreci?
-hücre içi artar, ER yi strese sokar ve kalpainleri aktive eder
Nekrozda etkili olan kalpainlerin süreci?
-lizozomal membranının bütünlüğünün bozulmasını sağlarlar
Nekrozda etkili olan katepsinler ve fosfolipazlar nerden salınırlar kalpainlerin lizozomal membranının bütünlüğünü bozmasından sonra?
lizozomdan salınırlar
Nekrotik ölğm sırasında nukleusta belirgin olarak morfolojik olaylar gerçekleşir bunlar?
- piknoz
- karyoreksiz
- karyoliz
Nekrotik ölümde gerçekleşen nukleusun morfolojik değişimi olan piknoz hangi süreci temsil eder?
kromatinlerin kümeleşmesi
Nekrotik ölüm sırasında nuklausta belirgin olarak morfolojik değişim olan karyoreksiz hangi süreci temsil eder?
kromatin fragmentasyonu-parçalanması
Nekrotik ölüm sırasında nukleusta görülen bir morfolojik değişim olan karyolizin temsil ettiği süreç?
kromatin dağılması
Fizyolojik bir ölüm olup aynı zamanda etrafındaki hücrelere de zarar veren hücre ölüm çeşidi?
Nekroptoz
Nekroptozun inhibitorü?
Nekrostatin-1
Programlı nekroz olarak adlandırılan nekrptozun ölüm reseptörleri?
TNF-a trimer, TNF-a reseptörü (TNFaR)
Nekroptozun gerçekleşmesini sağlayan Nec-1 in baskılayabildiği enzimler?
RIP1, RIP2
BİLGİ SHOT
MLKL RIP1 ile çalışarak membran parçalanmasında rol oynar
Henüz hücre ölümüyle ilgili bir tanım yokken, hücre ölümü ile ilk gözlemi yapan ve amfibi metamorfozu sırasındaa notokard ve kıkırdakta birtakım hücre kayıplarının tespitini yapan kişi?
Carl Vogt
Ovaryum foliküllerinde programlı hücre ölümüne yakın tanımlamalar (kromatolisis) yapan kişi?
Walther Flemming
Kromatolisis ne demek
Hücre çekirdeğinde kromatinlerin parçalanması demek
İlk “fizyolojik hücre ölümü” tanımı ve sınıflandırmasını yapan kişi kimdir?
Glucksmann
İlk “ programlı hücre ölümü” tanımını yapan kişi?
Richard Lochshin
Yaprak dökümü anlamına gelen apoptoz terimini yerleştiren bilim insanları?
Kerr, Wyllie, Currie
Organ gelişimin genetik regülasyonu ve “programlı hücre ölümü” keşiflerinden dolayı Nobel Tıp Ödülünü alan insanlar? (C.elegans)sistemi-kurtçuk
Sydney Brenner-Robert Harvitz-John Sulston
C. elegans nedir
yuvarlak solucan
Nematod olan C. elegansta apoptozu için gerekli olan pro-apoptik ve anti-apoptik yapılar
Ced-3 ve Ced-4 :pro-apoptik
Ced-9: anti apoptik
-Ölüm emri geldiğinde EGL-1 CED-9 u baskılar normalde çünkü CED-9 hep aktif haldedir
Apoptoz geri dönüşümlü müdür?
geri dönüşümlüdür
Zincirleme olarak apoptozda hücre içinde proteolitik vazife gören yapılar?
kaspazlar
Başlatıcı kaspazlar?
Kaspaz 2, 8, 9, 10
Sonlandırıcı/cellat kaspazlar?
kasmaz 3, 6, 7
kaspazların çalışma prensibi, yapısı?
Aktif bölgelerinde sistemin içeren, kendisinde sonra gelen aktive edecekleri proteini aspartik asit parçalarından kesen protez ailesinden gelen enzimlerdir
Hücrede genellikle inasktif olarak bulunan (pro-kaspaz halinde) , bir sinyal alındığında prodomain denilen bölümleri kesilerek aktif hale gelen kaspazların 2 tane ucu bulunur bunlar aktif hale gelirken nasıl fonksiyon gösterirler?
_prodomain- amino ucu içeren baş kısımlar
_Diğer uç -COOH ucudur
_Her iki uç da kesilir domainler prodomainler olarak ayrılırlar -COOH ler 2 gövdenin ortasına gelerek aktif kaspazları oluştururlar
Apoptozun geri dönüşümü olma aşamasına verilen ad? apoptik cisimlerin tekrar normal hücreye dönmesi
Anastaz
Anastazda erken iyileşme olursa neler onarılır?
- transkripsiyon
- stres tepki
- hücre döngüsü
Anastazda geç iyileşme olup hücre iskeleti parçalanmış olursa onarılan süreçler?
- Hücrenin iskeletinin yeniden düzenlenmesi
- göç
- erken iyileşmedekiler
Kimin önerisiyle yaprak dökümünü çağrıştırarak apoptoz terimi adlandırılması yapılıştır?
James Cormack
BİLGİ SHOT
Yenidoğanda timusun gerilemesi apoptik hücre ölümüne bir örnektir
Apoptoza sebep olan etmenlerin birkaçı?
- radyasyon
- adhezyon kaybı
- büyüme faktörü eksikliği vs.
Apoptoz çeşitleri?
- Kaspaz bağımlı hücre içi ölüm uyaranlı apoptoz
- Kaspaz bağımsız hücre içi ölüm uyaranlı apoptoz
- Ölüm reseptörleri yoluyla hücre dışı ölüm uyranlı apoptoz
- Bağımlı reseptörler yoluyla hücre dışı ölüm uyaranlı apoptoz
Apoptozun evreleri?
- sağlıklı hücrenin ölüm sinyali alması
- ölüm kararı (geri dönüşümsüz değil)
- ölüm (geri dönüşümsüz)
- ölü hücre (maktofajlar/ komşu hücreler tarafından yutulma)
- degredasyon/yıkılma
Apoptozda ölüm reseptörleri?
TRAILR, FAS
Hücre içi sinyallerle gerçekleşen apoptoza verilen ad?
mitokondriyal yol
İntrensek yol?
BH3-only proteinleri BAX ve BAK proteinlerini aktifleştirir, BAX ve BAK MOMP u uyarır o da mitokondriden sitokrom C salınımını sağlar, sitokrom C ise APAF 1 ile birleşir ve apoptozom oluşur o da kaspz 9 u aktifleştirir o da cellat kaspazlar olan 3 ve 7 yi aktifleştirir ve apaoptoz gerçekleşir.
İnstrensek yolda inhibisyon yetkisine sahip yapılar?
BCL-2, BCL-X, MCL1 : BAX ve BAK ın aktif olmasını baskılar
XIAP: Kaspaz 3, 7, 9 u baskılar
SMAC ise XIAP yi baskılar
Apoptoz sırasında gerçekleşen morfolojik olaylar?
-mitokondriler küçülür
-DNA parçalanır
-Hücre küçülür
en son çöpçü hücreler alır apoptik cisimleri
Apoptozda yangı oluşur mu
hayır yangı oluşmaz
Apoptozu kontrol eden proteinler?
- IAP’lar: kanserli hücrelerden çok fazla var
- BCL-2 ailesi: sitokrom C’nin mitokondriden salınmasını baskılar
- Kaspazlar
- FLIP (Fas-L inhibitör protein): anti apoptik virüslerveya normal hücreler üretirler
- p53
- smig-dieb proteinleri: IAP’ları baskılar
Apoptozda FAS ile ilişkili proteinin ölüm domaini?
FADD
BİLGİ SHOT
Vücudumuzdaki tüm epitel örtü her 23 günde bir değişir
BİLGİ SHOT
Apoptoz olmazsa insan bağırsağı 12 mil kadar büyür
BİLGİ SHOT
İnsan vücudunda ortalama 50-70 milyar arası hücre apoptoz ile ölür
BİLGİ SHOT
İnsan vücudunda her saniye yaklaşık yüz bin hücre mitozla çoğalır ve bir o kadarı da apoptoz ile ölür
BİLGİ SHOT
Gelişim sürecinde fazladan üretilen birçok hücre sürecin sonunda programlanmış hücre ölümüne uğrar ve böylece birçok organ ve dokunun şekillendirilmesine yardımcı olunur
Apoptoz neden olur?
-Potansiyel olarak zararlı
-İşe yaramaz ve yaşlanmış
-Onarılamaycak kadar zarar görmüş
hücreleri elemine etmek için gerçekleşir
BİLGİ SHOT
Apoptoz potansiyel olarak zararlı olan oto-reaktif lenfositlerin giderilmesini sağlar
Apoptoz çok fazla olursa?
Doku atrofisi meydana gelir
- Nörodejenerasyon
- deri incelmesi
Apoptoz çok az olursa?
Hiperplazi
- kanser
- ateroskleroz
Gebelikte rahim bölgesini istila eden trofoblast hücrelerinin aşırı apoptozisi sonucu materyal ortamın tamamen yeniden şekillenmesine sebep olur ve ne meydana gelir?
gebelikte komlikasyon- preeklampsi (gebelik tansiyonu)
BİLGİ SHOT
T lenfositler timusta üretilirler, etikisiz veya oto-reaktif olanları apoptozla ortamdan uzaklaştırılır
T lenfositlerde apoptozun zayıf düzenlenmesi sonucu oluşan hastalıklar?
- behçet hastalığı
- ankilozan spondilit
B lenfositlerde ayın apoptoz sonucu ?
- skleroderma
- MS
Sinovyal hücrelerin aşırı proliferasyonunu; kısmen bu hücrelerin apoptoz direncine bağlı olduğu düşünülmektedir
romatoid artrit
FAS geninde mutasyon
Otoimmün Lenfoproliferatif sendrom (ALPS)
HPV ?
P53 e bağlanıp onu inaktive eden E6 proteinini üretirler
EBV
- BCL-2 ye benzer bir protein üretir
- Hücrenin kendi BCL-2 üretimini arttırmasına neden olan başka bir protein üretirler
BİLGİ SHOT
Melanoma hücreleri APAF-1 gen ekspresyonunu inhibe ederek apoptozu önler
BİLGİ SHOT
- Kanserli hücrelerde FAS ekspresyonu azalır
- p53 geninde mutasyonlar görülebilir
HIV virüsü hangi hücreyi enfekte eder
- CD4 T hücrelerini enfekte eder ve CD4 reseptörlerine bağlanarak hücre içine girerler.
- HIV ‘in Tat proteini CD95 reseptör ekspresyonunu arttırır
- Bu durum CD4 T hücrelerinin CD95’e duyarlılığını arttırarak aşırı apoptozla sonuçlanır.
BİLGİ SHOT
normalde terminal differensiye olan hücrelerde apoptozis olmayacağı düşünülmüştür ama miyokardda görülmektedir
IAP’nin uyarılması?
- inme,
- MS
- Spinal cord hasarı
Sentetik non-spesifik kasmaz inhibitörleri?
- miyokard reperfüzyon hasarının tedavisindeki çalışmalar devam ediyor
- RA
BİLGİ SHOT
Apoptozda DNA, 180-200 baz çifti veya katları şeklinde nükleozomal bölgelerden kırılır
BİLGİ SHOT
Apoptozda hücre içinde Ca+2 atar