T.5: RYWALIZACJA MOCARSTW NA DALEKIM I BLISKIM WSCHODZIE Flashcards
Alexandre de Rhodes
– misjonarz katolicki z Francji, jezuita; autor pierwszego wielojęzycznego słownika wietnamskiego (wietnamsko-portugalsko-łaciński), opracował alfabet wietnamski (wcześniej obowiązywał tam język chiński); po śmierci Watykan wyraził zgodę na utworzenie w Paryżu Stowarzyszenia Misji Katolickich –> dzięki temu powołano Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską.
SYTUACJA W WIETNAMIE. ROLA MISJI KATOLICKICH
- W XVII w Wietnam stał się polem działań misjonarzy katolickich – stanowił ostoję katolicyzmu na Dalekim Wschodzie.
- Miejscowi kupcy widzieli w katolicyzmie sposób na znalezienie wspólnego języka z przybyszami; chłopi szukali w nim wyzwolenia od konfucjanizmu, a tym samym feudalnej władzy mandarynów.
- Polityka władców wobec misji była pełna sprzeczności.
- Szybko i powszechnie przyjmowała się łacina, którą jezuici zastąpili obowiązujące ideogramy chińskie.
- Pierwszymi misjonarzami chrześcijańskimi w Wietnamie byli wędrowcy. W XVII w. przybyli wygnani z Japonii jezuici, którzy znaleźli schronienie w portugalskim Faifo. Pracowici i pełni poświęcenia dokonali wiele dla zbliżenia obcych sobie kultur.
TRAKTAT W WERSALU
28 listopada Pigneau i książę de Montmorin, minister spraw zagranicznych, podpisali kontrakt, w myśl którego: -> Francja zgadzała się wspomóc Nguyen Anha 1650-osobowym oddziałem piechoty, bronią, amunicją i środkami przeprawowymi.
-> Wietnam zaś zobowiązywał się odstąpić “port na wyspie Hoi An”, wyspę Poulo Condore na morzu Południowochińskim oraz przywileje handlowe “z wyłącznością wobec innych państw europejskich.”
Traktat ten nigdy nie został zrealizowany, a pomoc francuska ograniczyła się do wystawienia za prywatne fundusze dwóch statków, które Pigneau obsadził zbieraniną awanturników i dezerterów z armii francuskiej
INTERWENCJA FRANCJI I HISZPANII
- Gia Long nie wykazywał najmniejszej chęci do bliższego wiązania się z Francją.
- W 1819 r. kupcy francuscy ponownie zaczęli interesować się Wietnamem.
- W nawiązaniu przyjaznych kontaktów miał pomóc Chaigneau, na przeszkodzie stanęła śmierć Gia Longa. Jego następca, Minh Mang, odrzucił proponowany traktat handlowy z obawy, że koncesje na rzecz Francji zagrożą suwerenności państwa.
- Prześladowania katolickich misjonarzy europejskich wywoływały we Francji gwałtowną reakcję Kościoła (wyżsi oficerowie marynarki wojennej chcieli wykorzystać prześladowania jako pretekst do zbrojnego ataku na Wietnam).
- 1851 r. – wzmogły się prześladowania chrześcijan (cesarzem był już Tu Duc), m. in. zgładzono dwóch francuskich misjonarzy.
- Francuskimi rzecznikami akcji odwetowej zostali: hrabia de Bourboulon oraz Louis Charles de Montigny.
- Bourboulon zasugerował, żeby wymóc na Tu Ducu odstąpienie Tournae. Jednocześnie generał Roussel de Courcy oświadczył biskupom katolickim w Azji, że Francja będzie chronić misjonarzy.
- Na głównego mediatora – a jednocześnie kierownika akcji zbrojnej – wyznaczono Montigny’ego.
- Bourboulon słał z Kantonu rozpaczliwe prośby o rozpoczęcie akcji. Zdaniem hrabiego Francja winna jest wysłać do Wietnamu potężne siły, które na dodatek wesprze dowodzona prze Hiszpanów armia filipińska
TRAKTAT W SAJGONIE
Podpisany 5czerwca 1862 między reprezentantami władz Francji a Tu Duc-iem. Cesarz Tu Duc musiał zrzec się na rzecz Francji wyspy Poulo Condore, dać katolikom wolność wyznania, misjonarzom swobodę szerzenia nauki, otworzyć dla europejskiego handlu trzy porty i zagwarantować, że Wietnam nigdy nie przekaże żadnej części swego terytorium innemu mocarstwu europejskiemu.
SYTUACJA W KAMBODŻY
XVI w.- do Kambodży przybyli pierwsi Europejczycy- Hiszpanie i Portugalczycy. Kambodża była atrakcyjna ze względu na „bajeczne bogactwo”, handlowano: kamieniami szlachetnymi, metalem, jedwabiem i bawełną, kadzidłami, kością słoniową oraz rogiem nosorożca.
• Kambodża była w trudnym położeniu, ponieważ władcy Syjamu i Wietnamu próbowali narzucać jej swój protektorat
• W trakcie panowania władcy Wietnamskiego w Kambodży(1841) wybuchło powstanie spowodowane uciskiem Wietnamskim.
• Kambodża zwróciła się do Syjamu o pomoc oraz przywrócenie na tron księcia Ang Duong(1796-1860) przebywającego w Bangkoku.
• Syjamski król Rama III (zm. 1851) wysłał armię, która przywróciła Ang Duong na tron Kambodży.
• Po prowadzonej ponad cztery lata wojny Syjam poniósł całkowitą klęskę ale odmówił wycofania się z kraju.
W okresie kolonizacji, w państwie tym Francja prowadziła misje katolickie, król Kambodży odnosił się życzliwie do obecności francuskiej
• sierpień 1863r.- król Kambodży Norodom zawarł w Udong formalne porozumienie- tajny traktat- z wysłannikami francuskimi. Na mocy tego traktatu ustanowiono francuski protektorat nad Kambodżą
• grudzień 1863r.- król Norodom podpisał tajny układ z Syjanem, który miał zaspokoić żądania tego państwa, próbując jednocześnie podtrzymać dobre stosunki z Francją.
• W ciągu najbliższych 90lat Kambodża była praktycznie pod kontrolą francuską.
TRAKTAT Z FRANCJĄ
- Na mocy traktatu między francuskim gubernatorem Cochin i królem Nordomem w czerwcu 1884 zniesiono niewolnictwo, istniał instytut gruntów prywatnych w miastach prowincjonalnych.
- Elity były przeciwne lokalnemu podpisaniu traktatu, w szczególności zniesienia niewolnictwa. Sprzeciw został krwawo stłumiony.
INDOCHINY FRANCUSKIE
• 17 października 1887r. W Paryżu zdecydowano o utworzeniu nowej jednostki terytorialnej, nazwanej Związkiem Indochińskim, w ramach którego znalazły się Tonkin, Annam, Kochinchina i Kambodża. W 1917r. Do Indochin przyłączono Laos, który od 1893r. był pod protektoratem Francji.
• Kambodża otrzymała niepodległość od Francji 9 listopada 1953 roku.
Cztery wieki spadku trwające od połowy XV w. do okresu Francuskich rządów 1863 zwane są przez historyków „czarnymi latami
SYTUACJA W CHINACH
ZARZĄDZENIE CESARZA Z 1757:
Zamknięto porty dla handlu zagranicznego. Jedynym otwartym portem był Kanton gdzie od 1715 istniała faktoria Kampanii Wschodnioindyjskiej.
I WOJNA OPIUMOWA
Przyczyny: polityka izolacji Chin, zamknięcie portów dla cudzoziemców, nadzór handlu – gildia, płatność srebrem za towary takie jak herbata czy jedwab, zniszczenie skrzyń opium
Przyczyny: Chiny głęboki kryzys wewnętrzny, nieograniczony handel, statek Arrow 8 październik 1856
Przebieg:
1. Indie jako baza wypadowa do Chin
2. 1839 zniszczenie 20 tys skrzyń opium
3. protesty, bójki
4. Anglia – atak od północy, wyspa Czauszan
5. zablokowanie Kantonu
6. Zajmowanie miast
7. zablokowanie rzek Jangcy Huang-ho
8. zawieranie i zrywanie umów
9. oddziały partyzanckie – ruchy narodowowyzwoleńcze
II WOJNA OPIUMOWA
Przyczyny: Chiny głęboki kryzys wewnętrzny, nieograniczony handel, statek Arrow 8 październik 1856
Przebieg:
1. Indie jako baza wypadowa do Chin
2. 1839 zniszczenie 20 tys skrzyń opium
3. protesty, bójki
4. Anglia – atak od północy, wyspa Czauszan
5. zablokowanie Kantonu
6. Zajmowanie miast
7. zablokowanie rzek Jangcy Huang-ho
8. zawieranie i zrywanie umów
9. oddziały partyzanckie – ruchy narodowowyzwoleńcze
Przebieg:
1. atak na Kanton
2. niszczenie europejskich faktorii handlowych
3. odrzucone ultimatum
4. zajęcie Kantonu 30 grudnia 1857
5. Podpisanie pokoju 13 czerwca 1858 w Tjanijnie
6. zagroda na rzece Hai He (III wojna)
7. zdobycie Pekinu – pokój
SYTUACJA W JAPONII. PRÓBY OTWARCIA JAPONII
• W 1851 roku rząd Stanów Zjednoczonych postanawia zmusić Japonię przy użyciu siły do nawiązania stosunków handlowych i dyplomatycznych oraz narzucić jest nierównoprawny traktat. Amerykanów przyciągają nowe rynki surowcowe, rynki zbytu oraz przystanie dla okrętów wojennych oraz statków handlowych zwłaszcza wielorybniczych 1852 r. do Japonii skierowano kilka okrętów wojennych pod pretekstem niezabezpieczenia w Japonii “życia i mienia” amerykańskich rozbitków”.
MISJA PERREGO
- komandor ma za zadanie wręczyć cesarzowi Japonii list od prezydenta Stanów Zjednoczonych i uzyskać pozwolenie na otwarcie kolejnych portów niż Nagasaki dla żeglugi amerykańskiej
- 1853r.-eskadra Perry’ego licząca cztery okręty wojenne dociera do ujścia Uragi w pobliżu Edo w Japonii, negocjacje nie przynoszą zakładanych rezultatów
- powraca wiosna 1854 z listem, w którym Fillmore odgraża, że brak odpowiedzi uzna “za znieważenie swojego kraju i nie ręczy za konsekwencje”
- 31 marca 1854 nastąpiło podpisanie traktatu w Kanagawa - zezwalał on statkom amerykańskim zaopatrywać się w węgiel i żywność w portach Shimoda i Hakodate
TRAKTAT W KANAGAWIE
- Wzajemny pokój pomiędzy USA i Cesarstwem Japońskim
- Otwarcie na handel dla Amerykanów dwóch japońskich portów: Shimody i Hakodate
- Pomoc rozbitkom amerykańskim wzdłuż japońskiego wybrzeża
- Wolność rozbitków i innych obywateli amerykańskich na terenach Cesarstwa Japońskiego
- Ustanowienie agencji złożonej z urzędników japońskich jako jednostki kontrolującej przekazywanie nabytych dóbr
- Zastrzeżenie automatycznego rozszerzenia traktatu o przywileje przyznane w przyszłości innym narodom (tzw. klauzula największego uprzywilejowania)
- Zgoda na otwarcie konsulatu amerykańskiego w Shimodzie
TRAKTAT HANDLOWY
zawarty 29 czerwca 1858r. przez pierwszego reprezentanta dyplomatycznego Stanów Zjednoczonych Townsend’a Harrisa. Był głównie traktatem politycznym. Otwierał kolejne cztery japońskie porty, gdzie Amerykanie mogli ustanawiać konsulaty, prowadzić swoje interesy, nabywać trwałe dobra, wyznawać swoją religię. Cudzoziemcom przyznano status eksterytorialny. Traktat ten był pierwszym tego typu, ale otworzył drogę Anglii, Holandii i Rosji do zawarcia podobnych porozumień.
