T1 Inleiding en achtergrond Flashcards
Gezondheidspsychologie bestudeert de relatie tussen welke 3 factoren enerzijds, en welke 2 factoren andezijds?
Richt het zich op gezonde of zieke mensen?
Enerzijds psychische, biologische en sociale factoren, en anderzijds gezondheid en ziekte.
Gezondheidspsychologie richt zich zowel op gezonde mensen als op patiënten en hun omgeving.
Wat is het verschil tussen primaire, secundaire en tertiaire preventie?
Primair: voorkomen
Secundair: opsporen
Tertiair: omgaan met ziekte
Uit welke fasen bestaat de interventiecyclus?
- Diagnose: een goede diagnose van de situatie, waarin duidelijk het probleem wordt geanalyseerd
- Voorbereiding: de voorbereiding, waarin men op basis van de gegevens uit de vorige fase een bestaande interventie zoekt of een nieuwe interventie ontwikkelt
- Implementatie: de implementatie, waarin de interventie wordt toegepast en indien nodig wordt gecontinueerd
- Evaluatie: de evaluatie van zowel de effecten van de interventie als ook de evaluatie van het proces hoe de interventie tot stand is gekomen en hoe die is uitgevoerd.
Definitie gezondheid
Positieve toestand van fysiek, mentaal en sociaal welbevinden die langs een continuüm varieert.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is gezondheid ‘een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken’ (WHO, 1948). Deze definitie wordt ook in het tekstboek gehanteerd.
Definitie ziekte-gezondheidscontinuüm
Wie heeft de term bedacht?
De concepten ziekte en gezondheid dienen we als uiteinden van een continuüm te beschouwen.
Medisch socioloog Antonovsky.
Hoe werden de begrippen ‘gezondheid’ en ‘ziekte’ in verschillende perioden in de geschiedenis opgevat?
Beschrijf het vanaf de 17e eeuw.
Wat is de verwachting dat de grootste 3 doodsoorzaken zullen zijn in de komende decennia in ontwikkelde landen?
In meer ontwikkelde, geïndustrialiseerde landen leven mensen gemiddeld langer en lijden aan andere ziekten.
In de 17e, 18e en 19e eeuw stierven mensen vooral aan slechte voeding en infectieziekten. In grote delen van de wereld zijn infectieziekten nog steeds een belangrijke doodsoorzaak.
19e eeuw: nieuwe ziekten verschenen, waaronder tuberculose/tering.
Eind 19e eeuw: aantal doden als gevolg van infectieziekten daalde sterk. Kwam vooral door preventieve maatregelen (bijv. hygiene), betere weerstand door betere voeding en door innovaties in de publieke gezondheidszorg.
20e eeuw: chronische ziekten (=degeneratieve ziekten) werden het grootste probleem en belangrijkste doodsoorzaak in ontwikkelde landen.
Toekomst:
- Hart- en vaatziekten
- Tabak-gerelateerde ziekten
- Obesitas gerelateerde ziekten
Doden wegens infectieziekten zal verder afnemen.
Beschrijf wat de belangrijskte doodsoorzaken waren in:
- 17e, 18e en 19e eeuw (2x)
- 19e eeuw
- 20e eeuw
Waarom daalde eind 19e eeuw het aantal doden vanwege datgene wat daarvoor de meeste doden veroorzaakte?
Wat is de verwachting dat de grootste 3 doodsoorzaken zullen zijn in de komende decennia in ontwikkelde landen?
In meer ontwikkelde, geïndustrialiseerde landen leven mensen gemiddeld langer en lijden aan andere ziekten.
In de 17e, 18e en 19e eeuw stierven mensen vooral aan slechte voeding en infectieziekten. In grote delen van de wereld zijn infectieziekten nog steeds een belangrijke doodsoorzaak.
19e eeuw: nieuwe ziekten verschenen, waaronder tuberculose/tering.
Eind 19e eeuw: aantal doden als gevolg van infectieziekten daalde sterk. Kwam vooral door preventieve maatregelen (bijv. hygiene), betere weerstand door betere voeding en door innovaties in de publieke gezondheidszorg.
20e eeuw: chronische ziekten (=degeneratieve ziekten) werden het grootste probleem en belangrijkste doodsoorzaak in ontwikkelde landen.
Toekomst:
- Hart- en vaatziekten
- Tabak-gerelateerde ziekten
- Obesitas gerelateerde ziekten
Doden wegens infectieziekten zal verder afnemen.
Definitie biomedisch model.
Wordt de mens als uniek individu gezien?
Alle ziekten of fysieke afwijkingen kunnen worden verklaard uit verstoringen in fysiologische processen, voortkomend uit letsel, biochemische onbalans, bacteriele of virale infectie en dergelijke.
Ziekte is een aandoening van het lichaam en staat los van psychologische en sociale processen van de geest. Is nog steeds de heersende gedachte in de geneeskunde.
Nee
Wat zijn de grootste doodsoorzaken bij:
- Kinderen en pubers? 1x
- 15-24-jarigen? 4x
- Ongelukken
2. moord, zelfdoding, kanker en hart- en vaatziekten
Wat omvatte de humorale theorie van ziekte van Hippocrates, de vader van de geneeskunde?
Dat het lichaam 4 sappen bevat. Als die in balans zijn, verkeren we in een gezonde toestand.
Definitie morbiditeit
Ziekte, of elke afwijking van welbevinden
Definitie prevalentie
Aantal gevallen, bestaand of nieuw, op een bepaald moment
Definitie incidentie
Aantal nieuwe gevallen in een bepaalde periode
Welke 3 factoren zorgde voor een vertraging in de vooruitgang in kennis en cultuur?
Wanneer kwam er weer ruimte voor nieuwe ideeen ten aanzien van het geest/lichaam-probleem? Wie speelde daar een belangrijke rol in?
- Ineenstorting Romeinse Rijk in de 5e eeuw
- De kerk. Mens werd gezien als een schepsel met ziel en vrije wil en mocht niet aan wetenschappelijk onderzoek onderworpen worden.
- Geloof in demonen nam toe
13e eeuw. Filosoof Thomas van Aquino verwierp het idee van scheiding van lichaam en geest.
Welke ontwikkelingen waren er in de 14e en 15e eeuw? 2x
Wie was de meest invloedrijke filosoof?
Met welke 3 vernieuwingen kwam hij?
- Wedergeboorte onderzoek, cultuur en politiek
- God werd minder in het middelpunt gesteld.
Descartes
- Lichaam is een machine, beschreef mechanismen
- Geest en lichaam zijn gescheiden, maar communiceren met elkaar via de pijnappelklier
- Dieren hebben geen ziel en de ziel van mensen verlaat het lichaam bij de dood. Hierdoor werd dissectie aanvaardbaar voor de kerk.
Hoeveel % van het bruto nationaal product kost gezondheidszorg in de meeste Europese landen?
8-10%
Welke ontwikkelingen waren er in de 18e en 19e eeuw? 4x
- Inzicht in functioneren lichaam
- Micro-organismen
- Antiseptische middelen
- Anesthesie
Kenmerken medische psychologie 2x
Tot welke belangrijke therapeutische methode heeft het vakgebied geleid?
- Interdisciplinair
- Voortgekomen uit behaviorisme (klassieke conditionering en operante conditionering)
Biofeedback: hierbij leert iemand de eigen fysiologische processen te monitoren en er zo controle over te krijgen. Dit berust op operante conditionering, waarbij de feedback als bekrachtiger werkt.
Wat zijn 3 redenen waarom mensen niet doen wat goed voor hen is?
- Minder gezond gedrag bevredigt direct de behoeften
- Sociale druk
- Niet bewust van de gevaren / niet weten hoe te veranderen
Definitie psychosomatische geneeskunde
Wanneer ontstond het vakgebied?
Waar is het uit voortgekomen?
Gericht op relatie tussen psychologische en sociale factoren, biologische en fysiologische functies en de ontwikkeling en het beloop van ziekte.
Ontstond in de jaren ‘30.
Voortgekomen uit Freud’s overdachthysterie theorie.
Definitie persoonlijkheid
Gaat het verband tussen persoonlijkheid en ziekte een kant op of 2 kanten?
Waar worden lagere niveaus van gewetensvolheid mee in verband gebracht?
En hoge niveaus van positieve emoties?
En hoge niveaus van angst, depressie, vijandigheid en pessismisme?
Iemands cognitieve, affectieve of gedragsmatige aanleg die tamelijk stabiel is over tijd en situaties.
Tweerichtingsverkeer
- Vroegtijdige dood
- Hogere levensverwachting
- Grotere kans op vroegtijdig overlijden en ontwikkelen van allerlei ziektes
Definitie epidemiologie
Speelt een belangrijke rol bij het vaststellen van welke 2 factoren?
Vakgebied dat nagaat hoe vaak een ziekte in een populatie voorkomt en verzamelt hierover allerlei relevante gegevens.
Speelt belangrijke rol bij vaststellen van risicofactoren en gezondheidsverschillen binnen populaties of tussen landen.
Definitie medische sociologie
Onderzoekt hele reeks aan kwesties die te maken hebben met gezondheid waaronder de impact van sociale relaties op het verspreiden van ziekte, sociale reacties op ziekte, socio-economische factoren van gebruik van gezondheidszorg en manier waarop ziekenhuizen en medische praktijken zijn georganiseerd.
Definitie medische antropologie
Verschillen in gezondheid en gezondheidszorg tussen culturen
4 belangrijke doelen van gezondheidspsychologie
- Bevorderen en handhaven van gezondheid
- Preventie, behandeling en verwerking van ziekte
- Vaststellen van oorzaken en diagnostische factoren van ziekte en gezondheid
- Het analyseren en verbeteren van gezondheidszorg en -beleid
Wat is de overeenkomst tussen psychosomatische geneeskunde, medische psychologie en gezondheidspsychologie?
Allen zien gezondheid en ziekte als resultaat van wisselwerking van biologische, psychologische en sociale krachten.
Psychosomatisch: interdisciplinair (artsen en gedragswetesnchappers), nauw verbonden aan medische disciplines
Medische psychologie: interdisciplinair, interventies om gezondheid te bevorderen
Gezondheidspsychologie: gebaseerd op psychologie (met name klinische, sociale, experimentele, fysiologische en ontwikkelings), leefstijl- en emotionele processen die tot ziekte leiden vast te stellen en veranderen, en om functioneren en herstel van ziekten te bevorderen.
Wat zijn 3 voorbeelden van psychologische systemen?
Cognitie, emotie, motivatie
Wat zijn 3 voorbeelden van psychologische systemen?
Cognitie, emotie, motivatie
Definitie mortaliteit
Sterfte, meestal op grote schaal
Definitie epidemie
Situatie waarin incidentie sterk is gestegen
Waar houdt de publieke gezondheidszorg zich mee bezig?
Beschermen, in stand houden en verbeteren van de gezondheid.
Waar houdt de publieke gezondheidszorg zich mee bezig?
Beschermen, in stand houden en verbeteren van de gezondheid.
Ontvangen dendrieten of axonen van de neuronen de info?
Zit de synaps aan het uiteinde van axonen of dendrieten?
Dendrieten
Dendrieten
Bij welke ziekte vuren neuronen met abnormale snelheden?
Epilepsie
Bij het groeien van de hersenen is er met name een sterke toename van X en X.
Giacellen (onderhouden neuronen)
Myeline (vettige substantie om axonen heen)
Bij elke ziekte is er een afbraak van myeline?
Multiple sclerose
De afname van wat in de hersenen wordt in verband gebracht met mentale achteruitgang bij ouderdom?
Synapsen
Wat is het verschil tussen het centrale zenuwstelsel en perifere zenuwstelsel?
Centraal: hersenen en ruggenmerg
Perifeer: rest van neuronennetwerk.
Wat is het verschil tussen het centrale zenuwstelsel en perifere zenuwstelsel?
Centraal: hersenen en ruggenmerg
Perifeer: rest van neuronennetwerk.
Uit welke 3 onderdelen bestaan de hersenen?
Voorhersenen, cerebellum, hersenstam