Strafrecht: eerwraak en andere zaken, strafprocesrecht

Question 1

Wat zijn culturele delicten?

Answer 1

Gedragingen, strafbaar gesteld volgens strafrecht, maar toelaatbaar volgens intern (ongeschreven gewoonte) recht van de sociale groepen - meestal een migrantengroep - waartoe de justitiabele behoort

Question 2

Voorwaarde interne recht bij culturele delicten

Answer 2

Het geheel van ongeschreven regels binnen een bepaalde groep waaruit een verplichting om op een bepaalde wijze te handelen voortvloeit

Question 3

Toelaatbaarheid bij culturele delicten

Answer 3

Rekbaar begrip
- Soms openlijke steun
- Stilzwijgende steun
- Slechts gedoogd (niet gesanctioneerd)

Question 4

Onderscheid van culturele delicten

Answer 4

Eigenlijke vs oneigenlijke culturele delicten
Lichte vs ernstige culturele delicten

Question 5

Eigenlijke vs oneigenlijke culturele delicten

Answer 5

Eigenlijke culturele delicten stellen een bepaald cultureel gebruik uitdrukkelijk strafbaar

Oneigenlijke culturele delicten stellen een cultureel gebruik niet uitdrukkelijk strafbaar, maar het begaan van een strafbaar feit kan door culturele normen zijn bepaald

Question 6

Lichte vs ernstige culturele delicten

Answer 6

Lichte variant: triviale karakter, verschuivingen mogelijk –> steeds minder triviaal

Ernstige variant: rechtsorde choqueren

Question 7

Wat is eergerelateerd geweld?

Answer 7

Elke vorm van geestelijk of lichamelijk geweld, gepleegd in reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een man of vrouw en daarmee van zij of haar familie waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken

Question 8

Kenmerken eergerelateerd geweld

Answer 8

• Dodelijk als niet-dodelijk geweld
• Fysiek of geestelijk geweld
• Ook online geuite beledigingen en bedreigingen
• Motief = eer
• Betrekking op reputatie van een persoon en haar of zijn familie

Question 9

Eerzuivering

Answer 9

(dodelijk) geweld = eerwraak
- Doden als ultimum remedium

Uithuwelijken
Terugsturen naar land van herkomst
Verstoten van de eerschender
Niets doen
Verzoening

Question 10

Wie zuivert de eer?

Answer 10

In de regel een lid van de familie
Hoe? In samenspraak met andere familieleden (familieberaad)
Familie kan helpen in voorbereiding en uitvoering delict

Question 11

Wat is bloedwraak?

Answer 11

Het doden volgens het principe oog om oog, tand om tand
- Leiden tot een reactie of keten van geweld (vendetta’s)

Bij bloedwraak wordt in de regel door de ene familie een belangrijk mannelijk lid van de andere familie uitgekozen als slachtoffer zodat die familie hard wordt getroffen

Question 12

Cultuur in het strafrecht

Answer 12

Cultuur enkel aan de orde wanneer een bepaald handelen het etiket cultureel krijgt opgeplakt

Culturele component benoemd? Sprake van culturele strafzaak
- Bewuste keuze met juridische consequenties

Question 13

Vervolging van eergerelateerd geweld, hoe?

Answer 13

Geweld tot de dood van een persoon? Vervolgd als moord of doodslag

Rechtspraak over voorbedachte raad wijst erop dat de aannemelijkheid van een eergerelateerd motief wordt betrokken bij het bewijs van, maar op zich niet voldoende is voor het bewijs van voorbedachte raad: Rechtbank van Arnhem

Question 14

Rechtspraak rechtbank arnhem voorbedachte raad

Answer 14

De verdachte, van Irakese afkomst, zou zijn jongere zus hebben doodgestoken. Aanleiding daarvoor was dat zij zwanger was geworden van een niet-moslim. De verdachte stelde dat hij in een opwelling had gehandeld. De rechtbank verwierp dit verweer; de verdachte had het slachtoffer op een eerder moment met de dood bedreigd en van die bedreiging was aangifte gedaan. De verdachte had een mes meegenomen naar de plaats waar hij het slachtoffer had neergestoken en uit zijn handelen na afloop van het gesprek bleek niet dat hij in een opwelling handelde.

Question 15

Deelneming aan culturele delicten mogelijk?

Answer 15

Ja, meerdere personen kunnen vervolgd worden voor hun betrokkenheid

Rechtbank van Dordrecht: Tijdens een beraad besloten een aantal familieleden dat een vrouw en een man gedood moesten worden omdat de relatie onacceptabel was in de ogen van de familie. Enkel de man stierf. Dat leidde tot de vraag in hoeverre de andere familieleden tijdens het beraad ook verantwoordelijk konden gehouden worden voor de dood van de man. De rol van derden bestond uit het aanwezig zijn tijdens het beraad, het ondersteunen van het besluit, het aanmoedigen het besluit ten uitvoer te brengen en het geven van geld om een vuurwapen aan te schaffen. In hoger beroep werd de grootvader voor medeplegen van poging tot moord op de vrouw veroordeeld.

Question 16

Overmacht bij culturele delicten? Rechtspraak

Answer 16

Geen algemene verschoningsgronden, maar rechtspraak beoordeelt in concreto

Veghelse zaak (Ali): De raadsman ging in zijn pleidooi bij de rechtbank in op de voor en tijdens de schietpartij op Ali geoefende druk. De roddel had een grote invloed op Ali’s gevoelsleven. Ook voerde de raadsman aan dat het verschijnen van Hasan op school als een ersntige provocatie in de richting van Ali moest worden beschouwd. Er was volgens de raadsman sprake van een gevoelige last die Ali te dragen kreeg en wel in culturele, religieuze en familiaire zin. Het verweer werd verworpen.

Question 17

Verschoningsgronden bij culturele delicten?

Answer 17

Overmacht
Noodtoestand / wettelijke verdediging
Provocatie of uitlokken
Dwaling

Question 18

Bepalen strafrechtelijke sanctie bij culturele delicten

Answer 18

Rekening houden met culturele factoren
- Culturele achtergrond geen grond voor strafverlaging of -verhoging

Question 19

Straftoemetingsvrijheid van de rechter

Answer 19

Argumenten als strafverhogen: de generaal-preventieve werking van straffen, bescherming slachtoffer, tegengaan eigenrichting

Argumenten als strafverlagen: druk door groep uitgeoefend, psychische gesteldheid dader

Question 20

Arrest Suikerfeestmoord

Answer 20

Een vrouw van Koerdische afkomst wilde van haar man scheiden. De familie was ervan overtuigd dat zij al een relatie met een andere man had. De vrouw werd uitgenodigd om naar een verzoeningsbijeenkomst met haar familie te komen. Aldaar werd de vrouw met messteken van het leven beroofd. De strafvermindering op basis van culturele achtergrond wordt teniet gedaan door het belang van de generaal-preventieve werking van de straf.
Het Hof wijst erop dat voor de rechter cultuur niet altijd een strafverminderende omstandigheid is, ook factoren die mogelijke strafvermindering ongedaan maken moeten in aanmerking worden genomen.

Question 21

Argument ter bescherming van het slachtoffer

Answer 21

Strafverhogend door kwestbare positie van slachtoffer

Vergelding voor de leed van het slachtoffer en leed aan de fundamentele rechten van onze samenleving

Hof van Assisen zaak Sadia Sheikh: onaanvaardbare minachting voor het menselijk leven, in het bijzonder voor het leven van hun eigen dochter

Question 22

Rechtspraak rekening houdend met culturele achtergrond

Answer 22

Rechtbank Antwerpen Layla Achichi

Ze zou op enig moment met fysieke en psychische problemen kampen en problemen hebben met haar gevoelens voor vrouwen. De moeder geloofde dat boze geesten voedsel uit de buik van haar dochter stalen. Om de boze geesten te verdrijven werd een gebedsgenezer aangezocht. Het duurde drie dagen. Layla moest onder andere kokend water op haar buik gieten, bijtende soda drinken. Ze overleed. Bij het bepalen van de straf hield Hof rekening met hun culturele primitieve achtergrond.

Question 23

Reacties op culturele delicten

Answer 23

Juridische reactie
Filosofische reactie

Question 24

Juridische reactie culturele delicten

Answer 24

Beziet het vraagpunt vanuit een mogelijk recht dat zou bestaan om met culturele factoren in het strafrecht rekening te houden

Nadeel: weinig oog voor sociale en politieke invloeden en consequenties voor het denken over culturele delicten

Question 25

Filosofische reactie op culturele delicten

Answer 25

Hoe, los van het geldend positief recht, in het strafrecht van een staat met culturele delicten zou moeten rekening worden gehouden Nadeel: minder goed passen bij dynamische cultuurbegrip 3 benaderingen: - Monistische benadering - Relativistische benadering - Pluralistische benadering

Question 26

Monistische benadering

Answer 26

Samenleving gaat uit van één eenieder verbindend idee dat alle particulieren belangen overstijgt Absolutisme - Universele moraal bijvoorbeeld door God gegeven Democratisch - Universele moraal door feitelijk of virtueel overleg van alle betrokkenen

Question 27

Relativistische benadering

Answer 27

Verscheidenheid Ontkennen bestaan van universeel verbindend idee Op lokaal niveau algemeen geldende opvattingen, maar niet op universeel niveau Extreme interpretatie: er bestaan slechts uiteenlopende ways of life waarbinnen mensen opereren, verscheidenheid, diversiteit vormt het principiële uitgangspunt. Standaarden over het juiste of het goede ontbreken --> groepen moeten elkaar toleren en niet de maat mogen nemen

Question 28

Pluralistische benadering

Answer 28

Mogelijkheid personen met verschillende culturele achtergronden met elkaar kunnen communiceren --> in interactie gemeenschappelijke kaders ontwikkelen --> verplaatsen in elkaar en in elkaars kaders Zoektocht naar manieren om met conflicten om te gaan tussen mensen en groepen --> ideeënstelsel als verscheidenheid Verschillende vormen 1. Verscheidenheid tussen actoren die interacteren binnen een gemeenschappelijk regelsysteem 2. Actoren als regelsysteem verschillend 3. Actoren verschillend zonder scherp te articuleren regelsysteem (meest op relativisme gelijkende vorm)

Question 29

Omgaan met cultuurverschillen in het strafrecht volgens het monisme

Answer 29

Strafrecht als uitdrukking of beschermer van universeel verbindend idee - Normen voor iedereen geldig Monisme niet gelijk met absolutisme? Individuen in gemeenschappelijk verband houden geen rekening met elkaars particuliere verschillen Geen plaats voor diversiteit, andere culturele of religieuze argumenten dan die van het eenieder verbindend idee Strafrecht als cultuurbeschermer en assimilatiemiddel: burger gedwongen te binden aan juiste idee van samenleving

Question 30

Omgaan met cultuurverschillen in het strafrecht volgens het relativisme

Answer 30

Cultureel verweer wanneer de verdenking bestaat dat sprake is geweest van een cultureel delict - Delict gesteld wegens cultuur en bepleit clementie Materieel vs formeel cultureel verweer

Question 31

Materieel cultureel verweer

Answer 31

Uitgangspunt: proportioneel straffen door persoonlijke achtergronden te verdisconteren Verwijzing naar culturele achtergrond: beroep op strafuitsluitings- of verminderingsgrond Beginsel van individuele gerechtigheid vs rechten van het slachtoffer en gelijkheidsbeginsel

Question 32

Formeel cultureel verweer

Answer 32

Individuen in handelen in sterke of overwegende mate beïnvloed door cultuur Meest extreme variant: afwezigheid van daderschap Vastgesteld handelen gebaseerd op bepaalde culturele norm? Verdachte strafrechtelijk niet aansprakelijk voor begane feit

Question 33

Omgaan met cultuurverschillen in het strafrecht volgens het pluralisme

Answer 33

Ruimte om met culturele factoren rekening te houden - Plaats voor taal en cultuurverschillen --> bescherming door tolken en vertalers Op materiële recht: toepassing strafuitsluitingsgronden, norm wijzigen met gelijkheid + algemene aanvaarding ervan Ruimte voor reacties buiten het klassiek strafrechtelijk domein: bemiddeling

Question 34

Het recht op een eerlijk proces, hoe beoordeeld in strafzaken?

Answer 34

Beoordeling in globo: rekening houden met het hele verloop van de procedure (vooronderzoek en terechtzitting) - Specifieke inbreuken gecompenseerd door andere wel eerlijke elementen - Ernstige concrete miskenning: eerlijke karakter aangetast op onherstelbare wijze Beoordeling in concreto: elke zaak afzonderlijk waarborgen uit art. 6 EVRM gerespecteerd

Question 35

Recht op toegang tot een rechter

Answer 35

Praktisch en effectief: luisterend oor, loutere aanwezigheid onvoldoende Daadwerkelijk verzekerd wanneer verdachte in staat is om proces te volgen, bij te dragen aan het gesprek, en te wijzen op uitspraken van de openbare aanklager

Question 36

Beginsel van wapengelijkheid

Answer 36

Procedureel evenwicht tussen procespartijen Op gelijkwaardige wijze een communicatieve inbreng kunnen hebben Bijstaan door advocaat (al dan niet kosteloos)

Question 37

Gerechtstolk

Answer 37

Bijstand van zekere kwaliteit Voldoende tijd voor tolk om alles goed te vertolken Gedrag van de tolk mag eerlijke procesvoering niet schaden Verstoring van de relatie tussen tolk en verdachte is mogelijk: weinig vertrouwen of net soort naastenliefde Treden geregeld op als cultureel deskundige = probleem

Question 38

Subjectieve onpartijdigheid van de rechter

Answer 38

Onafhankelijke en onpartijdige rechter SOP: rechter vrij van enige voordelige of nadelige persoonlijke vooringenomenheid - Verplicht voldoende op de hoogte van correct en volledig beeld relevante culturele achtergrond --> juist begrijpen van culturele context (gevaar: op voorhand inlezen van strafdossiers) Mogelijkheid tot wraking: erg zware bewijslast

Question 39

Motiveringsbeginsel

Answer 39

Welke feitelijke en juridische elementen waren beslissend?

Question 40

Cultureel deskundige

Answer 40

Creëeren van gedeeld interpretatiekader Doeltreffend? Deskundige op vrij grondige wijze inzicht in processen van betekenisverlening binnen betrokken cultuur maar ook voldoende afstand om beeld zo objectief mogelijk over te brengen (motivering!!)

Question 41

Wat is een forensisch gedragsdeskundig onderzoek?

Answer 41

= een onderzoek dat wordt gevoerd door een psychiater en/of psycholoog in het kader van een strafrechtelijke procedure Beoordeling van psychische toestand verdachte ten tijde van delict --> advies voor rechter Verband tussen stoornis en delict? Tenlastegelegde feit niet of in verminderende mate toerekenen (of mogelijkheid tot gedwongen behandeling) Criterium: toerekeningsvatbaarheid

Question 42

Wat is etniciteit?

Answer 42

Wordt vaak gelijkgesteld aan het land van herkomst of de migratieachtergrond van een persoon een verzameling van kenmerken en gedragingen die door een groep mensen wordt gedeeld, hetgeen kan worden beschouwd als een vorm van collectieve identificatie

Question 43

Forensisch gedragsdeskundig onderzoek in Nederland: pro justitia-rapportage

Answer 43

1 Stoornis 2 Relatie tussen stoornis en delict 3 Risico op recidive 4 Danctie Houding verdachte belangrijk en heeft invloed op het onderzoek

Question 44

Culturele expertise en het recht op een eerlijk proces

Answer 44

Onder culturele expertise kan worden verstaan dat de rapporteur kennis en inzicht heeft ten aanzien van de manier waarop cultuur en etniciteit een rol spelen in het onderzoek en deze kennis zo nodig ook deelt in het advies aan de rechter Weinig deskundigen Rechtvaardige sanctietoemeting vereist dat de sanctie passend is gezien de omstandigheden waaronder het delict is begaan en het geïndiceerde beveiligingsniveau

Question 45

Rechtvaardige sanctietoemeting en equality of arms

Answer 45

Ziet op de gehele strafrechtelijke procedure en daardoor dus ook op het forensisch gedragsdeskundig onderzoek dat ten behoeve van deze procedure wordt opgemaakt. Het recht op equality of arms houdt in dat elke partij een redelijke kans moet krijgen om zijn zaak te presenteren - inclusief zijn bewijsvoering - onder omstandigheden die hem niet wezenlijk benadelen ten opzichte van zijn tegenstander.