Familierecht: het gezin en cultuur gerelateerde problematiek

Question 1

Wat zijn gedwongen huwelijken?

Answer 1

Huwelijken die onder externe dwang, veelal van familieleden, en tegen de wil van een of beide huwelijkskandidaten tot stand komen

Een huwelijk dat is aangegaan terwijl een of beide echtgenoten geen andere keuze had(den) dan te trouwen, omdat familiale dwangmiddelen worden aangewend

Question 2

Wat zijn gearrangeerde huwelijken?

Answer 2

Bij gearrangeerde huwelijken kiezen anderen, doorgaans de beide families of ouderparen, de partners uit voor hun kinderen

Question 3

Voorwaarden gedwongen huwelijk

Answer 3

1 Enige vorm van psychische of fysieke dwang

2 Uitgeoefend door partner, familie of gemeenschap

3 Door dwang is de autonomie bij een of beide huwelijkspartners verdwenen

4 Causaal verband tussen dwang en aangaan huwelijk

5 Gevolg: ontbreken van vrije toestemming (art. 16 UVRM)

Question 4

Verplichtingen staten bij gedwongen huwelijk

Answer 4

Alle maatregelen dienen te nemen die kunnen strekken tot de afschaffing van bepaalde gewoonten, oude wetten en gebruiken, met name door de volledige vrijheid te verzekeren bij de keuze van een echtgenoot, en door het kindhuwelijk en de trouwbelofte van meisjes beneden de huwbare leeftijd af te schaffen, door onder meer, voor zover nodig, deugdelijke sancties te scheppen (zie ook art. 37 Verdrag van Istanbul).

Question 5

Strafbaarstelling gedwongen huwelijken België

Answer 5

Art. 391sexies Sw: wanbedrijf / poging strafbaar

+ strafbaarstelling extraterritoriaal

Question 6

Gedwongen huwelijk constitutieve elementen België

Answer 6

1. Geweld of bedreiging: Met geweld doelt de wetgever op fysiek geweld. Bij bedreiging gaat het om morele dwang die wordt uitgeoefend. Er is niet bepaald van wie het geweld of de bedreiging dient uit te gaan.
2. Ontstaan van dwang: Wanner de betrokken persoon geen andere keuze heeft dan te trouwen door middel van emotionele chantage, dwang, geweld, opsluiting of het afnemen van identiteitspapieren. De vraag moet gesteld worden of het geweld of de bedreiging op een redelijk persoon indruk maakt.
3. Huwelijk aangegaan: Het huwelijk moet daadwerkelijk tot stand zijn gebracht (misdrijf voltrokken).
4. Oorzakelijk verband tussen dwang en aangaan huwelijk: De dwang moet voortduren en nog aanwezig zijn op het tijdstip van de huwelijksvoltrekking.

Question 7

Strafbaarstelling gedwongen huwelijken Nederland

Answer 7

Art. 284 en/of 279 Sr.: huwelijksdwang

Misdrijf + poging

Extraterritoriale strafbaarstelling, zonder eis dubbele strafbaarheid

Question 8

Gedwongen huwelijken en het burgerlijk recht: Belgisch recht

Answer 8

Dwaling: door de echtgenoot in dwaling gebracht –> absolute nietigheid ex tunc
- Nietigverklaring ex nunc: art. 201-202 Oud BW

Afwezigheid vrije toestemming een of beide echtgenoten

Vordering door OM of echtgenoten zelf
- Geen verjaring

Question 9

Gedwongen huwelijken en het burgerlijk recht: Nederland

Answer 9

Verboden huwelijken onder 18 jaar

Neef en nichthuwelijken: bij ambtenaar van burgerlijke stand beëdigde verklaring tot vrije toestemming

Absolute nietigheid –> nietigverklaring ex tunc
- Verjaring gelijk met strafrechtelijke verjaringstermijn

Question 10

Gedwongen huwelijken en het burgerlijk recht: IPR

Answer 10

In België: enkel rechtsgeldig echtgenoten allebei de nationaliteit van land dat huwelijksdwang toelaat
- Erkenning meestal in strijd met openbare orde

Nederland: rechtsgeldig huwelijk in het land van huwelijksvoltrekking?
- Sprake van huwelijksdwang? Weigering
- Erkenning achteraf met instemming weigerende echtgenoot

Question 11

Gedwongen huwelijk en burgerlijk recht: rechtspraak

Answer 11

Hoge Raad van 16 oktober 1998
Een Pakistaanse vrouw had gevraagd haar huwelijk nietig te verklaren. Zij had daartoe aangevoerd dat zij onder druk werd gezet om de huwelijksovereenkomst te ondertekenen. De Hoge Raad liet de beslissing van de rechter in hoger beroep (ongegrondheid) in stand met de volgende overweging: Kennelijk heeft het Hof uit de omstandigheid dat de vrouw enige tijd later na een blijf van mijn lijf-huis is gegaan, in samenhang met het feit dat de vrouw vanaf haar zesde jaar in Nederland woont en in Nederland een HBO-opleiding volgt, afgeleid dat de vrouw in staat is voldoende weerstand te bieden aan dergelijke druk.

Question 12

Wat zijn kindhuwelijken?

Answer 12

= een huwelijk waarbij ten tijde van de huwelijkssluiting ten minste één van de huwelijkskandidaten de leeftijd van achttien jaar nog niet heeft bereikt

BE en NL: in verband met huwelijksdwang

Question 13

Gevolgen kindhuwelijken

Answer 13

Bedreiging voor fysieke, psychische en emotionele ontwikkeling van het kind

Leiden tot sociale isolatie, afbreken scholing, ongewenste seksuele betrekkingen…

Question 14

Kindhuwelijken wetgeving België

Answer 14

In principe beide echtgenoten 18 jaar
Familierechtbank: minderjarige toelaten om in huwelijk te treden

Kindhuwelijken in buitenland gesloten? Voorleggen familierechtbank die toepassing maakt van art. 21 WIPR

Question 15

Kindhuwelijken wetgeving Nederland

Answer 15

Geen erkenning
Enkel wanneer beide echtgenoten leeftijd van 18 jaar hebben op het moment van de aanvraag van de erkenning

Question 16

Wat is polygamie?

Answer 16

= een situatie waarin iemand gelijktijdig met meer dan één andere persoon is getrouwd (mannen: polygynie, vrouwen: polyandrie)

Juridisch gezien is ook sprake van polygamie als het eerste huwelijk in het buitenland is ontbonden, maar in België of Nederland niet wordt erkend.

Question 17

Wat is bigamie?

Answer 17

Er is sprake van bigamie als iemand met twee partners is getrouwd.

Question 18

Strafbaarstelling bigamie voorwaarden: België

Answer 18

Betrokkene ten tijde van het plegen van het delict gehuwd

Betrokkene sluit een (tweede) huwelijk terwijl het eerste huwelijk nog bestaat

Strafbaar opzet: Dader weet dat eerste huwelijk nog niet is ontbonden. Nieuwe echtgenoot strafbaar als mededader als bij hem of haar sprake is van opzet

Misdaad, poging, extraterritorialiteit (eis van dubbele strafbaarheid)

Question 19

Strafbaarstelling bigamie voorwaarden: Nederland

Answer 19

Bestaan eerste niet ontbonden huwelijk: niet vereist rechtsgeldig huwelijk

Aangaan tweede huwelijk

Opzet betrokkene(n)

Misdrijf, poging, extraterritorialiteit (zonder eis dubbele strafbaarheid)

Question 20

Polygame en recht op gezinshereniging? Rechtspraak

Answer 20

Grondwettelijk Hof België

Beroep op recht op gezinsleven en recht om niet gediscrimineerd te worden

Beperkingen enkel mogelijk door hogere belangen

Kinderen uit een tweede huwelijk hebben recht op verblijf

Verblijf mag geweigerd worden aan tweede echtgenote

Question 21

Wat is vrouwelijke genitale verminking?

Answer 21

Verwijst naar verminkingen die worden aangebracht aan het vrouwelijke geslachtsdeel of een deel hiervan

Vorm van discriminatie obv gender, geweld tegen vrouwen

Ernstige inbreuk lichamelijke integriteit: aangemerkt als foltering en onmenselijke vernederende behandeling

Question 22

Strafbaarstelling VGV: België

Answer 22

Eigenlijk delict: art. 409 Sw.
Poging
Verzwarende omstandigheden
Deelneming
Extraterritorialiteit

Question 23

Strafbaarstelling VGV: Nederland

Answer 23

Algemene bepalingen van mishandeling
Verzwarende omstandigheden
Poging
Deelneming
Extraterritorialiteit

Question 24

Wat is jongensbesnijdenis en waarom?

Answer 24

Bij jongens de voorhuid van de penis verwijderd door deze weg te snijden

1 Religie: gevolgen voor religieuze activiteiten
2 Culturele tradities: overgang jongen naar volwassen
3 Reden van hygiëne
4 Medische gronden

Question 25

Toelaatbaarheid jongensbesnijdenis + rechtspraak

Answer 25

Evolutie: van toelaten naar schending van lichamelijke integriteit en ernstige schending van de rechten van jongens Hoge Raad: Een vader werd strafrechtelijk vervolgd wegens het laten besnijden van twee zoontjes. Tijdens een omgangsregeling had de vader de zoontjes zonder medeweten van de moeder (eenhoofdig gezag) meegenomen naar een kliniek. Het Gerechtshof (hoger beroep) had geoordeeld dat een jongensbesnijdenis, mits deze oordeelkundig is uitgevoerd, niet aan te merken is als mishandeling. De Hoge Raad veroordeelde de man alsnog voor mishandeling omdat hij de besnijdenis welbewust had laten uitvoeren zonder toestemming van de moeder. Gerechtshof ’s-Hertogenbosch: De vader voert aan dat er rekening gehouden moet worden met de keuzevrijheid van het kind. Bovendien groeit het kind op in Nederland. De vader kreeg gelijk, omdat het niet zeker is dat het kind in sociaal isolement zou verkeren. Hij de Nederlandse nationaliteit bezit en in Nederland is geboren.

Question 26

Opvoeden van kinderen: recht van ouders tegenover recht van het kind

Answer 26

Ouders hebben het recht om hun kinderen op te voeden in overeenstemming met hun eigen godsdienstige en morele overtuiging Kind: recht op godsdienstvrijheid 3 typen belangenconflicten - Opvoeding overeenkomstig religieuze normen vs maatschappelijke waarden en democratische beginselen: gezag ouders beperkt - Normen van ouders vs normen waaraan het kind zich wil gedragen: ingrijpen in ouderlijk gezag - Conflict tussen beide ouders over opvoeding: gezag één van de ouders beperkt

Question 27

Toewijzing ouderlijk gezag

Answer 27

Uitgangspunt: beide ouders samen gezag, zelfs na scheiding Bepaalde gevallen: toewijzen gezag door rechter

Question 28

Maatregelen van jeugdbescherming? Rechtspraak NHR

Answer 28

Nederlandse Hoge Raad 1982 Het ging om een Marokkaans in Nederland levend gezin. Het gezin leefde volgens het islamitische geloof en de ouders hielden de verbonden tradities streng de hand. Een van de dochters, Fatiha, voldeed niet aan de door haar vader geëiste gedragsnormen en hierdoor ontstond een conflict. Het meisje is op 16-jarige leeftijd weggelopen en zocht haar toevlucht in een opvanginstelling. Er werd een maatregel van kinderbescherming getroffen en Fatiha werd in een tehuis geplaatst, omdat er een risico bestond op ernstige schade van psychische en lichamelijke aard wanneer ze terug naar huis zou keren. De vader beriep zich in Cassatie op zijn recht om zijn dochter op te voeden naar zijn eigen geloof. Oordeel: Het Hof ging niet akkoord en oordeelde dat het in art. 27 BUPO neergelegde recht om zijn eigen cultuur te beleven en zijn eigen godsdienst te belijden en in de praktijk toe te passen, niet zodanig mag worden uitgeoefend dat men de rechten en vrijheden van anderen dreigt aan te tasten. Als de belangen van het kind een maatregel van kinderbescherming vergen, kunnen de ouders zich niet met succes beroepen op hun recht om hun kinderen in de eigen godsdienst op te voeden.

Question 29

Maatregelen van jeugdbescherming? Rechtspraak RBGRO

Answer 29

Rechtbank Groningen: De vader werd gekarakteriseerd als een dominante man vanuit de islamitische religie en Marokkaanse cultuur en er was weinig ruimte voor de kinderen. De Raad voor de Kinderbescherming duidde op de grote loyaliteit richting de ouders. De rechtbank onderkende de zorgen en zag hierin een bedreiging voor de ontwikkeling van de kinderen. Het nemen van een kinderbeschermingsmaatregel is aangewezen.

Question 30

Verzoek tot ondertoezichtstelling en machtiging tot uithuisplaatsing? Rechtspraak

Answer 30

Rechtbank Groningen: Een jongen, waarvan de ouders zevendedagsadventisten waren, kreeg thuisonderwijs. De zoon was hoogbegaafd en kreeg vaak ruzie met zijn vader. Ook was er sprake van fysiek geweld. De jongen liep thuis weg. De rechtbank was van oordeel dat aan de voorwaarden was voldaan. Gerechtshof Den Haag: Een dochter, wier ouders een geloofsovertuiging aanhingen dat beslissingen door God werden genomen, kreeg niet voldoende voeding, omdat de moeder onvoldoende borstvoeding had, maar de beslissing bij God lag om te oordelen over bijvoeding. Ook alle andere kinderen waren al uit huis geplaatst. Er werd een kinderbeschermingsmaatregel bevolen.

Question 31

Maatregel van kinderbescherming? Rechtspraak

Answer 31

Zaak 1: Minderjarige ongehuwde dochter contact met islamitische jongen zonder toestemming vader: vader bedreigt dochter Zaak 2 & 3: Bedreiging met moord omwille van eerwraak: buitenechtelijke relatie Zaak 4: Bang voor echtscheiding van ouders: spanningen voor kinderen

Question 32

Plaatsing in gesloten instelling? Rechtspraak

Answer 32

Daarnaast was er een zaak van een 16-jarig Marokkaans meisje dat met haar 17-harige vriend, naar Syrië wilde afreizen om zich daar aan te sluiten bij IS. Het meisje had bij de politie aangegeven dat zij zich in Nederland niet thuis voelde. De Raad voor Kinderbescherming signaleerde dat het meisje te jong en naïef was om de ernst van de gevolgen te kunnen overzien. Plaatsing van het meisje in een gesloten instelling werd bevolen.