Stjórnskipunarréttur

Question 1

Stjórnskipunarrétturinn fjallar um?

Answer 1

fjallar um verkaskiptingu handhafanna þriggja og réttarstöðu þeirra, hvaða hömlur ríkisvaldinu eru settar gagnvart borgurunum og hvernig leysa beri úr ágreiningi um það hvar þessi mörk liggja.

Í stjórnskipunarrétti eru skýrð ákvæði stjórnarskránnar

Question 2

Þrískipting ríkisvalds

Answer 2

• Löggjafarvalld = Alþingi og forseti Íslands
• Framkvæmdarvald = Forseti og önnur stjórnvöld (lögregla) (ráðherrar)
• Dómsvald = Dómarar

Question 3

Innanlandsréttur

Answer 3

Bæði allsherjaréttur (opinberréttur) og einkaréttur

Question 4

Þjóðaréttur

Answer 4

Réttarreglurnar sem gilda á milliríkja

t.d sameinuðu þjóðirnar (þjóðarréttstofnun)

Innrás ríkis í annað ríki er t.d brot á þjóðarétti

Question 5

Stjórnarskrá Íslands nr 33/1944

Answer 5

Æðri öðrum réttareglum

þriðja stjórnarskráinn sem gengur í gilfi

Hefur verið breytt 8 sinnum

Erfitt er að breyta henni: Það þarf að rjúfa þing og stofna til almennra kosninga. Nýja þingið þarf svo að samþykkja breytinguna

Heimild er að breyta 62gr um kirkjuskipan ríkisins með almennum lögum en þá ber í kjölfar slíkrar samþykktar að leggja lögin í þjóðaratkvæðagreiðslu til samþykktar eða synjunar

Question 6

Almenn lög

Answer 6

lögin sem þingið setur og forsetu samþykkir

Question 7

Reglugerðir

Answer 7

Yfirleitt sett af ráðherrum

Question 8

Þingræðisreglan

Answer 8

gerir þingmönnum kleift að lýsa yfir vantrausti á ríkisstjórnina eða einstaka ráðherra

Dæmi: Þingmenn lýsa yfir vantrausti á Katrínu Jakobs, þá þarf hún að segja af sér samkvæmt þingræðisreglunni

Question 9

Fullveldi

Answer 9

Ísland varð fullvalda ríki 1. Desember 1918

Sjálfstæður aðili að þjóðarétti

Æðsta dómsvald flyst inn í landið

Íslendingar fá utanríkismál í sínar hendur

Handhafar ríkisvalds hver á sínu sviði hafa æðsta og endanlegt ákvörðunarvald á yfirráðasvæði ríkisins sbr. 2. gr. stjskr.

Önnur ríki geta ekki bundið fullvalda ríki nema með frjálsu samþykki þess síðarnefnda.

Evrópusambandið er oft rökræða um fullveldishugmyndina: erlendar stofnanir eru þá farin að setja lagareglur á Íslandi

Question 10

Þrjár stjórnarskrár Íslands

Answer 10

Stjórnarskrá um sérstakleg málefni Íslands 1874

Stjórnarskrá konungsríkisins Íslands 1920 , fengum hana eftir að Ísland var fullveldi 1918

Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands1944 (núgildandi)

Question 11

Vegamiklar breytingar sem hafa orðið á Stjórnarskrá

Answer 11

skipulag þingsins stjskl. 56/1991,
mannréttindaákvæði, sbr. stjskl. 97/1995 og breytingu á störfum þingsins og kjördæmaskipan, sbr. stjskl. 77/1999.
Síðast breytt með stjskl 91/2013 (tímabundið breytingaákvæði).

Question 12

Lýðveldi

Answer 12

1.gr stjórnarskrárinnar “Ísland er lýðveldi með þingbundinni stjórn

Æðsti maður ríkisins, þjóðhöfðinginn er kjörinn af þjóðinni til fyrirfram ákveðins tíma

Lýðveldi var stofnað á Íslandi árið 1944

Lýðveldi er fyrst og fremst vísað til þess að þjóðhöfðinginn skuli vera forseti, kjörinn af borgurunum með óbeinum eða beinum hætti

lýðveldi starfar einnig kjörið þjóðþing sem fer með löggjafarvald eða er a.m.k aðalhandhafi þess

Question 13

Lýðræði

Answer 13

Byggir á þeirri grundvallarforsendu að valdið spretti frá þjóðinni sjálfri og sé veitt í umboði hennar

Fulltrúalýðræði þar sem borgararnir fela kjörnum fulltrúum sínum að taka ákvarðanir um samfélagslega hagsmuni heildarinnar.

Þjóðaratkvæðagreiðslur eru undantekning frá fulltrúalýðræðinu

Beint lýðræði = kjósendur taka beint og milliliðalaust þátt í pólitískum ákvörðunum í stað þess að velja fulltrúa

Stjórnarskrárbundið lýðræði = Þegar lýðræðinu eru settar hömlur sem innbyggðar eru í stjórnskipuna og felast í því að veita handhöfum ríkisvalds aðhald.

Question 14

HRD Endurupptökunefnd

Answer 14

Endurupptökunefnd vildi að dómur myndi falla úr gildi þar til nýr dómur væri kveðinn. Lög um að endurupptökunefnd gæti fellt niður dóma var andstæð meginreglu stjónarskráinnar. Því var þessu ekki beitt

Dómurinn: Þessi lög um endurnefnd gæti fellt niður dóma er andsæð meginreglu stjórnarskrárinnar.
Í kjölfarið var stofnað endurupptökudómstól

Question 15

Sjálfsákvörðunarréttur þjóðarinnar

Answer 15

Frumspretta ríkisvaldsins sé hjá þjóðinni sjálfri og að hún velji sér valdhafa

Sjálfákvörðunarrétturinn er tvíþættur

• Lýtur hann að innri málefnum þjóðarinnar innan vébanda stjórnskipunar og ríkisvalds
• Rétturinn snýrt einnig út á við og fjallar þá um afstöðu ríkis gagnvart öðrum ríkjum á vettvangi þjóðaréttar í samfélagi þjóðanna.

Question 16

Þingræði

Answer 16

Sú ríkistjórn má sitja sem meiri hluti Alþingis styður eða a.m.k þolir

Þingræði er ekki sérstaklega tilgreind eða útfærð á texta í stjórnarskrá

Ef Alþingi samþykkir tillögu um vantraust á ríkistjórnina er henni skylt að segja af sér

Alþingi þarf samt sem áður ekki að lýsa yfir trausti

Við getum ekki afnmuð þingræðisregluna

Question 17

Mannréttindavernd

Answer 17

Allt frá 1874 hafa nokkur grundvallarréttindi borgaranna verið vernduð í stjórnarskránni.

Víðtækar breytingar með stjskl. 1995.
- bættu við nýjum réttindum og rýmkuðu eldri ákvæði

Upprunalegt markmið - Vernd fyrir ágangi opinbers valds gegn einstaklingum.
Krefjast í auknum mæli aðgerða af hálfu ríkisins til að vernda og tryggja réttindi borgara.

Áhrif alþjóðasamninga um mannréttindi á stjórnarskrárvernd mannréttinda.
Virkt eftirlit sjálfstæðra og óháðra dómstóla er mikilvæg forsenda (réttarríkið

Question 18

Réttarríkið

Answer 18

Allt ríkisvald er bundið af lögum og öll íþyngjandi afskipti af réttindum borgaranna verða að hvíla á skýrum lagaheimildum (lögmætisreglan)

Lög eru skýr og aðgengileg öllum.

Lögin eru almenn og hlutlæg

Lög verndi mannréttindi og veiti virk réttarúrræði til að leita úrbóta vegna brota

Sjálfstæðir og óvilhallir dómstólar sem tryggi réttláta málsmeðferð

Rule of law – Stjórn laganna
- Dómstólar þurfa vera sjálfstæðir…….

Question 19

Forseti Íslands

Answer 19

Þjóðkjörinn þjóðhöfðingi og æðsti embættismaður íslenska ríkisins

Hann fer með framkvæmdarvaldið og löggjöfunarvaldið

Þarf að vera 35 ára, lögheimili á Íslandi, íslenskur ríkisborgari, fullnægja skilyrðum um kosningarréttar til Alþingis

Kjörinn í beinum og leynilegum kosningum. Þarf að hafa minnst 1500 meðmæli og mest 3000

Forseti verður ekki dreginn til ábyrgðar hvorki refsingar né skaðabóta vegna stjórnarathafna sinna

Forseti má ekki vera alþingismaður, né hafa með höndum launuð störf í opinberra stofnana eða einkaatvinufyrirtækja

Question 20

Skilyrði forseta á að vera leystur frá embætti sínu áður en kjörtíma hans er lokið

Answer 20

T.d sekur um refsiverðaháttsemi, verður andlega vanheill eða djúsptæður pólitískur ágreiningur hefur orðið á milli forseta annars vega og ríkistjórnar eða Alþingi

Skilyrði frávikningar forseta er bundin tveimur fyrirvörum
- Fyrsta lagi ¾ hluta þingmanna samþykki hana
- Í öðru lagi að hún verði samþykkt með meiri hluta atkvæða í þjóðaratkvæðagreiðslu sem fari fram 2 mán eftir að krafan er samþykkt
Fáist ekki slíkt samþykki í þjóðargr skal þing rofið og efnt til kosninga, forseti tekur þá aftur við embættinu og gegni því til loka kjörtímabilsins

Krafa um frávikingu forseta hefur aldrei verið borin fram á Alþingi

Question 21

Störf forseta sem handahafa framkvæmdarvalds

Answer 21

Hann skipar hæstarréttardómara, biskupinn yfir Íslandi og vígslybiskupa

Forseti gerir samninga við önnur ríki, stefnir saman og frestir fundum Alþingis, getur rofið Alþingi, getur látið leggja fyrir Alþingi frumvörp til laga og annarra samþykkja, getur gefið út brágðabirgðalög. Heimild til að fella niður saksókn vegna afbrota, náða menn og veita undanþágur frá lögum

Question 22

Synjunarvald forseta gagnvart lögum og málskot til þjóðarinnar

Answer 22

Forsetinn getur neitað að staðfesta lög sem Alþingi hefur samþykkt

Þjóðaratkvæðagreiðsla

Lögin taka gildi þótt forseti synji lögunum

Hefur gerst 3x

ICEsave lögin

Fjölmiðlalög: forseti neitaði og lögin tóku gildi. Áður en þjóðaátkvæðagreiðsla fór fram kom þingið saman og ákvað að fella þau úr gildi

Question 23

Raunveruleg völd eða táknræn tignarstaða?

Answer 23

Ráðherrar framkvæma valdið fyrir forseta

forsetinn er ábyrgðarlaus á stjórnarathöfnum,11. gr.

Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum, 14. gr.

Undirskrift forseta veitir stjórnarathöfnum gildi þegar ráðherra ritar undir þau með honum, 19. gr.

Völdin eru fyrst og fremst formlegs eðlis

Valdið hvílir í raun á herðum ráðherrana og ábyrgðin að sama skapi,

Forseti skipar ráðherra

Question 24

Ráðherrar

Answer 24

Eru æðstu embættismenn stjórnsýslunnar hver á sínu sviði með raunveruleg og virk völd

Ráðherrar sitja í ríkisstjórn Íslands og ráðuneyti þeirra mynda Stjórnarráð Íslands

Ríkistjórnin gegnir lykilhlutverki í stjórnkerfinu og fer með pólítíska forystu fyrir framkvæmdarvaldið

Question 25

Forsetaúrskurðir

Answer 25

Forsetaúrskurðir kveða svo nánar á um ráðuneyti og skiptingu málefna milli þeirra

1. Um fjölda ráðuneyta
2. Um skiptingu málefna milli þeirra
3. Um skiptingu starfa á milli einstaka nafngreinda ráðherra

Question 26

HRD landmælingar Íslands

Answer 26

-Ráðherra gaf út fyrirmæli um að færa ætti Landmælingar Íslands frá Reykjavík til Akraness. Hæstiréttur taldi að þrátt fyrir að engin bein fyrirmæli væru um það í lögum að ríkisstofnunin skuli staðsett í Reykjavík væri það ekki til þess að ráðherra hefði frjálst val um staðsetningu hennar. Ákvarðanir um heimili stofnunar og varnarþing væru meðal grundvallaratriða í skipulagi hennar og því yrðu breytingar sem þessar að hafa skýra heimild í almennum lögum.

Question 27

Landsdómur

Answer 27

Alþingi hefur vald til að kæra ráðhærra og dæmir Landsdómur þau mál

Landsdómur hefur einu sinni verið kallaður saman þegar Alþingi höfðaði mál árið 2011 gegn Geir H.Haarde

Geir harde var ákærður en var sýknaður um flest atriði, dæmdur um eitt atriði

Landsdómur 15 dómarar

Dæmir ráðherra sem voru í embætti eða eru í embætti

Question 28

Ráðherraábyrgð

Answer 28

í henni felst refsi- og skaðabótaábyrgð ráðherra vegna embættisverka

Question 29

Launs ráðherra

Answer 29

Það má víkja ráðherra hvenær sem er, hann þarf ekki að hafa brotið gegn lögum til að vera vikinn af þingi. Hann verður samt sem áður ekki dæmdur í landsdómi nema hann hafi brotið lög

Ef ráðherra biðst launsnar fer lausnarbeiðni hans fyrst til forsætisráðherra sem síðan gerir tillögu um hana til forseta

Ef ríkistjórnin öll segir af sér leggur forsætisráðherra lausnarbeiðni fyrir sig og ráðuneyti sitt beint til forseta

Question 30

Framkvæmdarvaldið

Answer 30

öll starfsemi ríkisins sem hvorki fellur undir löggjafarvald né dómsvald

Framkvæmdarvaldið er því nokkurs skonar samnefnari fyrir allt sem tengist opinberri stjórnsýlsu

Question 31

Ráðuneyti

Answer 31

Ráðuneyti er æðsta stjórnsýslustigið í lagaskiptri stjórnsýslu

Ráðherra er yfirmaður stjórnsýslunnar á því málefnisviði sem ráðuneytið heyrir undir

Ráðherra má hafa 2 aðstoðamenn

Ráðherrar sitja á þingi en hafa ekki atkvæðisrétt
o Nema þeir eiga einnig þingsæti

Ráðherrar geta því lagt fram lagafrumvörp en ekki greitt atkvæði, nema þeir eigi þingsæti

Question 32

Löggjafarvaldið

Answer 32

Alþingi og forseti Íslands fara með löggjafarvaldið
o Alþingi er aðalhandhafi en hlutverk forseta sem annars handahafa er að staðfesta lagafrumvörp

Question 33

Alþingi

Answer 33

Alþingi leggur grundvöll að öllu í stjórnarkerfinu með lagasetningu.

Alþingi tekur afstöðu hver séu verkefni stjórnvalda og starfsskilyrði þeirra

Alþingi fer með ákvörðunarvald um fjárstjórn ríkisins
o Fjárlög

Dómsvaldið er bundið af lögum sem Alþingi setur

Stjórnarskráinn er æðri öðrum lögum svo ef löggjafinn fer út fyrir mörk hennar geta dómstólat vikið öðrum lögum til hliðar

Question 34

Skipan Alþingis, kjördæmu og úthlutun þingsæta

Answer 34

Þingið ræður miklu um stjórnarstefnu og stjórnarframkvæmd og hefur eftirlit með stjórnvöldum

63 þingsæti

Alþingi starfar í einni málstofu

8 fastanefndir

Alþingi kýs forseta og stýrir hann störfum alþingis

Question 35

Hlutverk Alþingis í meginatriðum þríþætt

Answer 35

1) Lagasetning (almenn lagasetning, stjórnskipunarlög)
2) Fjárstjórnarvald
3) Eftirlit með starfsemi framkvæmdarvaldsins

Question 36

Kosningarréttur og kjörgengi við alþingiskosningar

Answer 36

18 ára og með íslenskan ríkisborgararétt

Lögheimili á Íslandi nema undantekning sé

Kjörgengur : ríkisborgari sem kosningarétt á til Alþingis og hefur óflekkað mannorð

Hæstarréttardómarar eru ekki kjörgengir

Kjörbréfanefnd: prófar kjörbréf og kosningu þingmanna

Question 37

Lagasetning

Answer 37

Þingmenn og ráðherrar geta lagt fram frumvörp til laga og tillögur til ályktana

Stjórnarfrumvörp eru lögð fram af hálfu ráðherra með atbeina forsetans

Skulu vera samin með lagasniði og skal prenta þau og útbýta þeim meðal þingmanna

Hverju frumvarpi skal fylgja greinargerð um tilgang og skýring á höfuðákvæðum

Frumvarpið þarf að fara í gegnum 3 umræður á Alþingi

Þegar lagafrumvarp er samþykkt þarf að bera það undir forseta til staðfestingar

Lög eru birt í A-deild stjórnartíðinda og binda þau alla frá og með deginun eftir útgáfu þeirra

Question 38

Hvar eru lög birt

Answer 38

A-deild stjórnartíðinda

Question 39

Fjárstjórnarvaldið

Answer 39

Fyrir hvert Alþingi skal leggja frumvarp til fjárhaga fyrir það fjárhagsár sem í hönd fer og skal í frumvarpinu fólgin greinargerð um tekjur ríkisins og gjöld

Gildistími fjárlaga er miðaður við eitt fjárhags ár í senn

Question 40

Eftirlit Alþingis með framkvæmdarvaldinu

Answer 40

Alþingi, þingnefndir og einstakir Alþingismenn eftirlit með störfum framkvæmdarvaldsins

Þingmaður getur óskað upplýsinga ráðherra eða svars um opinber málefni með því að bera fram fyrirspurn um málið eða beiðast um það skýrslu

Sérstakar umræður eru mikilvægur vettvangur til umræðu um störf ráðherra varðandi tiltekin málefni

Question 41

Eftirlitsstofnanir á vegum Alþingis eru tvær

Answer 41

Ríkisendurskoðun
- Alþingi kýs endurskoðanda til 6 ára í senn
- Hefur eftirlit með tekjum ríkisins og fjárheimildir og hverskonar verðmæti séu nýtt og þeim ráðstafað á hagkvæman og réttmætan hátt og í samræmi við forsendur og ákvarðanir Alþinigs

Umboðsmaður Alþingis
- Kosinn til 4 ára senn
- Eftirlit með stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga
- Tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum landsins

Question 42

Rannsóknarnefnd

Answer 42

3 sérfræðingar utan þings (ekki þingmenn) sem rannsóknuðu bankahrunið

Question 43

Áhrif alþjóðlegra mannréttindasamninga

Answer 43

Íslenska ríkið er aðili að fjölmörgum alþjóðasamingum um mannréttindi og því skuldbundið þjóðarétti til þess að tryggja þegnum sínum réttindi sem þar eru talin

Einstaklingar geta kært til alþjóðlegrar stofnunar að ríkið hafi brotið á sér þau réttindi sem viðkomandi samningur tryggir

Mannréttindasáttmáli Evrópu var lögfestur í heild sinni árið 1994

Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins lögfestur með lögum 2013

Question 44

Hvaða mannréttindi verndar Stjórnarskráinn?

Answer 44

Trúfrelsi

Almenna jafnræðisreglan

persónufrelsi

Bann við pyndingum og nauðungarvinnu

Engin refsing án lagaheimildar og bann við dauðarefsingu

Réttur til réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómstólum

Friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu

Friðhelgi eignarréttarins

Skoðana- og tjáningarfrelsi

Félaga- og fundafrelsi

Atvinnufrelsi

Framfærsluaðstoð, réttur til menntunar og velferð barna

Question 45

Dómsvaldið

Answer 45

Dómarar fara með dómsvaldið

Meginhlutverk dómstóla er að leysa úr ágreiningi að einkarétti og skera út um refsverða háttsemi manna og viðurlög

• Dómarar í embættisverkum skulu einungis fara eftir lögum og lúti aldrei boðvaldi annarra
• Dómsathöfn verður ekki endurskoðuð af öðrum nema með málskoti til æðra dóms
• Dómarar eru dæmdir úr embætti, einu sinni gerst á Íslandi
• Veita má dómara sem er orðin 65 ára gamall launs frá embætti
• Dómstólaeftirlitið
• Ráðherra má ekki stofna dómstóla. Þingið getur bara sett a dómstóla

Question 46

Þrír sérdómstólar

Answer 46

o Félagsdómur
o Landsdómur
o Endurtökudómstóll

Question 47

Úrskurðarvald dómstóla gagnvart framkvæmdarvaldinu

Answer 47

Dómendur skera úr öllum ágreiningi um embættistakmörk yfirvalda (60. gr.)
- Engir stjórnsýsludómstólar á Íslandi eins og víða í nágrannaríkjum
- Ekki hægt að undanskilja tilteknar stjórnvaldsákvarðanir slíkri endurskoðun sbr. Hrd. um endurupptökunefnd 25. febrúar 2016
- Lögmæti stjórnvaldsákvörðunar er skoðað út frá stjórnsýslulögum og stjórnarskrá
- Telji dómstólar að ákvörðun sé ólögmæt geta þeir ógilt hana – en almennt ekki tekið nýja í staðinn.

Question 48

HRD hrafnkötumál

Answer 48

fyrsta skiptið sem dómstólar komumst að niðurstöðu að lög voru talin andstæð stjórnarskrá. Það má enginn gefa út bækur sem gefnar voru út fyrir 1400 nema íslenska ríkið. Halldór braut þessi lög og var dæmdur en vann málið vegna prentfrelsi.

Question 49

HRD endurupptökunefnd

Answer 49

Endurupptökunefnd vildi að dómur myndi falla úr gildi þar til nýr dómur væri kveðinn. Lög um að endurupptökunefnd gæti fellt niður dóma var andstæð meginreglu stjónarskráinnar. Því var þessu ekki beitt

Question 50

Trúfrelsi

Answer 50

Réttur hvers manns til þess að aðhyllast þá trú sem hann sjálfur velur og réttur til þess að iðka trú sína, hvort heldur einn eða í félagi við aðra

Hver maður nýtur á sama hátt frelsis til þess að vera trúlaus og verður ekki skyldur til þess að tilheyra trúfélagi eða iðka trúarbrögð

Evangelíska lúterska kirkja er þjóðkirkja Íslands og ríkisvaldið skal styðja hana og vernda samkvæmt SS

Frelsi manna til að iðka trú sína er háð ákveðnum takmörkunum sem helgast af réttindum manna: Ekki má kenna eða fremja hluti sem eru gagnstæðir almennu siðgæði og allsherjarreglu. Þannig er ekki hægt að fremja glæpi t.d. ofbeldisbro eða eignaspjöll, í skjóli þess að verið sé að iðka trúarbrögð

Question 51

Almenna jafnræðisreglan

Answer 51

Allir skulu vera jafnir fyrir lögunum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti. Konur og karlar eiga njóta jafns réttar í hvívetna

Question 52

Persónufrelsi

Answer 52

• Telst til dýmætustu mannréttinda
• Engann má svipta frelsi nema samkvæmt heimild í lögum
• Einnig þurfa lagaheimildir til frelsissviptingar að vera nægilega skýrar og glöggar til þess að beiting þeirra megi teljast fyrirsjáanleg, en framkvæmdarvaldinu má ekki veita of rúmt ákvörðunarvald
  o HRD good morning America
• Þegar maður er sviptur frelsi á hann rétt á því að vita tafarlaust um ástæður þess

Ferðafrelsi manna er þáttur af persónufrelsi
o Réttur mana til að velja sér búsetustað, ekki er hægt að skylda menn til þess að búa á tilteknum stöðum á landinu
o Krafa er þó að menn tilkynni um búferlaflutninga og skrái lögheimili sitt til þess að unnt sé að halda þjóðskrá
o Þá hafa dómstólar staðfest að lagaheimild verði að liggja til grundvallar takmörkunum við því að menn velji sér búsetu á tilteknum svæðum (t.d sumarbústaðalandi

Question 53

Bann við pyndingum og nauðungarvinnu

Answer 53

Pyndingar eru bannaðar samkvæmt SS

Nauðungarvinna
o Engum skal gert að sæta nauðungarvinnu

Question 54

Engin refsing án lagaheimildar og bann við dauðarefsingu

Answer 54

Bann við refsingu án lagaheimildar: Engum verður refsað nema háttsemi hafi verið refsiverð samkvæmt lögum þegar hún átti sér stað og refsing má heldur ekki vera þyngri en lög kváðu á um á þeim tíma

Dauðarefsingar: eru löngu aflagðar á Íslandi og heimild fyrir þeim numin úr lögum árið 1928, nærri öld eftir að síðasta aftakan fór fram

Question 55

Réttur til réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómstólum

Answer 55

Hver maður á rétt á því að fá úrlausn dómstóla um réttindi sín og skyldur og um ákæru á hendur sér um refsivert brot

Hver maður á rétt á því að meðferð máls fyrir dómstólum sé réttlátt

Question 56

Friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu

Answer 56

Maður á rétt á því að lífshættir hans og einkahagir, svp sem tilfinningalíf, samskipti og tilfinningasambönd við annað fólk, séu ekki truflaðir
Ýmis fjarskipti, eins og símtöl og tölvupóstsendingar eða sendibréf, njóta verndar sem þáttur í einkalífi manna

Question 57

HRD opnun póstsendinga

Answer 57

HR: Skattheimtusjónarmið aðallega ráðið umræddri tollaframkvæmd. Póstsendingar falla undir 71. gr. 1) Þó T hafi rúmar heimildir til skoðunar á innfluttum varningi hefur hann ekki sýnt fram á að nauðsynlegt hafi verið að opna sendingarnar […] til að ná því lögmæta markmiði að innheimta aðflutningsgjöld. Þá ekki sýnt fram á að aðrar aðferðir hafi ekki verið tækar.

Question 58

HRD birting tölvupósta

Question 59

Friðhelgi eignarréttarins

Answer 59

Með eignarrétti er vísið til eignar í viðtækri merkingu, að meðtöldum kröfuréttindum og ýmsum óbeinum eignarréttindum eins og veðrétti í eign og afnotarétti

Question 60

Skoðana- og tjáningarfrelsi

Answer 60

• Menn hafa þær skoðanir sem þeir vilja
• Tjáningafrelsi er réttur manna til að láta í ljós skoðanir sínar og hugsanir
• Stjórnarskrárákvæðið verndar öll form tjáningar, hvort sem hún er í ræðu eða riti, látbragði eða í listrænu formi, myndum eða í hljóði

Question 61

HRD Good morning America

Answer 61

Ó og 7 aðrir voru handteknir á Austurvelli við mótmæli þegar GMA voru að taka upp. Ekki þótti að framkoma þeirra væri meiri en væri algeng við upptöku sjónvarpsþáttarins og þar með ekki talið að handtakan væri lögleg. Ekki var sýnt fram á að rannsóknarnauðsyn hefði krafist þess að honum væri haldið í gæsluvarðhaldi eins lengi og var og því var honum greitt skaðabætur
Dómurinn vísar í félaga- og fundafrelsi sem heimilar mönnum að safnast saman vopnlausir

Question 62

HRD birting tölvupósta 2006

Answer 62

Var krafist lögbann við birtingu fréttablaðsis á efni úr tölvupóstum einstaklings ..

Question 63

HRD fjármál knattspyrnumanns

Question 64

Félaga- og fundafrelsi

Answer 64

• Verndaður réttur manna til að stofna og ganga í félög og til að safnast saman á fundum
• Stéttarfélög eru mikilvægt tæki fyrir menn til að koma saman til að vinna að sameiginlegum hagsmunum sínum

Fundafrelsi:Tryggir rétt manna til þess að safnast saman vopnlausir

Question 65

HRD mótmæli í Gálgahrauni

Answer 65

Var það ekki talið andstætt fundafrelsisákvæði SS að mótmælendur, sem neituðu að fara að slíkum fyrirmælum lögreglu, voru handteknir og fluttir af svæðinu og þeim síðar gerð refsing vegna brota á lögreglulögum

Question 66

Atvinnufrelsi

Answer 66

Réttur manna til að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa

o Þó er heimilt að setja skorður með lögum (enda krefst almannahagsmunir þess)

Question 67

Framfærsluaðstoð, réttur til menntunar og velferð barna

Answer 67

• Ákveðnar skyldur eru lagðar á ríkið til að tryggja í lögum rétt til aðstoðar vegna sjúkleika, örorku, elli, atvinnuleysis, örbirgðar og sambærilegra atvika handa þeim sem þurfa
• Löggjafinn uppfyllir skyldur sínar á þessu sviði með því að koma á fót almannatryggingakerfi sem tryggir mönnum bótagreiðslur þegar þeir þurfa þess
• Lagafyrirmæli um bótagreiðslur eða aðra aðstoð verða að byggjast á almennum og hlutlægum grunni
o HRD öryrkjadómur
• Stjórnarskráinn leggur skyldu á löggjafann til að kveða á um rétt manna til almennrar menntunar og fræðslu við sitt hæfi
o Skólaskylda fyrir öll börn
• Börn skulu vera tryggð í lögum sú vernd og ummönnun sem velferð þeirra krefst
o Lykilatriði er að taka ákvarðanir um málefni barns séu í hagmunir þess sjáfls og það sem því er fyrir bestu ávallt haft að leiðarljósi

Question 68

HRD öryrkjadómur

Answer 68

Vísað til jafnræðisreglunnar