Fjölskyldu- og erfðaréttur Flashcards
Réttur til fjölskyldulífs
Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu
Tvíþættur réttur
- Réttur sérhvers manns til að velja sér það fjölskylduform sem honum hentar, velja t.d. hvort og hvenær viðkomandi stofnar fjölskyldu og/eða eignast börn
- Friðhelgi heimilis og fjölskyldu utanaðkomandi afskiptum eða inngripum
Hjúskapar og sambúðarréttur
Fjallað um hjúskap samkvæmt hjúskaparlögum og óvígða sambúð
Fjallað um stofnun, slit og helstu réttaráhrif, svo sem réttindi og skyldur og fjármál, bæði meðan hjúskapur varir og við skilnað
Grundvallarmunur er á reglum sem gilda um hjúskap og óvígða sambúð
Barnaréttur
Fjallar um réttarstöðu barna og tengsl barna og foreldra
- Efnireglur um faðerni og móðerni, forsjá, búsetu, umgengi og framleiðslu barna, og hvernig skuli leysa ágreining um þessi mál
- Fjallar einnig um ábyrgð hins opinbera á vernd og velferð barna
- Ættleiðingarlög
Áréttað er í stjórnarskráinni að börnum skuli tryggð í lögum sú vernd og umönnun sem velferð þeirra krefst
Ísland hefur lögfest Samning Sameinuðu þjóðana um réttindi barnsins (2013)
- Hann er einn helsta grunnstoð barnaréttar sem tryggir börnum allt í senn pólitísk, lagaleg, félagsleg, efnahagsleg og menningarleg réttindi
- Meginregla: ætíð skuli hafa að leiðarljósi það sem talið er barni fyrir bestu
Erfðaréttur
Fyrst og fremst fjallað um erfðalög, m.a. erfingja, skiptingu arfs, erfðaskrá og óskipt bú en einnig vikið að ákvæðum laga um skipit á dánarbúum
hjónavígsluskilyrði
18 ára aldri en ráðherra getur veitt undanþágu
Einstaklingurinn sem hefur verið sviptur lögræði má ekki ganga í hjúskap nema með samþykki lögráðamanns en ráðherra getur veitt undanþágu ef synjun lögráðamanns þykir ómálefnaleg
Bannað að vígja skyldmenni í beinan legg
- Nær hins vegar ekki til kjörsystkina og sjúptengslum
Kjörforeldri og kjörbarn ekki giftast (tengsl sem verða til við ættleiðingu)
Óheimilt er að ganga í hjúskap ef annað eða bæði eru fyrir í hjúskap
- Tvíkvæni er jafnframt refsivert skv almennum hegningarlögum
Leggja þarf fram vottorð um könnun á hjónavígsluskilyðrum áður en hjónvigsla fer fram
Ef hjónaefni hafi áður verið í hjúskap skal fjarskiptum lokið eða opinber skipti hafin áður en ganga má í hjúskap að nýju
Hjónvígsla
Einungis lögbundnir vígslumenn mega vígja einstaklinga í hjúskap
- Prestar, forstöðumenn skráðra trúfélaga, sýslumenn og löglærðir fulltrúar þeirra ásamt forstöðumönnum lífsskoðunarfélaga.
- Hjónavígsluathöfnin: bæði viðstödd hjónavígsluna, bæði segja já. Gert er ráð fyrir að tveir vottar séu viðstaddir
Réttindi og skyldur hjóna
Ábyrgð á framfærslu fjölskyldunnar og gagnkvæm framfærsluskylahjóna er talin ein af höfuðskyldum hjúskapar
Trúmennska, stuðningur, gæta hagsmuna heimilis og fjölskyldu, sameiginlega ábyrgð á framfærslu fjölskyldunnar
Til framfærslu telst það sem með sanngirni verður krafist til sameinglegs heimilshalds og annarra sameiginlegra þarf, uppeldis og menntunar barna og sérþarfa hvors hjóna
Framfærsluframlög hjóna skiptist milli þeirra eftir getu og aðstæðum og geta verið fólgin í peningagreiðslum, vinnu á heimili eða öðrum stuðning
Ef annað hjóna vanrækir framfærsluskyldi sína getur hitt snúið til sýslumanns sem ákveður fjárframlög með úrskurði
Gagnkvæm framfærsluskylda helst eftir að þau fá skilnað að borði og sæng
– Lífeyrir: framlag sem er greitt á þessu tímabili
Grundvallarreglur um fjármál hjóna
Hvort hjóna á þær eignir sem það kemur með í hjúskapinn og eignast meðan á honum stendur
Hvort hjóna ábyrgist þær skuldir sem það kemur með og stofnar til í hjúskap
Hvort hjóna á sínar eignir og hefur forræði eigna sinn auk þess að bera ábyrgð á eigin skuldum
Allar eignir hjóna hverju nafni sem þær nefnast eru þannig annaðhvort hjúskapareignir eða séreignir
Hjúskapareignir
a) hvað er hjúskapareign: Um leið og stofnað er til hjúskapar verða allar eignir maka að hjúskapareignum viðkomandi nema hjónin hafa gert sérstakar ráðstafanir og lög standi til annars. Sama um það sem kemur í stað eignarinnar og allar nýjar eignir alveg sama hvernig maka áskotnast þær.
b) Hver á hvaða hjúskapareign: Eign verður hjúskapaeign þess hjóna sem átti eignina eða sem eignaðist hana en ekki sjálfkrafa hjúspareign þeirra beggja í sameiningu. Eignarrétturinn getur einnig skipt máli t.d um ráðstöfunarheimildir á einstökum eignum og vegna tilkalls skuldheimtumanna hvors um sig. HRD melagerði: þar sem skulheimtumaður reyndi að gera fjárnam í fasteign K fyrir skuld eiginmanns hennar. Fasteignin var þinglýst eign K og tókst skulheimtumanni ekki að sanna að húseignin væri hjúskapareign mannsins né sameign þeirra hjóna.
Hjúskapareignir við skilnað eða andlát
Hjúskapareignir koma almennt til skipta milli hjóna við skilnað eða andlát
Mikilvægt er að hjón geri sér grein fyrir hvoru þeirra tiltekin eign tilheyrir enda getur þetta skipt höfuðmáli við beitingu helmingaskiptareglu við fjárskipti
Séreignir
a) Kaupmáli: Formbundinn samningur sem stofnar til séreignar. Hjón geta gert tiltekna eign eða allar eignir að séreignum. Kaupmáli verður að vera skráður í kaupmálabók hjá sýslumanni og þinglýstur.
b) Séreign Skv.akvörðun annars en hjóna: Eign getur orðið að séreign annars hjóna án þess að þau velji það sjálf. Séreign getur þannig myndast fyrir ákvörðun gefanda eða arfleiðanda, eða vegan beinna lagaákvæða sem mæla fyrir um tiltekin eign skuli vera séreign í hjúskap og geta hjón almennt ekki breytt þessu.
Séreignir kom almennt ekki til skipta milli hjóna við skilnað eða andlát
Sameignir
Mikilvægt er að árétta að hjón geta átt eign í sameign en þá er eignarhluti hvors um sig annaðhvort hjúskapareign eða séreigna makans eftir því hvort fyrirkomulagið þau hafa valið
Ef hjón eiga sameign þá er hlutur hvors um sig annað hvort hjúskapareign hans eða séreign hans
HRD fljótasel: Við opinber skipti var deilt um það hvort að eign sem var þinglýst eign M væri hjúskapareign hans eða beggja hjóna. Niðurstaðan var að M ætti 75% og K 25%
HRD fljótasel
Við opinber skipti var deilt um það hvort að eign sem var þinglýst eign M væri hjúskapareign hans eða beggja hjóna. Niðurstaðan var að M ætti 75% og K 25%
Persónubundin réttindi
Sum réttindi einstaklings eru mjög persónulegs eðlis og má t.d. ekki framselja. Einstaka réttindi af þessu tagi eru séreignir maka skv. Beinu lagaákvæði. T.d höfundaréttur skal vera séreign höfundar í hjúskap. Lífeyriréttindi eru einnig séreign
Kaupmáli
Er skriflegur löggeringur milli hjóna eða hjónefna. Undirritun undir kaupmála þarf að staðfesta með tilteknum formlegum hætti og er kaupmáli ekki glildur nema hann sé skráður í kaupmálabók hjá sýslumanni. Einnig þarf að þinglýsa kaupmála ef hann varðar tilteknar eignir sem háðar eru þinglýsingarreglum, t.d fasteign
Forræði á eign
Meginreglan er sú að eigandi hjúskapaeignar eða séreignar hefur öll hefðbundin úrræði vegna eignar sinnar. Úrræðin eru takmörkuð þegar kemur að tilteknum eignum sem mikilvægar eru fyrir fjölskylduna.
- Öðru hjóna er óheimilt án skriflegs samþykkis hins að gera vissar ráðstafanir, t.d. selja, gefa, veðsetja eða leigja fasteign sína ef hún er ætluð til bústaðar fyrir fjölskylduna.
Ábyrgð á skuldbindingum
a) Meginreglan um sjálfstæða skuldaábyrgð: hvor maki ber ábyrgð á þeim skuldbindingum sem hann stofnar til eða á honum hvíla. Þetta gildir óhað hvort skuldar var stofnað fyrir hjúskap eða síðar
b) sameiginleg ábyrgð á skuldum: Skattskuldir eru sameiginlgar
- HRD hraunbær:
- HRD Þverás:
- HRD bólstaðarhlíðr
- HRD Rauðagerði
Í lögum er gert ráð fyrir tvenns konar skilnaði
skilnaði að borði og sæng og lögskilnaði
ógild og ógilding - hjúskapur
Hjónavígla er gild ef hún fer fram eftir hjónvigsluskilyrðum, ef einhver misbrestur er á þessu getur reynt á hvort hjúskapur teljist ógildur
ógildanlegur:
Ef hjúskapur brýtur í baga við hjónavígskilyrði um bann við tvíkvæni eða bann vegna skyldleika þá er skyld að ógilda hjúskap með dómi.
Einnig getur annað hjóna krafist ógildingar hjúskapar innan tiltekins tíma ef sérstaklega stendur á
* Ef það var viti sínu fjær þegar vígsla fór fram
* Það var neytt í vígsluna
* Hitt hjóna villti vísvitandi á sér heimildir eða leyndi afgerandi atvikum úr lífi sínu
Skilnaður að borði og sæng
a) Leyfi til skilnaðar að borði og sæng: Maki þarf ekki gefa upp neina aðra ástæðu og andmæli hins geta í raun ekki haft nein áhrif á réttin til fá skilnað. Hjón geta einnig óskað í sameinungu eftir leyfi til skilnaðar að borði og sæng.
b) Samningur eða úrlausn ágreiningsmála um skilnaðarkjör: hjón þurfa að taka afstöðu hvernig skipta skuli eignum og skuldum, hvort hjóna skuli greiða hinum lífeyri og ef um börn er að ræða hvernig haga skuli forsjá eða lögheimili barnsins, meðlagi og umgengi
c) Réttaráhrif skilnaðar að borði og sæng: erfðarétturinn fellur niður. Framfærsluskylda milli hjóna fellur þó ekki niður og hvorugu hjóna er heimilt að gifta sig á ný eða skrá ógvígða sambúð í þjóðskrá. Leyfi til skilnaðar við borð og sæng getur fallið niður ef makar halda áfram sambúð sinni eða ef hjón taka aftur upp sambúð
Lögskilnaður
Algengast er að hjón óski lögskilna í kjölfar skilnaðar að borði og sæng. Hann er aldrei veittur sjálfkrafa annað hjóna verður að krefjast hans (skilyrði eru fyrir því). Krefjast verður skilnaðar fyrir dómi.
a) Lögskilnaður að undangegnum skilnaði að borði og sæng: Ef hjón eru sammála um að leita lögskilnaðar að undangegnum skilnaði að borði og sæng þá má gefa út leyfi til lögskilnaðar þegar liðnir eru sex mánuðir frá útgáfu leysi til skilnaðar að borði og sæng eða dómi. Ef hjón eru ekki sammála 12 mán eftir útgáfu
b) Lögskilnaður án skilnaðar að borði og sæng: Hjúskaparbrot (framhjáhald t.d.) getur verið ástæða fyrir að biðja um lögskilnað strax. Líkamsárás, kynferðislegt ofbeldi getur líka verið lögskilnaðarástæða. Áður en gefið er út leyfi þarf að liggja fyrir samingur um skilnaðarkjör, niðustöðue í málum, með sama hætti á við um skilnað að borði og sæng
c) Réttaráhrif lögskilnaðar: Hjúskap er endanlega slitið með útgáfu lögskilnaðarleyfis
Fjárskipti við skilnað - Hvernig fara skipti fram
Ef hjón eru eignalaus þá undirrita þau sérstaka yfirlýsingu. Ef um eignir er að ræða þá geta hjón ráðið fjárskiptum sínum með fjárskiptasamningi. Ef þau ná ekki samkomulagi geta þau krafist opinberra skipta.
Fjárskipti við skilnað - Hvaða eignir koma til skipta
HRD lífeyrisréttindi flugmans
almennt fram skipti á öllum hjúskapareignum hjóna. Viss verðmæti geta verið undanþegin skiptum, t.d ýmis perónubundin réttindi (bætur). Sama á við um almenn réttindi í lífreyissjóðum og vissar kröfur til lífeyris og líftryggingarfjár.
HRD lífeyrisréttindi flugmanns: K krafðist hlutdeildar í lífeyrisréttinum M. K hefði unnið heima og ekki aflað tekna.
Helmingaskipti
Er meginregla við fjárskipti milli hjóna. Hvort hjóna á að rétt að fá sinn hlut helming af hjúskapareignum hins að frádregnum skuldum.
Frávik frá helmingaskiptum/skáskipti:
Ef helmingaskipti þykja bersýnilega ósanngjörn.
Við mat á þessu er tekið tillit til lengdar hjúskapar, fjárhags hjóna og þess hvort annað hjóna hafi flutt í búið verulega miklu meira en hitt eða síðar fengið arf eða gjöf.
Frávik frá helmingaskiptum geta einnig komið álit ef annað hjóna hefur með vinnu, framlögum til framfærslu fjölskyldunnar hinu í skaut eða hefur átt hlut að því að bæta fjáreign hins að öðru leyti
Sönnunarbyrði hvílir á þeim sem óskar eftir að reglunum verði beitt og hafa ber í huga að reglan um frávik frá helmingskiptum er undantekningarregla sem ber að skýra þröngt
HRD hamraborg
Ógilding á samnings um fjárskipti:
HRD bágheilsa:
Getur annað hjóna höfðað mál fyrir dómi innan árs frá skilnaði og krafist þess að samningur um fjárskipti verði felldur úr gildi að nokkru eða öllu ef hann var ósanngjarn á þeim tíma sem hann var gerður
HRD bágheilsa: Samingurinn var felldur úr gildi vegna samningur þótti hafa ekki verið gerður við eðlilegar aðstæður.
Stofnun óvígðrar sambúðar
Enginn heildarlög um óvígða sambúð á íslandi
Það eru engin erfðaréttur á milli sambúðafólks
Almenn: Sambúð tveggja einstaklinga sem eiga sameiginlegt heimili og hafa vissa fjárhagslega samstöðu án þess að vera í hjúskap
Skilyrði þess að óvígð sambúð hafi réttaráhrif
Meta í hverju einstöku tilviki hvort óvígð sambúið hafi réttaráhrif eða ekki
Nokkur algeng skilyrði
-Heimilt að skrá sambúð í þjóðskrá skv. Lögum um lögheimili
- Eigi barn eða eiga von á barni, þetta á t.d við um réttindi skv almantryggingarlögum og lögum um tekjuskatt - hafa réttaráhrif eftir minnsta 1 ár í sambúð
- tímalengd sambúðar
Ógvíð sambúð og hjúskapur lögð að jöfnu á einstaka sviðum
o Sambúð skilgreind í hvert skipti í sérlögum
o Ólíkar skilgreiningar í mismunandi sérlögum
Fjármál einstaklinga í óvígrði sambúð
Meginregla: Einstaklingur á einn þær eignir sem hann kemur með í sambúð og hann eignast meðan sambúðin varir.
Fjármál sambúðarfólks: sambúðarfólk er í aðalatriðum eins sett og tveir einstaklingar
Einstaklingar í óvígrði sambúð geta stofnað til skulda og bera óskoraða ábyrgð á þeim skuldum sem þeir stofna sjálfir
Sambúðarfólk getur gert samninga um tilfærslu eignarréttar eða samninga um sameign en engar sérstakar reglur gilda um form slíkra samninga gagngert vegna sambúðarinnar
Deilur um eignarrétt/eignaskipti við sambúðarslit = óskraðar reglur
– skráning eignarréttar/þinglýsing ræður ekki endilega úrslitum, sá sem telur aðra niðurstöðu réttari þarf þó að sanna það
- hefur myndast hlutdeild í eignamyndun – sameign?
——–samstaða
——–sambúðartími
———framlög í peningum og vinnu
——–verkaskipting / börn
