Radyoloji Flashcards

1
Q

Radyasyona duyarlı normal dokular nelerdir ?

A

En duyarlılar:

  • Hematopoetik sistem (Lenfosit en duyarlı > nötrofil > trombosit > eritrosit
  • Lenfoid doku
  • GIS epiteli
  • Gonadlar
  • Embriyonik doku

Orta duyarlı:

  • Deri
  • Vasküler endotel
  • AC, böbrek, KC, lens

Az duyarlı:

  • SSS
  • Kaslar
  • Kemikler
  • Kıkırdak, bağ dokusu
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Radyoduyarlılık ve radyorezistan nedir?

A
  • M, G0, G1 radyoduyarlı faz, S radyorezistan faz (tamir mekanizmaları çok artıyor o sırada)
  • Daha hızlı bölünen daha duyarlı oluyor.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Radyasyon hücreyi nasıl etkiler ?

A
  • Direkt etki -> Hücreyi oluşturan yapıları direkt kimyasal ya da biyolojik değişikliklerle bozar.
  • İndirekt etki -> H2O hidrolizi sonucu oluşan ROS ile nükleik asitler, protein ve lipidlerin yapısının bozulması ile dolaylı olarak meydana gelir.
  • En ölümcül hasar çift zincir kırıklarında
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Kanser hastalarının % kaçı RT’ye ihtiyaç duyar?

A

%50-60

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

RT endikasyonları nelerdir?

A

Küratif/definitif/radikal RT:

  • Tümörün lokal tedavisinin tek başına RT ile yapılması
  • Erken evre larinks kanserinde yapılabilir.

Eş zamanlı KemoRadyoterapi:

  • KT ile aynı zamanda küratif RT
  • Toksisitesi daha fazla

Adjuvant RT:

  • Bir tedaviden sonra uygulanır. (Genelde cerrahi)
  • Amaç kalan tm dokusunun da tam temizlenmesidir.

Neo-adjuvant RT:

  • Bir tedaviden önce yapılır. (Genelde cerrahiden önce)

Palyatif RT:

  • Tm’e bağlı bası, ağrı, dispne, kanama, kırık riski gibi durumların iyileşmesini sağlamak

Profilaktik RT:

  • Olası lokal yineleme ve uzak metastazları engellemek için yapılan uygulamalar

Tüm beden RT’si:

  • Kİ transplantasyony öncesi immun sistemi suprese etmek, lösemil hücreleri eradike etmek için uygylanır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Uygulama şekillerine göre RT çeşitleri nelerdir?

A

Eksternal RT

Brakiterapi:

  • Vücut boşluklarına ya da tümöre doğal/yapay radyasyon kaynakları yerleştirilir
  • İnvaziv bir yöntemdir

Intraoperatif RT:

  • Cyber knife
  • Tanımlanan tm dokusuna tek veya birkaç seferde yüksek dozda verilir.
  • Hedef çok daha açık olduğundan hedef santimlerle bile belirlenebilir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

RT’de doz reçetelendirmede neler vardır?

A
  • GTV -> Görüntülenebilir tm volümü
  • CTV -> Klinik hedef volüm
  • ITV -> Internal hedef volüm (organ hareketlerinin de dahil edildiği volüm)
  • PTV -> Planlanan hedef volüm (Hasta ya da cihaz kaynaklı değişiklikleri de hesaba katar)
  • Tedavi edilen volüm
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

RT sonrası takip nasıl olur?

A
  • < 2 yıl -> 3 ayda 1
  • 2-5 yıl -> 6 ayda 1
  • > 5 yıl -> 12 ayda 1
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Konformal RT neleri içerir?

A
  • 3 boyutlu konformal radyoterapi (3B-KRT)
  • Yoğunluk ayarlı radyoterapi (YART)
  • Volümetrik ark tedavisi (VMAT)
  • Stereotaktik RT

Algoritma:

  • İmmobilizasyon yapılır.
  • Simülasyon
  • Hedef ve RAO çizimi
  • Doz reçetelendirme
  • Tedavi planlama
  • Kalite kontrol
  • Tedavi

3B-KRT:

  • En fazla 3 alandan ışın alır hasta.

YART:

  • 3B-KRT’nin daha gelişmiş formudur.
  • Ana ışın demeti, bilgisayar yardımı ile farklı yoğunluktaki çok sayıda daha küçük demetçiklere bölünür. (Bu demetçikler tümöre farılı birçok açıdan girerek hedefte kesişirler böylelikle yoğunluğu farklı bölgeler elde edilebilir.)
  • Amacı hedef bölge max doz, RAO’ların daha iyi korunabilmesidir. Ayrıca tm ve kritik organların şekil ve yerleşimine göre yoğunluk farklılaştırmaktır.

3B-KRT’ye göre:

  • İmmobilizasyon daha önem kazanır._ Çünkü hedef kaçarsa hedef sonrası ani düşen doz düşük doz almasına sebebiyet verir, RAO’ların ise yüksek doz bölgede kalması -> toksisite yaratır.
  • Set-up hatalarına karşı tolerans azalmıştır.
  • Planlama süresi artmıştır.
  • Tedavi süresi uzamıştır.
  • Tüm vücut dozu artmıştır. (Çoklu alan girişi yüzünden) -> çocukluk çağı tm’lerinde tercih edilmez.

VMAT:

  • Rotasyonel olarak 360 derecelik açıdan ışın demeti yollayabilir.
  • Doz yoğunluğunu ayarlayarak hedefte farklı doz yoğunlukları yaratabilir.

3B-KRT ve YART’a göre:

  • Tedavi süresi azalmıştır.
  • Homojenite artmıştır.
  • RAO korunumu artmıştır.
  • Çevre dokularda düşük doza maruz kalan volümde artış olmuştur.

Stereotaktik RT:

  • En gelişmiş eksternal konformal RT tekniğidir.
  • Fraksiyon satısı çok az (3-5 fr), yüksek doz veriyoruz, az sürede tedavi olunabiliyor.
  • Işınların çakışma bölgesinde yüksek dozlara çıkarken, RAO’da doz hızlı şekilde düşer.
  • Çok sayıda farklı açıdan ışın demeti gönderilebiliyor.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Stereotaktik radyocerrahi neleri içerir?

A
  • Uzay neşteri de denilebiliyor.
  • Gammaknife/Cyberknife/LINAC çeşitleri var genelde LINAC kullanılıyor günümüzde
  • Intrakranial lezyonlarda kullanılır genelde
  • Tek doz olması gerekiyor.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Görüntü kılavuzluğunda RT (GKRT) nedir?

A
  • Konformal RT’nin daha hassas uygulanmasına olanak sağlayan ek bir teknolojidir.
  • Tedavi ekibinin, tedavi hedefinin anatomisinde günlük oluşabilecek değişiklikleri yönetebilmesi için geliştirilmiştir. (Pelvik tm’lerde rektum ve mesanenin doluluk seviyeler gibi)
  • Set-up hatalarını en aza indirir.
  • PTV marjlarını azaltır.
  • Normal dokunun maruziyetini en aza indirir.
  • Her fraksiyon öncesi alanların BT ile kontrolü yapılıyor.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Solunum kontrollü RT nedir?

A
  • Solunuma bağlı toraks ve üst abdomene yönelik RT planlamarındaki bozulmaları azaltır.
  • Akciğer tm tedavisinde solunumdan çok etkilenildiği için ITV marjı en çok bu tür kanserlerde verilmek zorunda kalınıyor.

Serbest solunum tekniği:

  • Solunum kontrollü 4 boyutlu BT (solunum hareketi 4.boyut olarak ekleniyor) yardımıyla yapılır.
  • Ekspiryum sonu ve inspiryum başında verilir genelde.

Nefes tutma tekniği:

  • Tedavi derin inspiryum sırasında nefes tutturularak verilir. (Kalbin etkilenmesi vb de azaltılır.)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Proton ile tedavi nasıl olur ?

A
  • Doz dağılım özellikleri diğer RT tekniklerine göre en üstün düzeydedir.
  • RAO’ların gereksiz doz alımı en iyi şekilde engellenir. (Bir anda doz azalıyor.)
  • Bu özelliği nedeniyle belli başlı çocukluk çağı tümörlerinde özellikle tercih edilmektedir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

X ve gama ışınları nedir ve alfa veya beta ışınımı nedir?

A
  • X ışınları elektronların yörünge değişimleri ile oluşur.
  • Gama ışınları çekirdekteki enerji değişimleri ile oluşur.
  • a ışını çekirdekten kopan helyum partikülüdür.
  • b ışını yörüngeden kopan bir elektrondur.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Nükleer tıpta neler kullanılır?

A

Görüntülemede:

  • Elektromanyetik karakterde gama ışınımı yapan radyoaktif maddeler kullanılır.

Tedavide:

  • İyonizasyon gücü daha yüksek olan partiküler karakterde alfa veya beta ışınımı ile bozunan radyoizotoplar kullanılır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Radyonüklid nedir?

A
  • Alfa, beta ve gama ışınımları yaparak bozunan kararsız nüklidler radyonüklid olarak adlandırılır.
  • Bunlar radyonüklid jeneratörler, siklotron ve nükleer reaktör sistemlerinde üretilir.

Nükleer tıpta kullanılanlar:

  • Tek foton yayıcı radyonüklidler -> SPECT (Tek foton emisyon tomogrofisi) gama kamera sistemleri
  • Pozitron yayıcı radyonüklidler -> PET (pozitron emisyon tomogrofisi) sistemleri

Tek foton yayıcı radyonüklidler:

  • Her bir radyoaktif bozunma için bir gama fotonu yayarlar ve bu ışınlar SPECT gama kamera sisteleri ile görüntülenir.
  • Siklotronlarda veya nükleer reaktörlerde üretilir.
  • Teknesyum (Tc)-99m (En sık kullanılan)
  • İyot-131
  • İyot-123
  • Yarı ömürleri uzun

Pozitron yayıcı radyonüklidler:

  • Genelde kısa yarı ömürlü elementler
  • Siklotron adı verilen partikül hızlandırıcılarda üretilir.
  • Aralarından en uygun yarı ömrü olan (110 dk) F-18 kullanılır en çok. (F-18 işaretli glukoz kullanılır.)
  • Flor (F) - 18
  • Karbon (C) - 11
  • Oksijen (O) - 15
  • Nitrojen (N) - 13
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Radyonüklid tedavi yöntemleri nelerdir?

A
  • A veya B ışınımları yapan radyonüklidler kullanılır.
  • Bu ışınlar partikğler yapısa olup menzili genelde 2-3 mm kadardır.

I-131:

  • 630 keV’lik beta ışınları ve 364 keV’lik gama ışınları vardır.
  • Tiroidektomi sonrası rezidü dokular B ışınları ile ablase edilir.
  • Hipertiroidi tedavisinde de kullanılabilir.

I-131MIBG:

  • Nöroendokrin tümörlerin tedavisinde kullanılır.
  • Nöroblastoma, feokromasitoma gibi

Somatostatin reseptör tedavisi:

  • Somatstatin reseptörlere sahip olduğu gösterilen NE tümörler, beta yayılımı yapan analoglar ile tedavi edilebilmektedir.
  • Lutesyum (Lu) - 177 DOTATE en sık kullanılan tedavi molekülüdür.

Radyoembolizasyon (selektif internal RT):

  • Primer KC veya metastatik KC tm’lerinde kullanılır.
  • Yitrium (Y) - 90 hepatik arterden katater aracılığıyla verilir.
  • Saf beta ışıması yapar.
  • Görüntülenmesinde beta partiküllerinin doku ile etkileşmesinden ortaya çıkan bremsstrahlung ışınlarından (X-ışınları) yararlanılır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

GIS traktusta malignite kraterleri nelerdir?

A

Elma koçanı bulgusu!!

  • Kısa geçiş zonu
  • Kısa segment tutuluşu
  • Lümende daralma
  • Duvarda kalınlaşma
  • Mukozal harabiyet
  • Peristaltizm kaybı (rijidite)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Pozitron yayan radyonüklidler nelerdir ?

A
  • Flor-18 (F-18)
  • Galyum-68 (G-68)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Onkolojide F-18 FDG PET/BT kullanım alanları nelerdir?

A
  • Bilinen malignitelerde evreleme
  • Tedavi sonrası yeniden evreleme
  • Tedaviye yanıtın değerlendirilmesi
  • Rekürrensi, fibrozis/nekrozdan ayırma
  • Primeri bilinmeyen tümör ve metastaz taraması
  • Uygun biyopsi lokalizasyonunun belirlenmesi
  • Radyoterapi hedef alanının belirlenmesi
21
Q

FDG PET’in zayıf yönleri nelerdir?

A
  • Enfeksiyon ve inflamasyonda FDG tutulumu izlenebilir.
  • İyi diferansiye kanserler FDG tutulumu göstermeyebilir.
  • Malign ama küçük lezyonlarda FDG tutulumu olmayabilir.
  • Nispeten pahalı
22
Q

DOTA peptit ne işe yarar ?

A
  • Nöroendokrin tümörlerin somatostatin reseptörüne bağlanır.
  • Ga-68’le işaretlenerek görüntülemeyi sağlar.
23
Q

Somatostatin reseptörü pozitif tümörler nelerdir?

A
  • Gastroenteropankreatik tümör
  • Feokromasitoma
  • Paraganglioma
  • Merkel hücreli karsinoma
  • Medüller tiroid kanseri
24
Q

Ga-68 PSMA PET/BT ne işe yarar ?

A
  • Prostat kanseri ve metastazlarında PSMA x 100-1000
25
Tedavide kullanılacak ideal radyofarmasötiklerin özellikleri nelerdir?
- Saf beta (negatron) veya alfa ışınımı - Orta/yüksek enerjili (>1 MeV) olmalı - Etkin yarı ömür çok kısa olmamalı (3-14 gün) - Hedef doku/hedef olmayan doku oranı yüksek olmalı
26
Radyonüklid tedaviler nelerdir?
- Tiroid hastalıkları -> İyot-131 - Kemik metastazlarının ağrı palyasyonu -> Stronsiyum-89, Samoryum-153, Renyum-186 - Radyonüklid sinevektomi -> Yitriyum-90, Renyum-186, Erbiyum-169 - KC tümörlerinde selektif internal radyonüklid tedavi -> Yitriyum-90 mikroküre - Prostar kanserinde -> Lutesyum-177 PSMA tedavisi - NE tümörlerde radyonüklid tedavi -> İyot-131 MIBG, Yitriyum-90 ve Lutesyum-177 peptitler
27
Radyo aktif iyot tedavisi (RAİ) nerede kullanılır?
**Benign tiroid hastalıkları:** - Toksik nodüler guatr - Toksik multinodüler guatr - Graves hastalığı **İyi diferansiye tiroid kanserleri:** - Papiller tiroid kanseri - Folliküler tiroid kanseri
28
NET’lerde radyonüklid tedavi nasıldır ?
- I-131 MIBG tedavisi - Somatostatin reseptör tedavisi - Günümüzde en yaygın kullanılan ajan **Lu-177 DOTATATE molekülüdür.**
29
Radyonüklid sinovektominin özellikleri nelerdir?
- Eklem içi sinovyal alana verilir ve sinovyada fibrozis oluşturulur. - Amaç inflamasyonu, vaskülaritryi ve ağrıyı ortadan kaldırmaktır. - RA, psöriatik artrit, aniklozan spondilit, vilvonodüler sinovit ve hemofilik sinovitte uygulanabilir. - **Hemofilik sinovit radyosinovektominin en etkili olduğu endikasyondur.** - Yitriyum-90, Renyum-186, Erbiyum-169 (Büyükten küçüğe eklemler için)
30
Kemik metastazlarında ağrı palyasyonunun özellikleri nelerdir?
**Osteoblastik kemik metastazlarının sık görüldüğü kanser tiplerinde (meme ve prostat gibi) kullanılır.**
31
Baş-boyun radyolojisinde dikkat etmemiz gerekenler
- Tutulu lenf nodu bölgesi, primer odak için fikir verir. - En sık sq hücreli karsinom görülür. - En sık baş-boyun kanseri çıkar primer odak - Primeri bilinmeyen boyun metastazı oranı %5’tir. - _Çoklu tedavinin toksisitesinden kaçınmak ana amaçtır._ - RT planlamalarında VMAT/YART tercih edilmelidir. - _İleri evrelerde özellikle RT ile eş zamanlı KT tercih edilmelidir._
32
Baş-boyun kanserli hastalarda en sık tutulan lenf nodu bölgesi nedir, neler drene olur?
- En çok 2.bölge (üst juguler) tutulur. (Bunu 3.bölge izler) **Seviye-2:** - Nazal kavite - Nazofarinks - Orofarinks - Hipofarinks - Larinks - Parotis bezi
33
Viral kaynaklı RT-KT’ye duyarlı tümörler nelerdir?
- **HPV** -> batı ülkelerinde **orofarinks** karsinomunun - **EBV** -> Uzakdoğu ülkelerinde **nasofarinks** karsinomunun etiyolojisinden sorumludur.
34
Boyunda kitle ile başvuran hastada primer odak görüntülemeyle bulunamadıysa ne yapılmalıdır?
- Ayrıntılı panendoskopi - NF , dil kökü, priform sinüs biyopsisi - Tonsillektomi (biyopsi amaçlı alınır.)
35
Alt servikal LN tutulumunda yaklaşımda ilk ne düşünmeliyiz?
- Primer odak sıklıkla klavikula altındadır. (Özellikle tm adenokarsinom ise) (Üst servikal LN adenokarsinomlarında ise tükrük bezi, tiroid ve paratiroid tm’leri dışlanmalıdır.)
36
Baş-boyun tümörlerinde adjuvan RT endikasyonları nelerdir?
- T3, T4 (Tm invazyonu fln) - Yakın veya CS (+) - 1’den fazla LN (Teklide cerrahi yeterli olur genelde) - PNI (Perinöral invazyon) - LVI (Lenfovasküler invazyon) - Ekstrakapsüler yayılım
37
Tiroid nodülünde maligniteyi telkin eden USG bulguları nelerdir?
- Hipoekojenite - Mikrokalsifikasyon - Düzensiz sınırlar - Solid içeriğin fazla olması - Boyunun eninden büyük olması
38
Baş-boyun kitlelerinde hangi durumlarda malignite düşünmeliyiz?
- 2 haftadan uzun sürek kitleler - Antibiyoterapiye rağmen küçülmeyen hatta büyüyen kitleler - 1,5 cm’den büyük çapa sahip kitleler - Sert, fikse, konglomere, multipl kitleler - Ülsere görünümde, invaziv, hızlı büyüyen kitleler
39
Baş-boyun kitlesinde yaklaşımımız nasıl olmalıdır?
- İyi bir anamnez alınır. - FM yapılır. - Görüntüleme tetkikleri yapılır. - Malignite şüphesi varsa ilk primer odak aranır. - En son doğrulama ve tanı amacıyla biyopsi alınır.
40
X-ışınlarının tanıda kullanılan özellikleri nelerdir?
- Absorbsiyon (soğurma) - Fotoğrafik özellik - Luminesans özellik Radyografi -> absorbsiyon + fotoğrafik özellik, Radyoskopi -> absorbsiyon + luminesans özellik (Radyografi -> siyah-beyaz, radyoskopi -> beyaz-siyah)
41
Radyografinin avantaj ve dezavantajları nelerdir?
**Avantaj:** - Yaygın - Ucuz - Geniş alan - Doğal kontrast **Dezavantaj:** - Süperpozisyon - Radyasyon
42
Radyoskopi kullanım alanları nelerdir?
- Kontrastlı GİS incelemeleri - Kontrastlı GÜS incelemeleri - Mobil organ/yapıların gerçek zamanlı değerlendirilmesi - Anjiyografi - Girişimsel işlemlere kılavuzluk
43
Kontrast maddeler nelerdir?
**Pozitif kontrast maddeler:** _İyot:_ - Böbreğe yük, alerji - İntravenöz pyelografi -> Başlıca IV yolla sistemik dolaşıma verilir. - Artrografi, myelografi -> Eklem, spinal subaraknoid mesafe gibi vücut boşluklarına - Anjiyografi -> Direkt damar içerisine verilerek vasküler görüntüleme _Baryum:_ - Sindirm borusu çalışmalarında oral ya da rektal yolla **Negatif kontrast maddeler:** - Hava -> Çift kontrastlı GİS çalışmalarında - Karbondioksit -> Bazı vasküler incelemelerde ve vücut boşluklarının görüntülemesinde kullanılır. **Çift kontrastlı görüntülemeler:** - Organların iç yüzeylerini (mukozalarını) görüntülemek için yapılır.
44
Perkütan transhepatik kolanjiyografi nedir?
- Kısaca PTK, ERCP’nin darlık olup geçemediği zaman kullanılır.
45
BT’de pencereleme nedir?
- Yoğunluk ayarı ile görüntülerdeki renk farklılaşmaları sonucu bakılan penceredir. - Yumuşak doku penceresi, AC penceresi, kemik penceresi gibi - Pencere düzeyi -> BT rakamlarının orta noktası - Pencere genişliği -> BT rakamlarının farklı gri tonlarında görüntülendikleri aralık
46
BT’nin travmada tercih edilme sebebi nedir?
- Kemik yapıyı çok iyi görüntüler - Hematomu ayırabilir - MR’a göre daha kolaydır. - Ayrıca AC parankim değerlendirmesi için de ilk seçenektir.
47
BT’nin dezavantajları nelerdir?
- Anatomik bütünlük yoktur. - İyonizan radyasyon - İyotlu KM’nin istenmeyen etkileri olabilir. - Çeşitli artefaktlar (metallerden etkilenir.)
48
Stag horn taş nedir?
- Toplayıcı sistemin şeklini alarak kümeler oluşturan taşlardır.
49
Nefrolitiaziste radyolojik görüntüleme sıramız nedir?
- Özellikle yan ağrısı ve hematüri ile gelen hastada direkt üriner sistem grafisi (DÜSG) tercih edilir. - Bağırsak gazları vb engelliyorsa USG veya BT ile devam edilir. **BT avantajları:** - Kemik ve gaz dansitelerinden etkilenmez. - Taşları iyi ayırt eder. - Kitle değerlendirmesi yapılabilir. - Toplayıcı sistemdeki hava dansiteleri saptanabilir. (Eşlik eden enfeksiyon işareti)