Pennod 2 - Aromatigedd

Question 1

“Mae pob atom carbon yn bondio i ddau atom hydrogen ac un atom carbon. Onglau’r bondiau C-C-C yw 120º a mae hyd y bond C=C yn hirach na hyd y bond C-C. Y lleiaf yw’r egni cyseiniant, y mwyaf sefydlog yw’r moleciwl”

Mae’r paragraff uwchben yn disgrifio adeiledd bensen. Eglurwch ba frawddegau yn y paragraff sy’n wir a pha rhai sy’n anwir ar gyfer adeiledd bensen

Answer 1

Gwir:

Onglau’r bondiau C-C-C yw 120º

Anwir:

1) Mae pob atom carbon yn bondio i ddau atom hydrogen ac un atom carbon. - Un hydrogen i bob atom carbon yw’r gwir
2) Mae bond C=C yn hirach na hyd y bond C-C - mae bondiau lluosog rhwng atomau carbon yn fyrrach na bondiau carbon i garbon sengl yw’r gwir
3) Y lleiaf yw’r egni cyseiniant y mwyaf sefydlog yw’r moleciwl - Mae sefydlogrwydd y moleciwl yn cynyddu gyda chynnydd yr egni cyseiniant yw’r gwir

Question 2

Eglurwch pam nad ydyn ni’n meddwl mae bensen wedi’i strwythuro fel ffurfiau Kekulé

Answer 2

1) Pe bai bensen yn ffurfiau Kekulé, byddai dau hyd bond gwahanol rhwng atomau carbon yn y moleciwl. Nid yw hyn yn wir.
2) Nid yw bensen yn dadliwio dwr bromin; mae ffurfiau Kekulé yn arddangos bensen fel alcen, felly mae hyn yn gwrthddywediad
3) Pan fydd cylchohecsan yn cael ei hydrogenu, y newid enthalpi yw -120kJ mol^-1 Pe bai bensen yn bodoli fel ffurfiau Kekulé a phe bai’r tri bond dwbl i hyd yn cael eu hydrogenu, y newid enthalpi fyddai -360kJ mol^-1, ond newid enthalpi gwir bensen wrth gael ei hydrogenu’n llawn yw -208kJ mol^-1. Awgrymir hyn mae adeiledd Kekulé yn anghywir

Question 3

Disgrifiwch y bondio mewn ethen

Answer 3

Mae pob atom carbon yn bondio i ddau atom hydrogen ac atom carbon drwy fondiau sigma (¤). Mae electronau p allanol eraill pob atom carbon yn gorgyffwrdd uwchben ac o dan blan y moleciwl, gan roi orbital pi (π) lleoledig

Question 4

Disgrifiwch y bondio mewn bensen

Answer 4

Mae pob atom carbon yn bondio i ddau atom carbon arall ac atom hydrogen drwy fondiau sigma. Mae pedwerydd electron plisgyn allanol atom carbon mewn orbital 2p, uwchben plan yr atomau carbon ac odano. Mae’r orbitalau p hyn yn gorgyffwrdd gan roi adeiledd electronau dadleoledig, uwchben ac o dan blan yr atomau carbon.

Question 5

Disgrifiwch yr adwaith rhwng clorin a bensen. Enwch isomer yr cynnyrch sy’n cael ei gynhyrchu o dan yr enw masnachol Lidane© a disgrifiwch ei ddefnydd

Answer 5

Clorin + Bensen → Hecsaclorocylchohecsan, C₆H₆Cl₆

Isomer = y-hecsaclorocylchohecsan sy’n pryfleiddiad

Question 6

Diffiniwch electroffil

Answer 6

Rhywogaeth electron ddiffygiol sy’n gallu derbyn par unig o electronau

Question 7

Disgrifiwch sut ffurfir nitrobensen trwy adwaith nitradu

Answer 7

Mae grwp nitro. NO_2, yn cymryd lle atom hydrogen. Yr electroffil yw’r catïon nitryl (neu ion nitroniwm) NO₂⁺ ac mae’n cael ei gynhyrchu drwy adwaith asid nitrig cryno ac asid sylffwrig cryno. Mae’r catïon nitryl yn adweithio gyda bensen gan roi nitrobensen, C₆H₅NO₂

HNO₃ + 2H₂SO₄ ⇔ NO₂⁺ + H₃O⁺ + 2HSO₄^-

Question 8

1) Disgrifiwch nitrobensen a’i rydwythiad
2) Beth sy’n gallu digwydd os mae nitradiad bensen yn digwydd yn fwy na 50º?

Answer 8

1) Mae’n hylif melyn sy’n rhydwytho i ffenylamin, C₆H₅NH₂ drwy ddefnyddio tun metelig ac asid hydroclorig
2) Mae rhywfaint o 1,3-deunitrobensen yn ffurfio

Question 9

Disgrifiwch ac eglurwch adwaith rhwng bensen a bromin gan nodi’r amodau safonol

Answer 9

Nid yw bensen a bromin yn adweithion gyda’i gilydd pe bai gatalydd megis naddion haearn, haearn(III) bromid neu alwminiwm bromid yn bresennol

Bensen + Br₂ (Fe/FeBr₃ + tymheredd ystafell) → Bromobensen + HBr

Nid yw’r system electronau π yn ddigon niwcloffilig i bolaru’r moleciwl bromin i unrhyw raddau i roi Br^§+–Br^§- Ym mhresenoldeb haearn(III) bromid, mae’r moleciwl bromin yn dod yn fwy polar

Question 10

Disgirifwch ac eglurwch yr adwaith rhwng bensen a gormodedd o glorin gan nodi’r amodau safonol

Answer 10

Bensen + Gormodedd o glorin (AlCl₃ anhydrus) → 1,2-deuclorobensen + 1,4-deuclorobensen

Mewn diwydiant, mae bensen yn cael ei glorineiddio mewn proses barhaus, gan leihau unrhyw duedd i bolyclorineddio

Question 11

Disgrifiwch ac eglurwch yr adwaith rhwng bensen a C₆H₅CH₂Cl gan nodi’r amodau safonol. Disgrifiwch y brobelm gyffredinol gydag alcyleiddiad yr adwaith hwn

Answer 11

C₆H₅Cl + Bensen (AlCl₃ anhydrus) → Ethylbensen + HCl

Wrth gyflwyno grwp alcyl i’r cylch, mae’n gwneud i’r cylch fod yn fwy agored i alcyleiddiad pellach. Oherwydd hyn, gall y cynnyrch gynnwys 1,2 ac 1,4-deuclorobensen

Question 12

Disgrifiwch yr adwaith rhwng 1-clorohecsan a sodiwm hydrocsid

Answer 12

CH₃(CH₂)₄ CH₂Cl + NaOH → CH₃(CH₂)₄ CH₂OH + NaCl

Question 13

Pam mae bensen yn tueddi i ddim adweithio gyda niwcleoffilau

Answer 13

Maent yn cael eu gwrthyrru gan y system sefydlog o electronau π