P3 Flashcards
Urojenia w manii (zwykle zgodne z nastrojem):
wielkościowe, prześladowcze, erotyczne.
Epizod maniakalny (F30) - hipomania a mania
Hipomania:
- trwa co najmniej 4 dni,
- łagodne podwyższenie nastroju lub jego drażliwość,
- mniejsze zakłócenie codziennego funkcjonowania.
Mania:
- trwa co najmniej 7 dni
-znaczne podwyższenie nastroju lub wysoka drażliwość - silne zakłócenie codziennego funkcjonowania.
Czynniki zewnętrzne mogące wywołać stan maniakalny:
- uraz głowy,
- choroba mózgu: np. infekcja (kiła, AIDS), guz, udar,
- nadczynność tarczycy/nadnerczy,
- GKS,
- leki dopaminergiczne,
- amfetamina, kokaina,
- leki antycholinergiczne.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - epidemiologia
Nazywana dawniej cyklofrenią.
2% populacji.
Częstość: kobiety = mężczyźni
Początek zwykle około 30 rż.
Współwystępowanie z nadużywaniem SPA: 20-40%
(najczęstsza przypadłość psychiczna wśród uzależnionych).
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - etiologia
Czynniki genetyczne odgrywają bardzo ważną rolę:
– zachorowania u bliźniąt monozygotycznych: 60-80%
(niektóre geny jako predysponujące są wspólne dla ChAD i schizofrenii)
Teoria neuroprzekaźnikowa:
- nadmierna aktywność układów dopaminergicznego i noradrenergicznego
Zaburzenia:
osi stresu i tarczycowej, rytmów dobowych, układu odpornościowego.
Zmiany strukturalne w OUN.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - etiologia
Koncepcja kindlingu (rozniecania):
- zakłada możliwość istnienia ognisk rozniecania w
ciałach migdałowatych (układ limbiczny), - nawroty ChAD powodowałyby uwrażliwienie i zwiększenie aktywności
tych ognisk - co powodowałby kolejne nawroty choroby, - przesłanki: karbamazepina (podobnie jak lit), lek działający profilaktycznie przeciwko nawrotom choroby afektywnej,
przeciwdziała zjawisku kindlingu w ciałach migdałowatych
(ogniska takie wywoływano eksperymentalnie u zwierząt). - ważne przy interpretacji zaburzeń typu rapid cycling.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - rozpoznanie
Obecny epizod spełnia kryteria hipomanii, manii, epizodu depresyjnego
W przeszłości stwierdzono co najmniej 1 epizod afektywny
(hipomaniakalny, maniakalny, depresyjny, mieszany),
Przynajmniej 1 z tych epizodów afektywnych był inny niż depresyjny
Epizody nie są spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych
ani zaburzeniami organicznymi.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - typy
Typ I - KLASYCZNY:
- występuje 1 lub więcej epizodów manii (średnio przez 2 tygodnie do 5 miesięcy)
i 1 lub więcej epizodów depresji (4-9 miesięcy), - najczęściej stosunek liczby epizodów depresyjnych do maniakalnych wynosi 4:1,
- do typu I zaliczamy też stan, w którym chory doświadczają jedynie manii.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - typy
Typ II - KLASYCZNY :
- występuje 1 lub więcej epizod depresji i co najmniej 1 epizod HIPOMANII,
- okres jaki pacjent spędza w depresji jest istotnie dłuższy,
- kobiety chorują częściej.
ChAD z szybką zmianą faz - rapid cycling:
- nawroty okresów depresji lub manii co najmniej 4 razy w roku,
- pomiędzy nimi bardzo krótkie okresy zdrowia, a nawet brak okresów remisji,
- u 2/3 chorych pojawia się po wielu latach przebiegu klasycznego
(częściej u kobiet i częściej z wcześniejszym przebiegiem t. II)
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - cechy epizodu depresji
1) częste nawroty,
2) lekooporność (przy leczeniu przeciwdepresyjnym),
3) cechy PSYCHOZY,
4) poważne PRÓBY SAMOBÓJCZE,
5) drażliwość,
6) nadmierna senność,
7) MŁODY WIEK pierwszego epizodu (przed 25 rż),
8) SZYBKIE narastanie i ustępowanie objawów (godziny/dni),
9) wywiad w kierunku ChAD / samobójstwa w rodzinie.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - przebieg i rokowanie
Nawracająca (nawroty w 100%) i przewlekła.
Średnia liczba epizodów w ciągu życia to ok. 10.
Cykl (okres od jednego epizodu do początku następnego) pierwszy - jest zwykle dłuższy,
drugi krótszy, następne – nieregularne.
Epizod depresji trwa 4–9 miesięcy, manii 2 tygodnie–5 miesięcy.
Rokowanie w przypadku leczenia jest pomyślne.
Ale ok. 15% pacjentów z ChAD popełnia samobójstwo.
Pacjenci częściej zgłaszają się do lekarza w depresji,
bowiem w manii często bagatelizują swoje objawy
(także somatyczne).
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - farmakoterapia
Leczenie epizodu manii:
- normotymik i LPP, ew. LPP o działaniu normotymicznym
(np. arypiprazol).
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - farmakoterapia
Leczenie depresji:
- OSTROŻNIE z lekami przeciwdepresyjnymi - mogą zwiększać
ryzyko wystąpienia manii!
(większe ryzyko w przypadku TLPD i wenlafaksyny niż SSRI, większe w typie I niż II),
W razie konieczności stosowania LPD, powinny być one łączone z normotymikami
i stosowane w takich samych dawkach jak przy leczeniu depresji.
- ciężka depresja z objawami psychotycznymi:
leki przeciwpsychotyczne II generacji - ATYPOWE
(olanzapina, kwetiapina)
W przypadku ciężkiej depresji wskazane jest również stosowanie elektrowstrząsów.
- lekka/umiarkowana depresja bez objawów psychotycznych:
normotymik o działaniu przeciwdepresyjnym w monoterapii
(lamotrygina, kwetiapina, lit) lub w połączeniu z LPD.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - farmakoterapia
Profilaktyka nawrotów:
- wskazaniem do długotrwałego leczenia są 2 epizody choroby, z których
jeden był hipomanią lub manią, - Lit:
- lek pierwszego wyboru (UWAGA na ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy)
-gdy brak efektu (ocena po roku)dodać inny normotymik. - postaci atypowe – leki przeciwdrgawkowe (walproinian, karbamazepina),
- Rapid cycling – 2 leki: lit + karbamazepina/walproinian,
- lekooporność: klozapina.
Epizod depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej częściej niż w przebiegu zaburzeń depresyjnych nawracających charakteryzuje się: (CEM)
lekooporność przy leczeniu przeciwdepresyjnym,
cechy psychozy,
nadmierna senność,
młody wiek wystąpienia pierwszego epizodu,
Depresja - podział ICD-10
Epizod depresyjny (F32) - pierwszy epizod
Zaburzenia depresyjne nawracające (ZDN) (F33)
Depresja (F33)-epidemiologia
Częstość występowania w populacji wynosi około 5-17%
( około 7% ♀ i 4% ♂)
Ryzyko zachorowania w ciągu życia wynosi około 14,4 - 18%
(10-25% ♀i 5-12% ♂)
Ryzyko zachorowania na dystymię 6% (8% ♀ i 5% ♂)
Szczyt zachorowalności na ZDN: 20.–40. rok życia
Najczęstsze, oprócz otępienia, zaburzenie psychiczne w podeszłym wieku
Jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznych w praktyce lekarza rodzinnego.
(wg M.Jaremy do najczęstszych przyczyn zgłaszania się chorych do opieki medycznej
należą zaburzenia nerwicowe)
Depresja (F33)- etiologia
Czynniki genetyczne: 43-53% w przypadku bliźniąt monozygotycznych
(ryzyko dla potomstwa: 10-13%).
Współczesne modele opierają się na hipotezie monoaminoergicznej:
dysfunkcje w zakresie neuroprzekaźnictwa
dopaminy (DA), acetylocholiny (ACh), noradrenaliny (NA) i serotoniny (5-HT).
Czynniki hormonalne:
- nadmierna aktywność osi ukł. limbiczny-podwzgórze-przysadka-nadnercza (LPPN),
- zaburzenia funkcji tarczycy (gł. niedoczynność),
- rola hormonów płciowych u kobiet.
Zmiany strukturalne w OUN.
Zaburzenia układu odpornościowego - hipoteza zapalna.
Zaburzenia rytmów dobowych.
Teoria NEUROROZWOJOWA - mechanizmy epigenetyczne
(łączy w całość wszystkie hipotezy psychologiczne, takie jak
teoria poznawcza, wydarzenia stresowe, czynniki behawioralne).
Wydarzenia stresowe.
Teoria poznawcza - triada Becka .
Niedobory wit. B12 i kwasu foliowego oraz wit. D.
Triada depresyjna Becka
Według Arona Becka, przedstawiciela podejścia poznawczego, u podłoża zaburzeń depresyjnych leżą dwa mechanizmy:
Triada poznawcza (= triada Becka)
– sposób myślenia wynikający z trzech przekonań: negatywnej oceny samego siebie, własnej przeszłości i sytuacji obecnej oraz przewidywania negatywnych zdarzeń:
„Nic mi się w życiu nie udało”
„Świat jest zagrażający”
„Nic dobrego mnie już nie spotka”
- Błędy logiczne w myśleniu – przypisywanie jedynie sobie odpowiedzialności za negatywne zdarzenia.
Depresja (F33)-rozpoznanie
Aby stwierdzić występowanie epizodu depresyjnego (F32), muszą występować
przez co najmniej 2 tygodnie przynajmniej dwa
z trzech objawów podstawowych
oraz dwa lub więcej objawów dodatkowych
Aby rozpoznać zaburzenia depresyjne nawracające
musi wystąpić co najmniej jeden przebyty epizod depresyjny,
oddzielony od obecnego epizodu
co najmniej 2 miesiącami wolnymi od zaburzeń
oraz brak występowania manii / hipomanii w przeszłości.
Depresja (F33)-rozpoznanie
Objawy podstawowe:
1) Obniżenie nastroju.
2) Utrata zainteresowań i anhedonia.
3) Zmniejszenie energii, wzmożona męczliwość, zmniejszenie aktywności.
Depresja (F33)-rozpoznanie
Objawy dodatkowe wg ICD-10:
1) Osłabienie koncentracji i uwagi.
2) Niska samoocena i mała wiara w siebie.
3) Poczucie winy.
4) Pesymistyczne widzenie przyszłości.
5) Myśli i działania samobójcze.
6) Zaburzenia snu.
7) Zmniejszone łaknienie.
Objawy dodatkowe epizodu depresyjnego spoza kryteriów wg ICD-10:
- zmiana MASY CIAŁA więcej niż o 5% w ciągu miesiąca (zmniejszenie lub zwiększenie) bez modyfikacji diety,
- zwiększenie / zmniejszenie APETYTU
- pobudzenie / spowolnienie psychoruchowe
- skargi somatyczne i zaburzenia rytmów biologicznych
- LĘK
Depresja (F33)-podtypy
- melancholiczna
- psychotyczna
- atypowa
- sezonowa
- w wieku starszym
- w następstwie żałoby
- krótkotrwała nawracająca
- depresja maskowana
Depresja
Melancholiczna:
- „typowa”,
- główne objawy to smutek z anhedonią,
- złe samopoczucie rano i wczesne budzenie („zespół katastrofy porannej”),
- utrata masy ciała, utrata apetytu, zahamowanie.
Depresja
Atypowa:
- „na odwrót”: nadmierna senność i łaknienie,
złe samopoczucie wieczorem, reaktywność nastroju.
Depresja psychotyczna:
- z urojeniami depresyjnymi: winy, hipochondrycznymi,
nihilistycznymi (z. Cotarda).
Depresja
Sezonowa:
- w miesiącach jesienno–zimowych (deficyt światła).
Depresja
W wieku starszym:
- przybiera postać upośledzenia funkcji poznawczych,
- może być zwiastunem otępienia (np. AD).
Depresja
W następstwie żałoby:
- powyżej 2 miesięcy po utracie bliskiej osoby.
Depresja
Krótkotrwała nawracająca:
- epizody trwające kilka dni,
powtarzające się ok. 1 raz w miesiącu.
Depresja maskowana
= Ekwiwalent depresji
Typowe objawy są w małym nasileniu, na pierwszy plan wysuwają się inne objawy:
- somatyczne: dławica piersiowa rzekoma, bóle, świąd,
zespół jelita drażliwego, zespół niespokojnych nóg, - psychopatologiczne: fobie, zaburzenia odżywiania i snu,
używanie SPA, natręctwa, zaburzenia lękowe.
Depresja a choroby somatyczne
Częstość depresji w:
- przewlekłych zespołach bólowych 30-60%,
- nowotworach 20-40%,
- chorobach tarczycy 20-30%.
- cukrzycy 15-20%,
- po zawale serca 15-20%,
- po udarze mózgu 15-20%.
Depresja może predysponować do wystąpienia:
- cukrzycy,
- zaburzeń krążenia mózgowego,
- ChNS.
zespół Glińskiego-Simmondsa a depresja
Objawy podobne do depresji
(apatia, męczliwość, osłabienie, brak energii)
występują w zespole Glińskiego-Simmondsa
(niedoczynność przysadki).
Leki i substancje chemiczne, które mogą wywołać objawy depresji:
Leki hipotensyjne
(beta-blokery, klonidyna, rezerpina, hydralazyna, ACEI),
GKS
Interferony
Hormonalne środki antykoncepcyjne
Leki przeciwpsychotyczne
(chlorpromazyna, haloperidol, flufenazyna, trifluoperazyna),
Glikozydy naparstnicy
(digoksyna, digitoksyna, acetylodigoksyna),
Antagoniści kanału wapniowego
(werapamil, nifedypina),
Leki dopaminergiczne
(L-dopa, bromokryptyna),
Leki przeciwhistaminowe
(cymetydyna),
Inhibitory 5-alfa-reduktazy
(finasteryd),
Leki przeciwgruźlicze
(izoniazyd, etionamid),
Leki przeciwnowotworowe
(winkrystyna, winblastyna),
Agoniści GnRH
(leuprolid).
Depresja (F33)-skale
oceniające nasilenie objawów depresyjnych
Skala Depresji Becka - opisowa,
Skala Depresji Hamiltona - obserwacyjna,
Skala Depresji Montgomery-Asberg- obserwacyjna.
GDS– Geriatryczna Skala Oceny Depresji
jedna z częściej stosowanych skal w wieku podeszłym.
Depresja (F33)-rokowanie
Ryzyko nawrotu: 50-60%.
Każdy kolejny epizod zwiększa ryzyko następnego.
W chorobach afektywnych samobójstwa dotyczą 15-20% pacjentów.
Depresja (F33)- leczenie
Farmakologiczne:
- leki przeciwdepresyjne- leczenie ostrego epizodu i kontynuacja do uzyskania remisji
(np. SERTRALINA- lek typu SSRI zalecana jako PIERWSZY WYBÓR) - leki przeciwpsychotyczne- w depresji psychotycznej (olanzapina, klozapina)
UWAGA: zwiększają ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego !
Psychoterapia (także wspomagająco przy lekach) : - głównie poznawcza, ale też interpersonalna.
Inne metody:
- fototerapia - w depresji sezonowej,
- elektrowstrząsy - przy ciężkiej opornej depresji,
- deprywacja snu, gimnastyka, metody inwazyjne.
Depresja (F33)-leczenie
w depresji lekoopornej:
- leczenie dwoma LPD,
- zmiana LPD na inny LPD,
- augmentacja
(potencjalizacja działania LPD za pomocą innego leku, niebędącego antydepresantem).
Uporczywe zaburzenia nastroju (afektywne) (F34) -podział
F34.0 - Cyklotymia - stałe wahania nastroju
F34.1 - Dystymia - przewlekłe obniżenie nastroju
Cyklotymia (F34.0) - definicja
Zaburzenie afektywne polegające na utrzymujących się stale wahaniach nastroju i aktywności
w postaci łagodnych epizodów subdepresji i hipomanii, które występują naprzemiennie.
Żaden z epizodów nie spełnia kryteriów epizodu manii lub depresji
(umiarkowanego lub ciężkiego).
Zwykle bez związku z wydarzeniami życiowymi.
Trwa minimum 2 lata.
Dystymia F34.1
Rozpoznanie
W ciągu co najmniej 2 lat występowanie co najmniej 3 następujących objawów:
- zmniejszenie energii,
- bezsenność,
- brak wiary w siebie,
- problemy z koncentracją,
- płaczliwość,
- anhedonia,
- poczucie bezradności,
- pesymizm,
- nieradzenie sobie z codziennością,
- wycofanie społeczne,
- zmniejszona rozmowność.
„Podwójna depresja”
- gdy u osoby cierpiącej na dystymię pojawi się epizod depresji.
Suicydologia
jest to nauka o problematycesamobójstw.
(Samobójstwo może powodować tragiczne konsekwencje
dla 5-10 osób z otoczenia ofiary.)
Samobójstwa
Definicje
Samobójstwo - świadome odebranie sobie życia.
Próba samobójcza - działanie, które osoba rozmyślnie inicjuje z zamiarem
odebrania sobie życia, skutkujące samouszkodzeniem bez zgonu.
Myśli samobójcze - myśli na temat samobójstwa, pragnienia i impulsy do jego podjęcia.
Proces samobójczy
- narastanie zagrożenia - od myśli samobójczych do prób,
aż do dokonanego samobójstwa.
Zachowania samobójcze
- wypowiedzi o chęci samobójstwa, sporządzanie jego planu,
próby samobójcze i samo samobójstwo.
Tendencje samobójcze
- myśli i zachowania samobójcze.
Stopień letalności próby samobójczej
- ocena realnego poziomu zagrożenia życia.
Samobójstwa
Epidemiologia
Stanowią 2% przyczyn wszystkich zgonów na świecie,
z czego większość (78%) ma miejsce w krajach nisko i średnio rozwiniętych.
8,5% w przedziale wiekowym 15 - 29 lat
Stanowi to drugą główną przyczynę zgonów wśród osób w tym wieku,
zaraz po wypadkach komunikacyjnych.
Częściej wśród mężczyzn.
Samobójstwa
Epidemiologia
W Polsce
wg GUS w 2016 liczba zamachów samobójczych zakończonych zgonem:
5405 (ogółem),
4638 (mężczyźni),
767 (kobiety).
Stosunek prób samobójczych do dokonanych samobójstw jest wyższy u młodzieży i u kobiet,
a niższy u osób starszych i u mężczyzn.
W Polsce w 2016 r. śmiercią samobójczą zginęło więcej osób niż w wypadkach drogowych.
Samobójstwa
Podłoże biologiczne
Obniżona aktywność układu serotoninergicznego.
Zaburzenia osi podwzgórze–przysadka–nadnercza:
- brak odpowiedzi na test hamowania deksametazonem,
- zwiększona liczba neuronów wydzielających CRH
w jądrze przykomorowym.
Samobójstwa
Czynniki ryzyka
Najistotniejsze: zaburzenia psychiczne (około 90% ofiar)
oraz wcześniejsze próby samobójcze.
Ponadto:
Wiek 55-64 lat, płeć męska (dokonane samobójstwa),
rasa biała, imigranci, mieszkańcy dużych miast.
Samobójstwa
Czynniki ryzyka
Depresja.
Uzależnienie od alkoholu / SPA (również u rodzica).
Separacja / wdowieństwo / rozwód.
Społeczna izolacja.
Niedawny pobyt w szpitalu psychiatrycznym.
Poważne choroby fizyczne
(nowotwory, SM i inne uszkodzenia OUN, AIDS, cukrzyca,
choroby układu krążenia, zaburzenia endokrynologiczne i narządu ruchu).
Niedawne zwolnienie z pracy / taka perspektywa.
Problemy w zakresie odpowiedzialnosci karnej / pobyt w więzieniu.
Samobójstwa
…a zaburzenia psychiczne
Najczęstszymi diagnozami w tej grupie są:
- zaburzenia nastroju (30%),
- nadużywanie substancji (18%),
- schizofrenia (14%),
- zaburzenia osobowości (13%),
a w szczególności “borderline”.
Inne - zaburzenia lękowe, jadłowstręt psychiczny (częściej niż bulimia).
Wśród pacjentów hospitalizowanych najwyższe ryzyko samobójcze jest
w pierwszym tygodniu po przyjęciu do szpitala i wkrótce po wypisie.
Samobójstwa
…a depresja
Samobójstwa stanowią 7-15% przyczyn zgonów wśród chorych na depresję.
Czynniki zwiększające ryzyko: poczucie winy, beznadziei, bezsenność, przewlekły lęk,
nadużywanie alkoholu, nieadekwatne leczenie, somatyczna maska depresji.
Samobójstwa
…a schizofrenia
Samobójstwa stanowią 4-10% przyczyn zgonów wśród chorych na schizofrenię.
Duża determinacja.
Czynniki ryzyka:
- imperatywne omamy słuchowe, płeć męska, wczesne zachorowanie,
- pierwsze 10 lat choroby, izolacja społeczna, zachowania samobójcze w rodzinie,
- używanie SPA, działania niepożądane leków.
Samobójstwa
…a uzależnienie od alkoholu
10 x wyższe ryzyko popełnienia samobójstwa niż w populacji ogólnej.
¼ ofiar samobójstwa dokonuje go pod wpływem alkoholu.
Samobójstwa
Czynniki ochronne
Wyższy poziom wykształcenia, elastyczność myślenia.
Umiejętności społeczne i rozwiązywania problemów.
Dobra samoocena.
Wspierająca rodzina.
Okres ciąży, posiadanie małych dzieci (dla kobiet).
Przynależność do grupy wyznaniowej.
SAD PERSONS:
- ocena ryzyka samobójstwa
Sex, Age, Depression,
Previous attempts, Ethanol abuse, Rational thinking loss,
(lack of) Social support, Organized plan, No spouse, Sickness
Samobójstwa
Postępowanie i leczenie
Dowody na skuteczność LPD w zakresie redukcji ryzyka samobójstwa nie są pewne!!!
Natomiast konieczne jest ich stosowanie, gdy u pacjenta rozpoznajemy dodatkowo depresję.
- leki przeciwdepresyjne: głównie SSRI (TLPD są częstą przyczyną śmiertelnych zatruć),
w początkowej fazie leczenia mogą prowokować zachowania samobójcze, - normotymiki: lit - zmniejsza ryzyko samobójstwa,
- LPP: klozapina- zmniejsza ryzyko samobójstwa
(choć ze względu na możliwą agranulocytozę terapię rozpoczyna się olanzapiną), - BDZ: w stanach niepokoju, lęku, bezsenności (pamiętać o odhamowującym działaniu),
- elektrowstrząsy: np. w ciężkiej depresji, przy niepowodzeniu farmakoterapii,
- psychoterapia: głównie poznawczo-behawioralna.
Samobójstwa
…a KEL (Kodeks Etyki Lekarskiej)
Art. 31.
Lekarzowi nie wolno stosować eutanazji,
ani pomagać choremu w popełnieniu samobójstwa.
Zaburzenia nerwicowe
Definicja
Zwane są potocznie nerwicami (neurozami).
Podstawowym objawem jest
lęk.
Zaburzenia nerwicowe
Klasyfikacja
Zaburzenia lękowe w postaci fobii F40
Inne zaburzenia lękowe F41
Zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne F42
Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne F43
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F44
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną F45
Zaburzenia nerwicowe
Epidemiologia
30% populacji ogólnej
przynajmniej 1 raz w ciągu życia miało objawy zaburzeń lękowych.
Zaburzenia nerwicowe
Epidemiologia
zaburzenia lękowe
Najczęściej występują (5-7% populacji ogólnej),
dotyczą obu płci, jednak obciążenie chorobą jest większe u kobiet.
- zaburzenie lękowe uogólnione: 1-3%, częściej kobiety,
- fobie,
- OCD: 1-3%,
- zaburzenie lękowe z napadami lęku: 3-4%, częściej kobiety.
Zaburzenia nerwicowe
Epidemiologia
Zaburzenia związane ze stresem:
- 1–3% populacji ogólnej,
- mogą wystąpić w każdym przedziale wiekowym,
Zaburzenia nerwicowe
Epidemiologia
Zaburzenia związane ze stresem:
- 1–3% populacji ogólnej,
- mogą wystąpić w każdym przedziale wiekowym,
Zaburzenia nerwicowe
Epidemiologia
Zaburzenia somatoformiczne:
- hipochondryczne: 1–5% populacji ogólnej, początek we wczesnej dorosłości,
- somatyzacyjne: 0,2–2% populacji ogólnej, częściej kobiety, początek w okresie dojrzewania.
Zaburzenia nerwicowe
Przebieg
Najczęściej przewlekły, z tendencją do nawrotów lub nasileń po
stresujących wydarzeniach życiowych.
Często współtowarzyszą:
nadużywanie alkoholu/BDZ, dystymia i depresja.
Rokowanie jest istotnie gorsze, gdy zaburzenia współistnieją z
depresją (wysokie ryzyko samobójstwa).
Zaburzenia nerwicowe
Etiologia
Czynniki biologiczne:
- czynniki genetyczne – mają największy udział dla zaburzenia panicznego i OCD,
- zaburzenia genów dla układów neuroprzekaźników - układ GABA-ergiczny,
- dysfunkcja OUN.
Czynniki psychologiczne i społeczne - stresujące wydarzenia życiowe.
Zaburzenia nerwicowe
Zaburzenia lękowe w postaci fobii F40
Podstawowe objawy:
- lęk w określonej sytuacji,
- lęk przed wystąpieniem lękotwórczej sytuacji (antycypacyjny) ,
- unikanie tej sytuacji.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii F40
Częstymi objawami są:
- uczucie kołatania serca, lęk przed śmiercią,
- lęk przed utratą kontroli nad postępowaniem
lub przed chorobą psychiczną.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii - agorafobia F40.0
Silny lęk przed otwartą przestrzenią, tłumem ludzi, miejscami publicznymi
lub sytuacjami z których wydostanie się może być trudne
np. podróż środkami komunikacji, samotne podróżowanie, przebywanie w kościele,
stanie w dużej kolejce,
Doprowadza do unikania takich sytuacji i narastających trudności
z wyjściem z domu, aż do niemożności jego opuszczenia bez towarzystwa
innych osób (bliskich).
Lęk może przejawiać się w postaci napadu paniki.
Agorafobii (szczególnie długotrwałej i nasilonej)
mogą towarzyszyć objawy depresyjne.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii - fobia społeczna F40.1
Inaczej zespół lęku społecznego.
Lęk przed oceną i ośmieszeniem, „zbłaźnieniem się” przed innymi ludźmi
w sytuacjach społecznych:
- pacjent obawia się, że w tych sytuacjach będzie miał zupełną pustkę w głowie lub to,
co powie będzie nieodpowiednie,
Nasilający się w takich sytuacjach lęk doprowadza do całkowitego
unikania sytuacji społecznych.
Towarzyszące objawy somatyczne to m.in.:
- kołatanie serca, uczucie braku tchu,
- uczucie gorąca, pocenie się, czerwienienie się,
- drżenie rąk i mięśni, parcie na mocz, nudności.
Zaburzenia nerwicowe
Zaburzenia lękowe w postaci fobii - fobia społeczna F40.1
Objawy najczęściej rozpoczynają się w okresie dorastania.
Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 7%
Nierzadko współwystępują:
depresja, uzależnienia od alkoholu/BDZ, innych SPA,
Duże ryzyko samobójstwa.
Oprócz powyżej opisanej postaci fobii społecznej (zwanej uogólnioną),
wyróżnia się postać izolowaną:
- charakteryzującą się pojawieniem się lęku tylko
w jednej sytuacji społecznej, np. lęk podczas jedzenia w towarzystwie.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii - fobie specyficzne 40.2
Lęk wyłącznie w przypadkach ograniczonych
do konkretnych sytuacji lub zjawisk.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii - fobie specyficzne 40.2
Przykłady:
algofobia - ból
akrofobia – wysokość
arachnofobia – pająki
awiatofobia – podróżowanie samolotem
hemofobia – krew (jedyna fobia, w której dochodzi do mobilizacji układu przywspółczulnego, co może prowadzić do omdlenia)
kancerofobia - nowotwór
keraunofobia – pioruny
klaustrofobia - zamknięte, małe pomieszczenia
nyktofobia – ciemność
odontofobia – dentysta
tanatofobia - śmierć
zoofobia – zwierzęta
Zaburzenia nerwicowe
Inne zaburzenia lękowe F41
Zaburzenia lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) F41.0
Zaburzenie lękowe uogólnione F41.1
Inne zaburzenia lękowe - lęk paniczny F41.0
Napad paniki charakteryzuje się silnym lękiem z wyraźnymi
objawami wegetatywnymi:
- kołatanie, przyśpieszenie akcji serca,
- ból w klatce piersiowej,
- uczucie duszności,
uczucie dławienia,
- nudności,
- pocenie się, uderzenia gorąca,
- drżenie/dygotanie,
zawroty głowy,
- derealizacja i depersonalizacja,
- parestezje,
- obawa śmierci, utraty kontroli, „utraty zmysłów”.
Zaburzenia nerwicowe
Inne zaburzenia lękowe - lęk paniczny F41.0
Przebieg
Nagły początek, pełna intensywność do 10 minut,
a następnie stopniowo ustępują.
Napady pojawiają się bez związku ze znaną czy przewidywalną przyczyną.
Inne zaburzenia lękowe - lęk paniczny F41.0
Rozpoznanie
Wg ICD-10, by postawić tę diagnozę, należy stwierdzić wystąpienia
w ciągu około miesiąca co najmniej kilku napadów lęku
z objawami autonomicznymi w sytuacjach,
w których brak jest obiektywnego zagrożenia.
Zaburzenie ma charakter przewlekły
i często upośledza codzienne funkcjonowanie.
Inne zaburzenia lękowe - lęk paniczny F41.0
Rokowanie
Objawy zespołu lęku napadowego prowadzą zwykle do
narastania wtórnego lęku antycypacyjnego (lęku oczekiwania)
- przed nieprzewidywalnymi napadami lęku.
Inne zaburzenia lękowe - lęk paniczny F41.0
Diagnostyka
Należy wykluczyć schorzenia somatyczne,
które mogą być przyczyną napadu paniki m.in:
- zaburzenia czynności tarczycy,
- zaburzenia czynności nadnerczy,
- zespół wypadania płatka zastawki dwudzielnej,
- ostre zespoły bólowe,
- intoksykacja (np. kofeiną, marihuaną).
Inne zaburzenia lękowe - zaburzenia lękowe uogólnione F41.1
Są to przewlekłe zaburzenia lękowe występujące u 1-3% populacji ogólnej
charakteryzujące się wolnopłynącymi, bezprzedmiotowymi stanami niepokoju
i poczuciem zagrożenia niepowiązanym z sytuacją zewnętrzną.
Może wyprzedzać lub współwystępować
z zaburzeniami depresyjnymi/ innymi zaburzeniami lękowymi.
(u około 80% chorych)
Rozpoznanie można postawić po 6 miesiącach utrzymywania się objawów.
Inne zaburzenia lękowe - zaburzenia lękowe uogólnione F41.1
Objawy:
- stałe uczucie zdenerwowania,
- zamartwianie się,
- napięcie i drżenie mięśniowe,
- zaburzenia koncentracji i uwagi,
- trudności ze snem,
- zawroty głowy,
- przyśpieszone bicie serca,
- dyskomfort w nadbrzuszu.
Leczenie zaburzeń lękowych
Psychoterapia (głównie poznawczo-behawioralna)
- rozpoczyna się leczenie nią w mało nasilonych przypadkach.
Farmakoterapia:
- doraźna redukcja lęku - BDZ o krótkim działaniu
( Alprazolam, Lorazepam, Oksazepam) - długoterminowa - leki przeciwdepresyjne
(SSRI, wenlafaksyna)
-Leki II rzutu:
- przeciwpadaczkowe (pregabalina)
- Hydroksyzyna
(ograniczone zastosowanie z powodu wywoływania dużej senności).
- zmniejszenie wegetatywnych objawów lęku (np. kołatanie serca) - beta-blokery,
- w przypadku OCD dawki leków przeciwdepresyjnych są wyższe niż
w przypadku depresji lub innych zaburzeń nerwicowych.
Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne F42
Nazywane również zespół anankastyczny lub „ nerwica natręctw”.
Rozpowszechnienie - ok. 2-3% populacji.
kobiety = mężczyźni
Występowanie nawracających natrętnych myśli, impulsów (obsesji)
i/lub przymusowych czynności (kompulsji).
Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne F42
Treści i kompulsję dotyczą:
Treść obsesji jest zwykle związana z:
zachowaniem czystości, seksem, religią, agresją.
Kompulsje najczęściej dotyczą:
sprawdzania, zachowania czystości, liczenia.
Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne F42
Rozpoznanie
Aby je rozpoznać, należy stwierdzić, że obsesje i/lub kompulsje
występują przez większość dni
w ciągu co najmniej 2 tygodni
i powodują cierpienie pacjenta
oraz pogorszenie jego codziennego funkcjonowania.
Skala Yale-Brown
Skala obsesji i kompulsji Yale-Brown
(skala Y-BOCS – Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale) jest stosowana do oceny charakteru i nasilenia objawów zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD). Badanie przy jej pomocy przeprowadza psychiatra lub psycholog.
Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych
W farmakoterapii:
-najczęściej z SSRI, ale również SNRI, a nawet leki trójpierścieniowe starszej generacji (klomipramina).
- Leki w OCD stosowane są w wysokich dawkach,
- Jako leczenie wspomagające, czasami podawany jest także atypowy lek przeciwpsychotyczny (arypiprazol, risperidon) lub haloperidol.
- Niekiedy, w celu zmniejszenia nasilenia lęku i napięcia, w początkowym etapie terapii stosowany jest też lek uspokajający lub nasenny.
- terapia poznawczo-behawioralna.
PANDAS:
- dziecięce autoimmunologiczne zaburzenie związane z
infekcją streptokokiem beta-hemolitycznym gr. A
(u dzieci z pląsawicą Sydenhama pojawiają się obsesje i kompulsje) .
Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne F43
Ostra reakcja na stres F43.0
Zaburzenie stresowe pourazowe F43.1
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Reakcja na ciężki stres - ostra reakcja na stres F43.0
Przemijające zaburzenia o znacznym nasileniu,
rozwijające się wskutek wyjątkowego stresu fizycznego lub psychicznego
(np. katastrofa)
u osoby uprzednio bez jakichkolwiek zaburzeń psychicznych.
Rozwija się w ciągu minut od zadziałania stresora
i zanika w ciągu godzin lub 2-3 dni.
Reakcja na ciężki stres - ostra reakcja na stres F43.0
Objawy:
- „stan oszołomienia” z zawężeniem pola świadomości i uwagi,
- zaburzenia orientacji,
- możliwa jest niepamięć częściowa i całkowita tego stanu,
- stupor dysocjacyjny/pobudzenie,
- zamieranie/ucieczka,
- przyśpieszona akcja serca, pocenie się, zaczerwienienie,
Reakcja na ciężki stres - zaburzenie stresowe pourazowe F43.1
Inaczej zespół stresu pourazowego ( PTSD).
Powstaje jako opóźniona (od kilku tygodni do kilku miesięcy po urazie – zwykle do 6 mies.)
i/lub przedłużona reakcja na stresujące wydarzenie o wyjątkowo zagrażającym
charakterze, które dla każdego mogłoby stanowić przejmujące nieszczęście
(np. wojna, katastrofa).
Reakcja na ciężki stres - zaburzenie stresowe pourazowe F43.1
Przebieg
Przebieg jest falujący i zmienny.
U większości objawy ustępują całkowicie, u niewielkiej części może być
przewlekłe z przejściem w trwałą zmianę osobowości.
Występuje u 7-25% osób, które doznały silnej traumy.
Reakcja na ciężki stres - zaburzenie stresowe pourazowe F43.1
Czynniki predysponujące:
- zaburzenia psychiczne (głównie lękowe i afektywne),
- cechy osobowości (np. anankastyczna, asteniczna),
- płeć żeńska (2x częściej),
- podatność genetyczna i choroby psychiczne w rodzinie,
- przebyte wcześnie zdarzenia traumatyczne.
Na świecie występowanie waha się od 1% do 18%.
W Polsce występuje u około 10-16% populacji dorosłych.
Reakcja na ciężki stres - zaburzenie stresowe pourazowe F43.1
Typowe objawy:
- reminiscensje – powtarzające się przeżywanie urazu na nowo
w natrętnych wspomnieniach lub snach, - uporczywe poczucie „odrętwienia” i otępienia uczuciowego,
odizolowania od innych ludzi, - anhedonia,
- unikanie sytuacji mogących przypominać dawny uraz,
- mogą pojawiać się ostre wybuchy paniki lub agresji,
- zazwyczaj występuje stan pobudzenia układu autonomicznego
ze wzmożonym stanem czuwania, bezsennością, - często pojawia się lęk i depresja, nierzadko myśli samobójcze,
nadużywanie alkoholu i leków.
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Powstają w wyniku sytuacji stanowiących duże i ważne zmiany w
życiu pacjenta, nie przekraczających jednak granic zwykłego
ludzkiego doświadczenia.
(np. utrata rodziców lub współmałżonka, rozpoczęcie nauki w szkole, urodzenie dziecka)
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Objawy:
(w stopniu utrudniającym prawidłowe funkcjonowanie społeczne)
- obniżenie nastroju,
- lęk i zamartwianie się,
- poczucie bezradności,
- napięcie emocjonalne,
- wybuchy złości, zachowania agresywne (szczególnie u młodzieży),
- u dzieci - objawy regresu, np. powrót do moczenia nocnego, ssanie palca.
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Rozpoznanie
Zaburzenia adaptacyjne rozpoczynają się w ciągu MIESIĄCA
od wystąpienia stresującego wydarzenia
i trwają do pół roku.
Jeśli czas ich trwanie przekracza 6 miesięcy
należy rozpocząć diagnostykę w kierunku depresji.
Leczenie zaburzeń związanych ze stresem
Postaci ostre - anksjolityki (hydroksyzyna, BDZ), opieka i wsparcie.
Zaburzenia stresowe pourazowe - głównie leki przeciwdepresyjne
(ale też normotymiki, LPPIIG), psychoterapia (najczęściej CBT).
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F44 - definicja
Utrata świadomej kontroli nad własną tożsamością, pamięcią, myśleniem,
przeżywaniem czy własnym ciałem.
Częściej chorują kobiety (>60%),
ale amnezja i fuga częściej występują u mężczyzn.
Objawy są odbiciem wyobrażeń chorego,
o tym jaki jest obraz i przebieg kliniczny określonej choroby.
Przyczyną jest uraz psychiczny, ale rolę w patogenezie odgrywają
też nieprawidłowości OUN.
Ważne jest wykluczenie chorób somatycznych (w tym neurologicznych),
innych psychicznych, a także symulacji.
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F44 - podział
Amnezja dysocjacyjna F44.0
Fuga dysocjacyjna F44.1
Osłupienie (stupor) dysocjacyjny F44.2
Trans i opętanie F44.3
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu F44.4
Drgawki dysocjacyjne F44.5
Dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego F44.6
Inne zaburzenia dysocjacyjne F44.8
Zespół Gansera F44.80
Osobowość mnoga F44.81
Amnezja dysocjacyjna
- częściowa, rzadziej całkowita, utrata pamięci,
najczęściej na skutek traumatycznych wydarzeń życiowych.
Fuga dysocjacyjna
- pacjent wykonuje wiele różnych czynności,
bardzo złożonych (np. podróżuje daleko od domu), których potem nie pamięta, - fugi występują okresowo - najczęściej co kilka tygodni, miesięcy.
Trans i opętanie
- niezależnie od własnej woli pacjent traci kontrolę
nad myślami, przeżywaniem, ciałem, własną tożsamością, - dochodzi do zastąpienia jego własnej osobowości przez inną
(postrzeganą często jako demoniczną, co może prowadzić do:
przemawiania obcymi głosami, językami, wykazywania się nietypową dla jego osoby siłą).
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu
- przejawiają się zaburzeniami
w wykonywaniu ruchów dowolnych, - przypominać mogą częściowy niedowład,
a nawet całkowite porażenie.
Drgawki dysocjacyjne
- przypominają drgawki w przebiegu napadu padaczkowego, ale bez innych towarzyszących mu objawów
(takich jak: przygryzania języka, oddania moczu), a świadomość pacjenta jest przy tym w pełni lub przynajmniej częściowo zachowana, - często występują napady śmiechu lub płaczu.
Osłupienie dysocjacyjne
- całkowite niekontrolowane „odcięcie się” danej osoby od sytuacji, osób, miejsca, w którym się znajduje,
- obserwuje się zahamowanie ruchowe, mutyzm, odmowę przyjmowania pokarmów, brak kontaktu z otoczeniem, a nawet zanieczyszczanie się,
- pacjent jest przynajmniej w znacznym stopniu przytomny (wskazują na to napięcie mięśniowe, reakcje wegetatywne), jednak czasem obecne są krótkotrwałe zaburzenia świadomości.
Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego
- psychogenne zaburzenia czucia w zakresie różnych obszarów skóry czy narządów zmysłów,
np. różnego rodzaju zaburzenia wzroku, słuchu (dysocjacyjna ślepota/głuchota).
Zespół Gansera
- zaburzenie reaktywne, określane jako zespół sytuacyjny z pogranicza psychoz, zaburzeń dysocjacyjnych i symulacji.
Przypomina świadome udawanie choroby psychicznej, polega na trudności w wykonywaniu niektórych
prostych czynności czy odpowiedzi na proste pytania, (np. na pytanie „ile jest 2+2?”, pacjent podaje przybliżoną odpowiedź, czyli „pięć”),
Najczęściej jest reakcją na trudną sytuację chorego (np. zagrożenie więzieniem).
Osobowość mnoga
- występowanie u danej osoby przynajmniej dwóch osobowości, z własną odrębną tożsamością dla każdej
z postaci i brakiem wzajemnych wspomnień pomiędzy nimi, - powstaje po szczególnie traumatycznych przeżyciach.
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoformiczne) F45
Rozpoznanie stawia się wówczas, gdy występuje:
- co najmniej 2 letni okres utrzymywania się wielorakich i zmiennych
dolegliwości somatycznych, przy braku stwierdzonych odpowiednich
przyczyn somatycznych, - uporczywe nieakceptowanie zapewnień lekarzy w sprawie nieobecności
schorzeń somatycznych, - upośledzenie funkcjonowania społecznego i rodzinnego.
Należy wykluczyć urojenia hipochondryczne
(brak krytycyzmu w urojeniach).
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoformiczne) F45
W skład grupy zaburzeń somatoformicznych wchodzą:
Zaburzenie somatyzacyjne F45.0
Zaburzenie hipochondryczne F45.2
Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną F45.3
Uporczywe bóle psychogenne F45.4
Zaburzenia somatyzacyjne
Związane są z licznymi i ciągłymi skargami pacjenta na wiele różnych, zmieniających się
dolegliwości somatycznych, które niekoniecznie dotyczą konkretnej choroby czy chorób somatycznych,
Najczęstsze skargi dotyczą
układu trawiennego, nieprzyjemnych doznań (np. swędzenie, pieczenie) oraz wykwitów skórnych.
Zaburzenia somatoformiczne F45.2
Zaburzenia hipochondryczne
W zaburzeniu hipochondrycznym dominuje nieuzasadnione przekonanie
o istnieniu przynajmniej jednej poważnej choroby somatycznej.
Chory zgłasza uporczywe skargi i stale skupia uwagę na objawach - normalne doznania
są przez niego błędnie interpretowane jako nieprawidłowe, wyzwala to LĘK
powodujący wystąpienie objawów wegetatywnych i uruchamia błędne koło nerwicowe
DYSMORFOFOBIĄ
Można ją zaliczyć, do zaburzeń hipochondrycznych czyli zaburzenie obrazu ciała, występujące często u adolescentów i młodych dorosłych
Towarzyszy jej prawie zawsze:
duża depresja, fobia społeczna, OCD,
pewne typy zaburzeń osobowości, nadużywanie alkoholu lub BDZ.
Porównanie zaburzeń somatyzacyjnych i hipochondrycznych
Zaburzenia somatoformiczne F45.3
Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną.
Związane są ze skargami pacjenta na dolegliwości związane
z funkcjonowaniem układów kontrolowanych przez nerwowy układ autonomiczny,
m.in. układu sercowo-naczyniowego, oddechowego czy pokarmowego,
Pacjent może zgłaszać np. objawy: „nerwicy serca”, „nerwicy żołądka”, psychogennej biegunki, wzdęć, niestrawności, czkawki, przyspieszony oddech, przyspieszone bicie serca, drżenie ciała.
Zaburzenia somatoformiczne F45.4
Uporczywe bóle psychogenne
Polegają na przewlekle występujących uporczywych silnych bólach
(np. głowy czy dolnego odcinka kręgosłupa),
które nie są związane z zaburzeniami somatycznymi,
a w ich powstawaniu i rozwoju główną rolę odgrywają czynniki psychologiczne.
WAŻNE - Pacjenci autentycznie cierpią i odczuwają ból !!!
A silny lęk i przekonanie o poważnej niezdiagnozowanej chorobie mogą prowadzić do samobójstwa.
Zaburzenia nerwicowe
Leczenie zaburzeń somatoformicznych
Podstawę leczenie stanowi psychoterapia (najczęściej poznawczo - behawioralna)
Gdy jednak konieczna jest farmakoterapia przy wyborze leku należy preferować lek dający jak najmniej objawów niepożądanych
- ich wystąpienie nasila lęk i może stać się powodem przerwania terapii, a także nasilenia zaburzeń.
Należy UNIKAĆ leków uspokajających z grupy BDZ.
NAJCZĘŚCIEJ leki z grupy SSRI lub SNRI, a w bólach psychogennych - duloksetyna / pregabalina
Zaburzenia odżywiania F50
Podział
F50.0 Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
F50.1 Jadłowstręt psychiczny atypowy
F50.2 Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa)
F50.3 Atypowa żarłoczność psychiczna
F50.4 Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi
F50.5 Wymioty związane z innymi czynnikami psychologicznymi
Zaburzenia odżywiania F50
Epidemiologia
Rozkwitły w drugiej połowie XX wieku spotęgowane przez wzorce urody promowane przez kulturę masową.
Najwyższa zapadalność wśród kobiet w wieku 15-30 lat.
Obserwuje się wzrost zachorowalności.
Rzadziej występują u mężczyzn.
Jadłowstręt psychiczny (F50.0) - rozpoznanie
- Zmniejszenie masy ciała (albo brak przyrostu – u dzieci)
prowadzące do osiągnięcia m.c. o 15% poniżej prawidłowej lub oczekiwanej
dla wieku i wzrostu
albo BMI ≤ 17,5. - Zachowania mające na celu zmniejszenie masy ciała:
np. unikanie „tuczącego” pożywienia. - Zaburzenia hormonalne, manifestujące się u kobiet zanikiem miesiączki
(pierwotnym - gdy JP pojawił się przed pokwitaniem
lub wtórnym - brak 3 kolejnych krwawień),
a u mężczyzn utratą zainteresowań seksualnych i potencji. - Obawa przed przytyciem i zaburzony obraz własnego ciała
(ocenianie się jako osoby otyłej). - Zaburzenie nie spełnia kryteriów rozpoznania bulimii psychicznej.
Jadłowstręt psychiczny (F50.0) - objawy
- obniżenie ciśnienia tętniczego, czynności pracy serca i temperatury ciała,
- zaparcia i wzdęcia,
- nadmierne pocenie się stóp,
- niedokrwistość,
- brak miesiączki lub bardzo wydłużone okresy między krwawieniami,
- zahamowanie dojrzewania płciowego,
- sucha, łuszcząca się skóra, utrata włosów,
- meszek na ciele,
- wyniszczenie,
- obrzęki dłoni i stóp,
- bóle i zawroty głowy,
- omdlenia,
- bladość, podkrążone oczy,
- drażliwość, bezsenność,
- objawy depresyjne,
- zachowania obsesyjno – kompulsyjne.
Jadłowstręt psychiczny (F50.0) - epidemiologia
10-20 x częściej u kobiet.
Zwykle przed 30. rokiem życia
(choć w ostatnim czasie coraz częściej spotykany jest w wieku późniejszym).
Występuje u 0,5-1% adolescentów
i 0,4-0,8% osób dorosłych.
Współistniejące z JP zaburzenia psychiczne:
depresyjne (u ok. 75%), lękowe (20-60%)
Przebieg - stopniowy.
Ok. 40% zostaje wyleczonych,
30% stan się polepsza,
u 30% objawy są nadal obecne.
Nieleczony prowadzi do ŚMIERCI w 10-20% przypadków!
Jadłowstręt psychiczny (F50.0) - typy
Restrykcyjny: - tylko ograniczanie posiłków,
Bulimiczny: - regularnie występujące podczas epizodu JP
napady objadania się i/lub wymiotów,
- stosowanie leków przeczyszczających, moczopędnych i wlewów doodbytniczych,
- obserwuje się często zaburzenia kontroli impulsów,
uzależnienie od alkoholu i SPA
Jadłowstręt psychiczny (F50.0) - rokowanie
Korzystne czynniki rokownicze:
- wczesny początek,
- osobowość histrioniczna,
- brak konfliktów w rodzinie,
- krótki czas od wystąpienia zaburzenia do podjęcia terapii,
- krótkotrwała hospitalizacja (bez potrzeby jej powtarzania),
- wyższe: status społeczny i wykształcenie.
Jadłowstręt psychiczny (F50.0) - rokowanie
Niekorzystne czynniki rokownicze:
- wymiotowanie,
- napady objadania się,
- przewlekłość i kompulsywność objawów,
- przedchorobowy nieprawidłowy rozwój.
Jadłowstręt psychiczny (F50.0) - etiologia
- czynniki genetyczne:
zgodność zachorowań u 66% bliźniąt jednojajowych, - zaburzenia czynności układów:
serotoninergicznego, noradrenergicznego, kortykoliberyny, regulujących uczucie głodu i sytości, - czynniki osobowościowe:
najczęściej chorzy prezentują cechy 3 osobowości:anankastycznej, histrionicznej i schizoidalnej, - czynniki rodzinne:
sztywność relacji, blokowanie procesu autonomii dziecka, dominująca matka oraz bierny ojciec, sformalizowanie procesu wychowawczego - czynniki społeczno-kulturowe:
dominujący w kulturze zachodniej wzorzec idealnego wyglądu, - wydarzenia życiowe:
często poprzedzające wystąpienie JP i będące czynnikiem spustowym (np. śmierć w rodzinie, molestowanie seksualne).
Zaburzenia odżywiania
Powikłania somatyczne
JP
- bradykardia, hipotonia, wydłużenie odc. QT, wypadanie płatka zastawki dwudzielnej, omdlenia,
- powiększenie ślinianek, zapalenie przełyku, krwawienia z błony śluzowej żołądka, zaburzenia opróżniania żołądka,
- PChN,
- hipokaliemia, -kalcemia, -fosfatemia, -natremia, -magnezemia,zasadowica hipochloremiczna(zaburzenia czynności serca, nerek i świadomości),
- obniżone stężenie LH, FSH, estrogenów, GnRH, testosteronu, tyroksyny
- podwyższone stężenie kortyzolu i GH,
- zaburzenia świadomości i poznawcze, drgawki,
- sucha skóra,
- przy prowokowaniu wymiotów: odciski na grzbietowych powierzchniach palców,
- utrata szkliwa, próchnica,
-anemia, leukopenia, trombocytopenia, - osteopenia i osteoporoza.
Zaburzenia odżywiania
Wskazania do hospitalizacji
- masa ciała poniżej 75% należnej
lub BMI poniżej 13
lub nagły spadek wagi z odmową przyjmowania pokarmów, - dorośli: tętno poniżej 40/min, RR poniżej 90/60 mmHg lub niedociśnienie ortostatyczne,
- dzieci: tętno poniżej 50/min, RR poniżej 80/50 mmHg lub niedociśnienie ortostatyczne,
- [Glc] < 60mg%,
- stężenie potasu <3mmol/l,
- zaburzenia elektrolitowe, - temperatura ciała poniżej 36 st. C,
- upośledzenie funkcji: wątroby, nerek, układu krążenia,
- czynniki dodatkowe np. infekcje,
- współistnienie innych zaburzeń psychicznych np. nasilone stany lękowe,
- nasilone, niekontrolowane objawy bulimii,
- ciężkie uzależnienie od alkoholu lub SPA.
Przy nasilonych objawach korzystniejsza jest początkowa hospitalizacja
na oddziale interny, pediatrii lub OIOM.
Jadłowstręt psychiczny atypowy (F50.1)
U pacjenta występują objawy anoreksji, ale ich nasilenie jest łagodne lub
też nie spełniają one wszystkich kryteriów diagnostycznych,
np. nie ma znacznej utraty masy ciała czy zaburzeń miesiączkowania.
Pacjent może też postrzegać swoje ciało jako „zbyt chude”,
ale nie jest w stanie zaprzestać ograniczania jedzenia.
Bulimia psychiczna (F50.2)- rozpoznanie
Nawracające epizody przejadania się
(co najmniej 2 razy tygodniowo przez 3 miesiące) .
Uporczywa koncentracja na jedzeniu, poczucie przymusu jedzenia.
Ocenianie siebie jako osoby otyłej oraz strach przed przytyciem.
Bulimia psychiczna (F50.2) - rozpoznanie
Pacjent usiłuje przeciwdziałać efektom “tycia” za pomocą jednej lub
więcej z następujących metod:
prowokowanie wymiotów, prowokowanie wydalania stolca,
kolejne okresy głodowania,
stosowania: leków obniżających łaknienie, hormonów tarczycy, leków moczopędnych.
Bulimia psychiczna (F50.2) - epidemiologia
2 -3% populacji:
1-3% kobiet i 0,1% mężczyzn - obecnie coraz częściej,
Głównie nastolatki i młodzi dorośli,
Częstsza niż anoreksja.
Bulimia psychiczna (F50.2)- epidemiologia
Współwystępujące zaburzenia psychiczne:
- osobowość borderline (ok. 25%),
- afektywne (25-40%, depresja, ChAD),
- lękowe (13%),
- zespół stresu pourazowego,
- używanie SPA/alkoholu (15%).
Bulimia psychiczna (F50.2)- etiologia
- nadwaga przedchorobowa,
- brak opieki rodzicielskiej, problemy w rodzinie,
- perfekcjonizm, skłonność do kompulsji,
- niska samoocena,
- brak akceptacji w grupie,
- intensywne odchudzanie się,
- seksualne wykorzystywanie, przemoc fizyczna,
- uwarunkowania genetyczne.
Bulimia psychiczna (F50.2) - przebieg i rokowanie
Około 25% chorych uzyskuje remisję,
a u 25% charakter jest przewlekły.
Czynniki niekorzystne: współistniejące zaburzenia psychiczne,
zachowania samobójcze, nadużywanie alkoholu/SPA, niska samoocena,
Śmiertelność mniejsza niż w anoreksji – 0,7%.
Bulimia psychiczna (F50.2) - markery diagnostyczne
- nieprawidłowości w zakresie płynów i elektrolitów,
(np. hipokalcemia, hipochloremia, hiponatremia) - alkaloza metaboliczna,
(na skutek utraty kwasu żołądkowego) - lub kwasica metaboliczna,
(nadużywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych ) - utrata szkliwa i nasilona próchnica zębów,
powiększenie ślinianek, blizna na grzbietowej powierzchni dłoni,
(powtarzające się i długotrwałe prowokowanie wymiotów) - zaburzenia menstruacyjne lub zanik miesiączki.
Atypowa żarłoczność psychiczna (F50.3)
Rozpoznawana jest wtedy, kiedy występują objawy bulimii,
ale nie spełnia ona wszystkich kryteriów rozpoznania tego zaburzenia.
(np. pacjent może mieć prawidłową masę ciała lub też
napady obżarstwa z następowymi działaniami kompensacyjnymi występują rzadko)
Zaburzenia odżywiania
Leczenie
Długotrwała psychoterapia - po ustaniu zagrażających życiu objawów:
-rodzinna (szczególnie dla pacjentów poniżej 18. roku życia),
-indywidualna,
-terapia poznawczo - behawioralna.
Edukacja pacjenta i jego rodziny.
Realimentacja w celu przyrostu masy ciała:
- 0,1–0,4 kg/dobę,
- 1–2 kg/tydzień.
Nie można stosować leków, gdy BMI jest poniżej 15 lub
występują powikłania somatyczne.
Farmakoterapia: głównie SSRI
- fluoksetyna
(szczególnie wskazana w bulimii do uzupełnienia psychoterapii).
Nieorganiczne zaburzenia snu F51
Podział
F51.0 Bezsenność nieorganiczna
F51.1 Nieorganiczna hipersomnia
F51.2 Nieorganiczne zaburzenia rytmu snu i czuwania
F51.3 Somnambulizm (sennowłóctwo)
F51.4 Lęki nocne
F51.5 Koszmary nocne
Zaburzenia snu
Sen - charakterystyka
- somnologia – nauka o śnie
- polisomnografia (PSG) – do badania snu: EOG, EMG, EEG
- sen dorosłego składa się z 4.–6. cykli, długość cyklu: 80-120 min.
W trakcie każdego cyklu występują 2 rodzaje snu:
- NREM– bez szybkich ruchów gałek ocznych:
- N1 – czuwanie przechodzi w sen,
- N2 – sen płytki,
- N3 – sen głęboki
(jego ilość jest największa w 1. cyklu, organizm najbardziej w nim wypoczywa), - REM– z szybkimi ruchami gałek ocznych,
napięcie mięśni poprzecznie prążkowanych jest zniesione,
występują marzenia senne
(aktywność mózgu porównywalna z tą podczas czuwania).
Sen - czynniki regulujące
- czynniki genetyczne - indywidualne zapotrzebowanie na sen, preferowana pora snu,
- wiek - noworodki śpią ok. 16 h (50% to sen aktywny),
- dorośli śpią ok. 7-8 h: N1 2-8%, N2 45-55%, N3 10-15%, R 20-25%,
- osoby starsze: zmniejsza się czas trwania N3, a zwiększa N1 i częstsze są wybudzenia,
faza snu jest przyśpieszona (wczesne: zasypianie i wstawanie), - płeć - pogorszenie jakości snu: u mężczyzn - od 20. roku życia, a u kobiet - po 40
(korelacja z ustaniem regularnych miesiączek), - proces homeostatyczny warunkujący kompensację niedoboru snu
przez większą głębokość i długość, - rytm okołodobowy - w największym stopniu determinuje go światło,
ale też: rytm posiłków, wysiłku fizycznego itp, - podwzgórze.
Dyssomnie (problemem jest czas/ pora snu)
- insomnie,
- hipersomnie: narkolepsja, hipersomnia idiopatyczna,
- zaburzenia rytmu okołodobowego:
zespół opóźnionej fazy snu, zespół przyspieszonej fazy snu, rytm wolnobiegnący,
Parasomnie (występowanie nieprawidłowych zdarzeń podczas snu)
- lęki nocne,
- somnambulizm,
- koszmary senne,
- zaburzenia zachowania podczas snu REM,
- katatrenia (jęki nocne)
W klasyfikacji ICD-10 zaburzenia snu zaliczamy do kategorii:
F51 – nieorganiczne
G47 - organiczne
Insomnia (bezsenność) - definicja i objawy
Sen niewystarczająco długi lub o złej jakości w wyniku występowania
1 lub kilku z następujących:
- trudności z zasypianiem, z utrzymaniem snu,
- zbyt wczesne budzenie się,
- poczucie, że sen nie daje wypoczynku.
Objawy są odczuwanie przez pacjenta subiektywnie.
Insomnia (bezsenność)- podział
- przygodna - do kilku dni,- powodowana przez czynniki stresowe lub
krótkotrwałe choroby somatyczne - krótkotrwała– do 4 tygodni, j.w.
- przewlekła – powyżej 1 mies.,
Insomnia (bezsenność)- etiologia
- zaburzenia psychiczne (gł. afektu i lękowe) – ok. 50%,
- pierwotna – ok. 20%,
- choroby somatyczne – ok. 10-30%,
- uzależnienia – ok. 10-20%.
Insomnia (bezsenność) - epidemiologia
Ok. 30-50% ankietowanych zgłasza objawy bezsenności.
Bezsenność przewlekła ( >1 miesiąca ),
która pogarsza codzienne funkcjonowanie
jest zgłaszana przez 15% osób w populacji ogólnej.
Insomnia (bezsenność) - kryteria diagnostyczne
- Sen
(trudności w zasypianiu, podtrzymaniu snu, sen nie przynosi wypoczynku) - Co najmniej 3 x w tygodniu przez co najmniej MIESIĄC.
- Pogorszenie samopoczucia i codziennego funkcjonowania.
- Wykluczenie przyczyny ORGANICZNEJ
(stany neurologiczne, stany somatyczne, zażywanie SPA lub leków)
Insomnia (bezsenność)- leczenie
- rozpoznanie i usunięcie czynników utrzymujących bezsenność,
- terapia poznawczo – behawioralna,
- wzmacnianie rytmu okołodobowego:
-wstawanie rano zawsze o tej samej porze,
-oddzielenie łóżka od aktywności dnia codziennego,
-zalecane opuszczenie łóżka, gdy wystąpi niemożność spania
Leczenie farmakologiczne:
- „zetki”: zolpidem, zaleplon i zopiklon,
stosować krótko do 2-4 tygodni, po tym czasie co 3-4 dni, mogą uzależnić, - BDZ – szczgólnie, gdy występuje lęk, jw.,
- hydroksyzyna,
- mianseryna, mirtazapina, trazodon, doksepina,
- chlorprotiksen, kwetiapina, olanzapina, lewomepromazyna, promazyna, prometazyna.
Hipersomnie
Zaburzenia snu, które polegają na zbyt długim czasie snu i/lub
nadmiernej senności w ciągu dnia.
Ważne, by wykluczyć niedobór snu (zmęczenie).
Skala Epworth :
Skala senności
- ocenia prawdopodobieństwo zaśnięcia w
8 typowych sytuacjach dnia codziennego
(> 15 – senność patologiczna).
U 5–8% hipersomnia zaburza codzienne funkcjonowanie.
Hipersomnie
Wielokrotny test latencji snu ( MSLT) :
- ocena skłonności do zasypiania podczas pięciu 20–30-minutowych drzemek zaplanowanych co 2 godziny w ciągu dnia,
- o nadmiernej senności świadczy średni czas zasypiania poniżej 5 minut
(w narkolepsji co najmniej 2-krotne zaśnięcie snem REM).
Hipersomnie - rodzaje
Narkolepsja:
- związana z uszkodzeniem bocznego podwzgórza zawierającego hipokretynę
(spadek jej stężenia w PMR), HLA DQB1*0602 – u 90%,
Hipersomnia idiopatyczna.
Tetrada narkoleptyczna:
- Nadmierna senność - ataki snu w nieoczekiwanych sytuacjach trwające do kilkunastu min.,
po wybudzeniu uczucie rześkości. - Katapleksja - spadek napięcia mięśni z upadkiem, świadomość zachowana.
- Halucynacje hipnagogiczne - wynikają z zasypiania snem REM.
- Paraliż przysenny.
Hipersomnie - leczenie
Metody behawioralne:
wydłużanie czasu spędzanego w nocy w łóżku > 8h i
drzemki ( < 30 min.) w ciągu dnia.
W dni nauki/pracy:
kofeina, modafinil, metylfenidat.
Katapleksja:
wenlafaksyna, fluoksetyna, paroksetyna, klomipramina.
Ciężka katapleksja:
hydroksymaślan sodu.
Zespół opóźnionej fazy snu (DSPS)
Najczęstsze zaburzenie rytmu okołodobowego
(dotyczy ok. 7% pacjentów z bezsennością pierwotną),
Początek snu występuje po godz. 2.00.
Częste poniżej 30. roku życia, ale zaczyna się już w dzieciństwie.
Objawia się, gdy poranne wstawanie staje się obowiązkowe.
Różnicowanie z nawykową opóźnioną fazą snu, wynikającą z trybu życia,
np. oglądania do późna TV.
Objawia się, gdy poranne wstawanie staje się obowiązkowe.
Różnicowanie z nawykową opóźnioną fazą snu, wynikającą z trybu życia,
np. oglądania do późna TV.
Zespół przyspieszonej fazy snu
Początek snu przed godz. 21, sen kończy się ok. godz. 3-4 w nocy.
Najczęściej powyżej 60. roku życia.
Leczenie:
spędzanie aktywnie czasu wieczorem, ekspozycja na światło wieczorem.
Rytm wolnobiegnący
Występuje rzadko.
Obserwowany u niewidomych lub u znajdujących się w izolacji.
Pacjent każdego dnia zasypia i budzi się później zgodnie z jego
własnym endogennym rytmem, dłuższym niż 24 godziny,
Leczenie:
- ekspozycja na wyznaczniki czasu.
Zaburzenia snu
Zaburzenia ruchowe związane ze snem
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
– najczęstsze zaburzenie ruchowe związane ze snem
około 5 % populacji ogólnej
10 % u osób powyżej 65 rż.
To zaburzenie należy do grupy dyssomnii.
Zaburzenia ruchowe związane ze snem - Zespół niespokojnych nóg (RLS)
Objawy:
- przymus poruszania nogami, często połączony z nieprzyjemnymi doznaniami czuciowymi
w obrębie nóg (zwykle w łydkach) prowadzący do fragmentacji snu, - nasilanie się/występowanie objawów wyłącznie podczas spoczynku,
- przynajmniej częściowa poprawa podczas aktywności, poruszania się,
- nasilanie się objawów wieczorem i w nocy.
Zaburzenia ruchowe związane ze snem - Zespół niespokojnych nóg (RLS)
Postać idiopatyczna:
-od 20.-30. roku życia narastanie objawów,
-częsty dodatni wywiad rodzinny, zakłócenie działania układów
dopaminowego i opioidowego.
Leczenie: leki dopaminergiczne
np. L-dopa.
Zaburzenia ruchowe związane ze snem - Zespół niespokojnych nóg (RLS)
Postać wtórna - przyczyny (ok. 50%):
-niedobór żelaza i magnezu,
-niewydolność nerek,
-polineuropatie,
-działania uboczne leków – np. przeciwpsychotycznych.
Parasomnie - somnambulizm
Sennowłóctwo, powszechnie - lunatyzm.
Pacjent wstaje z łóżka i chodzi bez celu,
ma obniżony poziom świadomości i reaktywności,
zwykle oczy są otwarte i możliwy jest powierzchowny kontakt.
Występuje w czasie snu głębokiego.
Występuje głównie w pierwszej połowie nocy
(60-120 min. po zaśnięciu).
Po przebudzeniu epizod zwykle pokryty jest niepamięcią.
4-10. rok życia (30% przynajmniej 1 epizod).
Często występuje rodzinnie.
Parasomnie - somnambulizm
Leczenie:
- metody behawioralne: drzemki w ciągu dnia
(sen nocny będzie mniej głęboki), - należy zabezpieczyć otoczenie,
- ostatecznie: niska dawka klonazepamu.
Parasomnie - lęki nocne
U 3% dzieci pomiędzy 4-12. rokiem życia.
Wybudzanie się podczas PIERWSZEJ z trzech części snu
z głośnym krzykiem i dezorientacją.
Epizod nie przekracza 10 minut
Dziecko nie przeżywa ich świadomie, po ataku zasypia, a z rana
nie pamięta epizodu lub przypomina sobie w ograniczonym stopniu.
Leczenie:
- metody behawioralne - drzemki w ciągu dnia.
Parasomnie - koszmary senne
U 10-50% dzieci pomiędzy 3.-5. rokiem życia.
1% dorosłych cierpi z powodu pojawiających się co najmniej 1 raz
w tygodniu koszmarów.
Przebudzenie może nastąpić po KAŻDEJ części snu
lecz typowo występuje w jego DRUGIEJ połowie.
W odróżnieniu od lęków nocnych ich treść jest
pamiętana po przebudzeniu.
Ich przeżywanie stanowi jedno z kryterium zespołu stresu pourazowego.
Parasomnie - koszmary senne
Leczenie :
- psychoterapia (szczególnie w przypadku PTSD),
- leki hamujące sen REM (TLPD, SSRI) - tylko
chwilowa poprawa.
Parasomnie - zaburzenia zachowania podczas snu REM
W trakcie snu REM nie dochodzi do normalnego odcięcia OUN od mięśni,
co powoduje reagowanie gwałtownymi ruchami w obrębie łóżka
(miotanie, kopanie) na marzenia senne.
Występują w drugiej połowie nocy (gdy ilość snu REM wzrasta).
Występują u 0,5% populacji.
Głównie powyżej 50. roku życia.
Leczenie:
gdy konieczne – niskie dawki klonazepamu.
Zaburzenia seksualne F52
Podział
F52.0 Brak lub utrata potrzeb seksualnych
F52.1 Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej
F52.2 Brak reakcji genitalnej
F52.3 Zaburzenia orgazmu
F52.4 Wytrysk przedwczesny
F52.5 Pochwica nieorganiczna
F52.6 Dyspareunia nieorganiczna
F52.7 Nadmierny popęd seksualny
Zdrowie seksualne
Definicja
Zdrowie seksualne jest stanem fizycznego, emocjonalnego,
psychicznego i społecznego dobrego samopoczucia związanego
z seksualnością.
Nie jest to tylko brak choroby, dysfunkcji czy niemocy.
Zaburzenia seksualne F52
Podział
F52.0 Brak lub utrata potrzeb seksualnych
F52.1 Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej
F52.2 Brak reakcji genitalnej
F52.3 Zaburzenia orgazmu
F52.4 Wytrysk przedwczesny
F52.5 Pochwica nieorganiczna
F52.6 Dyspareunia nieorganiczna
F52.7 Nadmierny popęd seksualny
Zaburzenia seksualne
Klasyfikacja ICD-10
F60 - F69 Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych:
- F64 - Zaburzenia identyfikacji płciowej
- F65 - Zaburzenia preferencji seksualnych
- F66 - Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania
związane z rozwojem i orientacją seksualną.
Zaburzenia seksualne
Epidemiologia (Polska)
Kobiety:
- brak / utrata potrzeby seksu 25-37%,
- zaburzenia orgazmu (brak) 8-10% (do 17%),
- dyspareunia 13%,
- zaburzenia podniecenia seksualnego 12%,
- orgazm przedwczesny 7%,
- awersja seksualna 2-3%,
- pochwica 2%.
Zaburzenia seksualne
Epidemiologia (Polska)
Mężczyźni:
- orgazm przedwczesny 35-40%,
- brak/utrata potrzeb seksualnych 11-25%,
- zaburzenia podniecenia seksualnego 8%,
- zaburzenia / brak orgazmu 4%,
- dyspareunia 2%.
Ogółem – ok. 43% kobiet, 46% mężczyzn.
Zaburzenia seksualne
Etiologia
Czynniki biologiczne:
- hiperprolaktynemia, hipogonadyzm, nadczynność tarczycy,
- nikotynizm, uzależnienie od alkoholu, narkotyków,
- leki: psychotropowe, hipotensyjne,
- cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, NT, udar,
stwardnienie rozsiane, choroby narządów płciowych.
Zaburzenia seksualne
Etiologia
Psychogenne:
- rozwojowe: np. nieudane małżeństwo rodziców, wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie,
- osobowościowe: np. kompleksy, lęk w relacjach interpersonalnych,
ukryte preferencje homoseksualne, - partnerskie: np. brak akceptacji ze strony partnera, rutyna.
Zaburzenia seksualne
Etiologia
Społeczno - kulturowe:
- ograniczenia seksualne związane z rygoryzmem religijnym,
- obraz seksualności kreowany przez pornografię i mass-media,
- stereotypy pokazujące role seksualne.
Zaburzenia seksualne (F52)
Brak lub utrata potrzeb seksualnych (zaburzenie pożądania)
- brak zainteresowania aktywnością seksualną
(partnerką, partnerem, masturbacją), - brak myśli lub fantazji erotycznych,
- może wystąpić w depresji.
Zaburzenia seksualne (F52)
Awersja seksualna
Unikanie relacji seksualnych
spowodowane odczuciami niechęci, wstrętu, obawy
wobec wszelkich przejawów seksualności.
Zaburzenia seksualne (F52)
Brak radosnego przeżywania
Podczas pobudzenia seksualnego pojawia się reakcja genitalna,
ale nie towarzyszy jej przyjemne wrażenie podniecenia.
Może wystąpić w depresji.
Zaburzenia erekcji członka (pot. impotencja) - przyczyny
- 50% - organiczne (choroby serca i NT, andropauza, cukrzyca,
choroby neurologiczne, urazy rdzenia kręgowego, pooperacyjne), - 15% - psychogenne (zaburzenia erekcji tylko w czasie seksu,
prawidłowe są erekcje ranne oraz w czasie masturbacji, często depresja), - 30% - wieloczynnikowo.
Zaburzenia erekcji członka (pot. impotencja)
Leczenie
4 -stopniowa Skala Twardości Członka
Leczenie:
- inhibitory PDE-5 (sildenafil - Viagra, tadalafil),
- iniekcje prostaglandyn w ciała jamiste członka,
- pompy próżniowe, metody treningowe, protezowanie członka.
Psychogenne:
- inhibitory 5-PDE, metody treningowe, psychoterapia.
Zaburzenia podniecenia seksualnego u kobiet - etiologia
- subiektywne: brak lub zmniejszone uczucie przyjemności w czasie stymulacji seksualnej,
obecne fizyczne objawy podniecenia, - pochodzenia genitalnego: brak/zmniejszone obrzmienie i lubrykacja
narządów płciowych, zmniejszone czucie, zachowane uczucie subiektywne, - złożone: subiektywne + genitalne,
- przetrwałe podniecenie: spontaniczne i niepożądane, uczucie mrowienia i pulsowania przy braku pożądania.
Zaburzenia podniecenia seksualnego u kobiet
Leczenie:
- kremy nawilżające pochwę,
- leki wazoaktywne,
- fizykoterapeutyczne, np. wibratory,
- metody treningowe, psychoterapia.
Zaburzenia orgazmu - podział
- u mężczyzn: wytrysk opóźniony/brak wytrysku,
- u kobiet (anorgazmia) – pomimo subiektywnie wysokiego podniecenia
zmniejszone odczuwanie/brak orgazmu.
Zaburzenia orgazmu - różnicowanie zaburzeń wytrysku
Należy różnicować z wytryskiem wstecznym:
-zaraz po przedwczesnej ejakulacji, jest jedną z najczęstszych form zaburzeń wytrysku,
-sperma nie wydostaje się na zewnątrz ciała, lecz trafia poprzez krótki odcinek cewki moczowej
do pęcherza moczowego.
-zwieracz pęcherza nie ulega skurczowi w czasie wytrysku.
Przyczyny wytrysku wstecznego:
- operacja prostaty (np. jej przezcewkowe usunięcia),
- uszkodzenie unerwienia autonomicznego,
- cukrzyca (objaw neuropatii cukrzycowej),
- choroby neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane).
Wytrysk przedwczesny
Najczęstsze zaburzenie seksualne* u mężczyzn.
Niezdolność do opóźnienia wytrysku wystarczającego do zadowolenia z gry miłosnej.
Przejawia się jako wytrysk:
1) Przed lub natychmiast po rozpoczęciu stosunku
(przed lub do 15 sekund po rozpoczęciu stosunku).
2) W trakcie wzwodu niewystarczającego do umożliwienia stosunku.
- Do zaburzeń nie klasyfikuje się przedwczesny wytrysk powstały na skutek
PRZEDŁUŻONEGO POWSTRZYMYWANIA aktywności seksualnej.
Wytrysk przedwczesny - przyczyny
- nadwrażliwość neurogenna członka,
- zbyt krótkie wędzidełko żołędzi,
- nadczynność tarczycy,
- cukrzyca,
- częste masturbacje,
- impulsywność,
- neurotyzm.
Neurotyzm
Skłonność do większego doświadczania takich uczuć jak lęk, gniew, zazdrość, smutek czy poczucie winy.
Dotkliwiej reagują na stres codzienny i słabiej sobie z nim radzą.
Są często skrępowane i nieśmiałe.
Wytrysk przedwczesny - Leczenie
- TLPD (klomipramina),
- SSRI (sertralina, paroksetyna, fluoksetyna, dapoksetyna),
- żele znieczulające miejscowo żołądź.
Pochwica - definicja / leczenie
Niezależny od woli, spastyczny skurcz mięśni otaczających pochwę,
przez co wprowadzenie członka jest niemożliwe lub bolesne.
Leki:
rozkurczowe, przeciwbólowe, przeciwlękowe,
metody treningowe.
Dyspareunia - definicja
Trwały lub nawracający ból narządów płciowych podczas
wprowadzania członka do pochwy.
Nadmierny popęd seksualny - etiologia
- hiperandrogenizm u kobiet,
- padaczka,
- stan maniakalny,
- mechanizmy obronne,
- guzy mózgu.
Nadmierny popęd seksualny - Leczenie
- leki obniżające popęd
(antyandrogenne i psychotropowe), - psychoterapia,
- ruch SA (seksoholików anonimowych).
Leki psychotropowe najczęściej wywołują:
- zanik potrzeby seksualnej,
- zaburzenia erekcji i orgazmu.
Leki psychotropowe a funkcje seksualne
Częste dysfunkcje seksualne:
p/psychotyczne - chloropromazyna, haloperidol, prenazyna, sulpiryd, tiorydazyna, zuklopentiksol, rysperidon, amisulpryd
p/depresyjne, p/lękowe - BDZ, citalopram, duloksetyna, escitalopram, fluoksetyna,
klomipramina, paroksetyna, sertralina, wenlafaksyna
normotymiki - karbamazepina, kwas walproinowy
Leki psychotropowe a funkcje seksualne
Mniejsze ryzyko dysfunkcji seksualnych:
p/psychotyczne - arypiprazol, klozapina, kwetiapina, olanzapina, ziprasidon
p/depresyjne - fluwoksamina, wortioksetyna, moklobemid, bupropion, reboksetyna,
trazodon, mianseryna, mirtazapina, tianeptyna, agomelatyna
normotymiki - lamotrygina, węglan litu
Podział zaburzeń identyfikacji płciowej wg. ICD-10 w dziale “zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych” (F60-F69):
Transseksualizm (F64.0)
Transwestycyzm z podwójną rolą (F64.1)
Zaburzenie identyfikacji płciowej w dzieciństwie (F64.2)
Inne zaburzenia identyfikacji płciowej (F64.8)
Zaburzenie identyfikacji płciowej, nieokreślone (F64.9)
