osteoporoza - bręborowicz Flashcards

1
Q

typy osteoporozy

A

A) pierwotne:
typ I - pomenopauzalny - inaczej inwolucyjna, uogólniona, pierwotna
- 50-70 rż.
- złamania osteoporotyczne – dystalna cz. kości promieniowej i kręgi
- dotyczy utraty cz. gąbczastej kości
- wynika z hipogonadyzmu (↓ E2 )
- czynnik “kofaktorowy”: wtórna niedoczynnośćprzytarczyc i zmniejszone wchłanianie wapnia

typ II - starczy, inwolucyjna, pierwotna
- po 70 rż
- złamania – kręgi i szyjka k. udowej
- utrata cz. gąbczastej i korowej kości
- wynika z zmniejszonej syntezy D3, ograniczenia wchłaniania wapnia
- kofaktor: wtórna nadczynność przytarczyc

B) wtórne:
- w wyniku chorób przewlekłych (np RZS)
- polekowe (np GKS)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

czynniki ryzyka osteoporozy:

A
  1. menopauza
  2. POI
  3. zaawansowany wiek
  4. uwarunkowania genetyczne
  5. szczupła budowa ciała
  6. alkohol i papierosy
  7. dieta ubogowapniowa
  8. dieta ubogobiałkowa
  9. długotrwałe unieruchomienie
  10. niedobór witaminy D
  11. przewlekłe stosowanie leków, np.:
    a. GKS
    b. środki nasenne
    c. hormony tarczycy
    d. heparyny
    e. fenytoina/barbiturany
  12. choroby przewlekłe, np.:
    i. RZS
    ii. cukrzyca
    iii. kamica nerkowa
    iv. zespół Cushinga
    v. niedoczynność przysadki
    vi. mukowiscydoza
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

ryzyko złamania kości u kobiet po menopauzie

A

40%
co 3 choruje na osteoporozę

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

co to jest FRAX PL

A

kalkulator oceny ryzyka złamań najczęstszych lokalizacji do złamań osteoporotycznych w ciągu najbliższych 10 lat
- bliższy koniec kości udowej
- kręgi
- bliższy koniec kości ramiennej
- kości miednicy
- dalszy koniec kości promieniowej

czynniki:
1. płeć
2. wzrost
3. masa ciała
4. wywiad (w tym rodzinny) dot. złamań
5. palenie papierosów
6. choroby współistniejące (w tym RZS)
7. przyjmowane leki (w tym GKS)
8. gęstość mineralna kości (BMD)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

badania dodatkowe w diagnostyce nasilenia osteoporozy

A
  1. densytometria (dual enerygy X-ray absorptiometry)
  2. stęż. D3
  3. ocena bilansu wapniowego
  4. ocena markerów aktywności markerów obrotu kostnego
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

jakie ryzyko we FRAX jest do skierowania do specjalistycznego ośrodka

A

chodzi o ryzyko złamań osteoporotycznych

≥10% - skieruj do specjalistycznego ośrodka
5 do <10% - diagnostyka różnicowa, DXA, obrót kostny, badania biochemiczne, ew. skierowanie do specjalistów

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

złoty standard rozpoznawania osteoporozy

A

absorpcjometria dwóch wiązek promieniowania - DXA dual x-ray absortiometry, inaczej densytometria do oceny BMD (gęstości mineralnej kości)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

wyniki BMD a osteoporoza

A

liczy się T-score bliższego końca kości udowej lub kręgów u kobiet po menopauzie
punkt odniesienia to szczytowa masa kostna u kobiety w wieku lat 20-29 i odchylenia standardowe od tego

T-score > -1 SD – prawidłowa gęstość
T-score od -1 do -2,5 SD – osteopenia
T-score ≤ -2,5 SD – osteoporoza
T-score ≤ -2,5 + złamanie osteoporotyczne –osteoporoza zaawansowana

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

markery obrotu kostnego i wyniki

A
  1. CTX – C-końcowy usieciowany telopeptyd kolagenu typu 1 (carboxy-terminal collagen crosslinks)
    norma do 0,25 ng/ml
  2. P1NP – N-końcowy propetyd prokolagenu typu 1 (procollagen type 1 N-terminal propeptide)
    norma do 0,62 ng/ml
    przy znacząco ↑ P1NP szukaj przerzutów do kości (128-2000 ng/ml)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

wskazania do badania markerów obrotu kostnego

A
  1. T-score < -2,5 i poszerzenie diagnostyki
  2. monitorowanie terapii antyresorpcyjnej
  3. monitorowanie postępów terapii po 3 i 6 miesiącach
  4. monitorowanie zmian obrotu po przerwaniu terapii (drug holiday)
  5. podejrzenie nowotworów kostnych
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

prewencja osteoporozy (w tym suplementacyjna):

A
  1. korekcja endokrynna, w tym szczególnie jajników przed- i okołomenopauzalnie
  2. zapobieganie upadkom
  3. aktywność ruchowa
  4. eliminacja alkoholu i papierosów
  5. odstawienie/redukcja leków pro-osteoporotycznych
  6. suplementacja:
    - 1200 mg/kgmc/d białka
    - 1200 mg/d wapnia
    - 3500 mg/d potasu
    - >300 mg/d magnezu
  7. suplementacja witaminy D3
    - 800-1000 j. ≤65 rż. październik-kwecień
    - 800-1000 j. >65 rż. cały rok
    - 4000 j. ≥75 rż.
    - niedobór D3 ( <20 ng/ml )
    a) 7000 - 10000 j./d 1-3 miesiące -> kontrola po 6-8 tyg.
    b) 50 tys.(!) j./1x w tyg przez 1-3 miesiące -> kontrola po 6-8 tyg.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

leczenie osteoporozy

A
  1. bisfosfoniany – I rzut leczenia osteoporozy
    - ibandronian (przeciwdziała tylko złamaniom kręgów)
    - zolendronian (przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań: kręgów, bliższego końca kości udowej i pozakręgowych)
    - alendronian (przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań)
    - ryzendronian ((przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań)

warunek terapii: oznacz D3 i utrzymuj bilans wapniowo-fosforanowy

  1. denosumab – I lub II rzut (jeśli nietolerancja bisfosfo), monoklonalne przeciwko RANKL osteoklastów (hamuje dojrzewanie i funkcje osteoklastów); nie zaleca się przerw w terapii, a jeśli trzeba przerwać, to obstawia się innym lekiem antyresopcyjnym
    (przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań)
  2. raloksyfen (SERM, selektywny modulator receptora estrogenowego) – II rzut leczenia, jeśli leki I rzutu przeciwwskazane lub dają działania niepożądane
    przeciwdziała tylko złamaniom kręgów
  3. teryparatyd (pochodna parathormonu) – II rzutu (zła tolerancja bisfosfo/denosumabu) lub I rzutu w przypadku BMD < -3,5 i z dokonanymi kolejnymi złamaniami osteoporotycznymi
    przeciwdziała złamaniom kręgów i pozakręgowym, ale nie BKKU
  4. ranelinian strontu – lek ostatniej szansy, skuteczny na wszystkie lokalizacje złamań, ale zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe i zakrzepicy żylnej, leczenie ograniczone do przypadków braku możliwości innych opcji terapeutycznych
    przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań
  5. HTZ – udowodniona skuteczność <60 rż., ale zalecana jako I rzut tylko jeśli u pacjentki <60 rż. wystepują objawy wypadowe
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

jakie leki antyresporcyjne działają na wszystkie lokalizacje złamań

A
  1. alendronian
  2. zolendronian
  3. ryzendronian
  4. denosumab
  5. ranelinian strontu
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

jakie leki antyresporpcyjne działają na wszystkie lokalizacje oprócz złamań bliższego końca kości udowej

A

teryparatyd

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

jakie leki antyresporpcyjne działają tylko na złamania kręgów, a nie na BKKU i pozakręgowe

A
  1. ibandronian
  2. raloksyfen
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly