osteoporoza - bręborowicz Flashcards
typy osteoporozy
A) pierwotne:
typ I - pomenopauzalny - inaczej inwolucyjna, uogólniona, pierwotna
- 50-70 rż.
- złamania osteoporotyczne – dystalna cz. kości promieniowej i kręgi
- dotyczy utraty cz. gąbczastej kości
- wynika z hipogonadyzmu (↓ E2 )
- czynnik “kofaktorowy”: wtórna niedoczynnośćprzytarczyc i zmniejszone wchłanianie wapnia
typ II - starczy, inwolucyjna, pierwotna
- po 70 rż
- złamania – kręgi i szyjka k. udowej
- utrata cz. gąbczastej i korowej kości
- wynika z zmniejszonej syntezy D3, ograniczenia wchłaniania wapnia
- kofaktor: wtórna nadczynność przytarczyc
B) wtórne:
- w wyniku chorób przewlekłych (np RZS)
- polekowe (np GKS)
czynniki ryzyka osteoporozy:
- menopauza
- POI
- zaawansowany wiek
- uwarunkowania genetyczne
- szczupła budowa ciała
- alkohol i papierosy
- dieta ubogowapniowa
- dieta ubogobiałkowa
- długotrwałe unieruchomienie
- niedobór witaminy D
- przewlekłe stosowanie leków, np.:
a. GKS
b. środki nasenne
c. hormony tarczycy
d. heparyny
e. fenytoina/barbiturany - choroby przewlekłe, np.:
i. RZS
ii. cukrzyca
iii. kamica nerkowa
iv. zespół Cushinga
v. niedoczynność przysadki
vi. mukowiscydoza
ryzyko złamania kości u kobiet po menopauzie
40%
co 3 choruje na osteoporozę
co to jest FRAX PL
kalkulator oceny ryzyka złamań najczęstszych lokalizacji do złamań osteoporotycznych w ciągu najbliższych 10 lat
- bliższy koniec kości udowej
- kręgi
- bliższy koniec kości ramiennej
- kości miednicy
- dalszy koniec kości promieniowej
czynniki:
1. płeć
2. wzrost
3. masa ciała
4. wywiad (w tym rodzinny) dot. złamań
5. palenie papierosów
6. choroby współistniejące (w tym RZS)
7. przyjmowane leki (w tym GKS)
8. gęstość mineralna kości (BMD)
badania dodatkowe w diagnostyce nasilenia osteoporozy
- densytometria (dual enerygy X-ray absorptiometry)
- stęż. D3
- ocena bilansu wapniowego
- ocena markerów aktywności markerów obrotu kostnego
jakie ryzyko we FRAX jest do skierowania do specjalistycznego ośrodka
chodzi o ryzyko złamań osteoporotycznych
≥10% - skieruj do specjalistycznego ośrodka
5 do <10% - diagnostyka różnicowa, DXA, obrót kostny, badania biochemiczne, ew. skierowanie do specjalistów
złoty standard rozpoznawania osteoporozy
absorpcjometria dwóch wiązek promieniowania - DXA dual x-ray absortiometry, inaczej densytometria do oceny BMD (gęstości mineralnej kości)
wyniki BMD a osteoporoza
liczy się T-score bliższego końca kości udowej lub kręgów u kobiet po menopauzie
punkt odniesienia to szczytowa masa kostna u kobiety w wieku lat 20-29 i odchylenia standardowe od tego
T-score > -1 SD – prawidłowa gęstość
T-score od -1 do -2,5 SD – osteopenia
T-score ≤ -2,5 SD – osteoporoza
T-score ≤ -2,5 + złamanie osteoporotyczne –osteoporoza zaawansowana
markery obrotu kostnego i wyniki
- CTX – C-końcowy usieciowany telopeptyd kolagenu typu 1 (carboxy-terminal collagen crosslinks)
norma do 0,25 ng/ml - P1NP – N-końcowy propetyd prokolagenu typu 1 (procollagen type 1 N-terminal propeptide)
norma do 0,62 ng/ml
przy znacząco ↑ P1NP szukaj przerzutów do kości (128-2000 ng/ml)
wskazania do badania markerów obrotu kostnego
- T-score < -2,5 i poszerzenie diagnostyki
- monitorowanie terapii antyresorpcyjnej
- monitorowanie postępów terapii po 3 i 6 miesiącach
- monitorowanie zmian obrotu po przerwaniu terapii (drug holiday)
- podejrzenie nowotworów kostnych
prewencja osteoporozy (w tym suplementacyjna):
- korekcja endokrynna, w tym szczególnie jajników przed- i okołomenopauzalnie
- zapobieganie upadkom
- aktywność ruchowa
- eliminacja alkoholu i papierosów
- odstawienie/redukcja leków pro-osteoporotycznych
- suplementacja:
- 1200 mg/kgmc/d białka
- 1200 mg/d wapnia
- 3500 mg/d potasu
- >300 mg/d magnezu - suplementacja witaminy D3
- 800-1000 j. ≤65 rż. październik-kwecień
- 800-1000 j. >65 rż. cały rok
- 4000 j. ≥75 rż.
- niedobór D3 ( <20 ng/ml )
a) 7000 - 10000 j./d 1-3 miesiące -> kontrola po 6-8 tyg.
b) 50 tys.(!) j./1x w tyg przez 1-3 miesiące -> kontrola po 6-8 tyg.
leczenie osteoporozy
- bisfosfoniany – I rzut leczenia osteoporozy
- ibandronian (przeciwdziała tylko złamaniom kręgów)
- zolendronian (przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań: kręgów, bliższego końca kości udowej i pozakręgowych)
- alendronian (przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań)
- ryzendronian ((przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań)
warunek terapii: oznacz D3 i utrzymuj bilans wapniowo-fosforanowy
- denosumab – I lub II rzut (jeśli nietolerancja bisfosfo), monoklonalne przeciwko RANKL osteoklastów (hamuje dojrzewanie i funkcje osteoklastów); nie zaleca się przerw w terapii, a jeśli trzeba przerwać, to obstawia się innym lekiem antyresopcyjnym
(przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań) - raloksyfen (SERM, selektywny modulator receptora estrogenowego) – II rzut leczenia, jeśli leki I rzutu przeciwwskazane lub dają działania niepożądane
przeciwdziała tylko złamaniom kręgów - teryparatyd (pochodna parathormonu) – II rzutu (zła tolerancja bisfosfo/denosumabu) lub I rzutu w przypadku BMD < -3,5 i z dokonanymi kolejnymi złamaniami osteoporotycznymi
przeciwdziała złamaniom kręgów i pozakręgowym, ale nie BKKU - ranelinian strontu – lek ostatniej szansy, skuteczny na wszystkie lokalizacje złamań, ale zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe i zakrzepicy żylnej, leczenie ograniczone do przypadków braku możliwości innych opcji terapeutycznych
przeciwdziała wszystkim lokalizacjom złamań - HTZ – udowodniona skuteczność <60 rż., ale zalecana jako I rzut tylko jeśli u pacjentki <60 rż. wystepują objawy wypadowe
jakie leki antyresporcyjne działają na wszystkie lokalizacje złamań
- alendronian
- zolendronian
- ryzendronian
- denosumab
- ranelinian strontu
jakie leki antyresporpcyjne działają na wszystkie lokalizacje oprócz złamań bliższego końca kości udowej
teryparatyd
jakie leki antyresporpcyjne działają tylko na złamania kręgów, a nie na BKKU i pozakręgowe
- ibandronian
- raloksyfen
