Ontwikkelingstheorien Flashcards
Geef aan waarop de libido zich vastzet tussen deze jaren:
0-1 jaar
1-3 jaar
3-5 jaar
6-12 jaar
13-20 jaar
0-1 jaar:
orale fase (enkel aangeboren Es).
Mond staat centraal.
1-3 jaar:
anale fase (vorming Ich).
Anus als erogene zone.
3-5 jaar:
fallische fase (vorming über-Ich).
Belangrijk: het hebben of het niet-(meer)-hebben van een fallus. → oedipuscomplex
6-12 jaar:
latentiefase.
Periode van relatieve rust.
13-20 jaar:
genitale fase.
Gericht op seksuele omgang.
Leg uit: Oedipuscomplex
= kind wordt verliefd op ouder van het tegenovergesteld geslacht
Jongen wordt verliefd op zijn mama
- Moeder is object van kinderlijke liefdesdroom
- Relatie met vader
- Rivaliteit (castratieangst)
- Positieve gevoelens
- Ouders moeten laten weten dat dit niet kan
[vorming van het geweten (incestverbod) en identificatie ( = overnemen van de persoonseigenschappen van de andere en deze integreren in de eigen persoonlijkheid)
Bij meisje: drijfveer penisnijd (elektracomplex)
(Oedipus was een koningszoon uit de Griekse mythologie die zijn vader doodde en met zijn moeder trouwde)
Leg uit:
Het lijnmodel
Proces van continue verandering, zonder sprongen of bruuske overgangen.
Hierbinnen zijn er diverse varianten.
Wat zijn de 3 factoren die de ontwikkeling beinvloeden?
Aanleg
Omgeving
Zelfbepaling
Leg uit hoe aanleg de ontwikkeling kan beinvloeden
= Erfelijke eigenschappen (zowel mama als papa)
Ontwikkeling = van binnenuit gestuurd rijpingsproces (bijdrage omgeving is beperkt)
« omgeving bepaalt niet wat er ontwikkelt, maar enkel dat er een ontwikkeling kan plaatsvinden »
Voorbeeld: Brenda/David Reimer
Leg uit hoe omgeving de ontwikkeling beinvloed
= externe factoren (gezin, school, cultuur,…)
Kinderen hebben een omgeving nodig die hun emotioneel, verstandelijk en sociaal de ruimte geeft zich te ontplooien tot een zelfstandig individu (zowel uitdaagt als veilig is).
« erfelijkheid bepaalt niet wat er ontwikkelt, maar enkel dat er een ontwikkeling kan plaatsvinden »
zie bronfenbrenner: ecologische systementheorie
Leg uit:
Bronfenbrenner -> Ecologisch Systementheorie
Microsysteem:
personen en groepen waarmee het individu rechtstreeks in contact komt (bvb gezin)
Mesosysteem:
interacties tussen sommige van die instanties (bvb ouders staan positief tov wat de school van hun kind verwacht)
Exosysteem:
groepen of instituties waar het individu wel door beïnvloed wordt, maar zonder er rechtstreeks in contact mee te komen (bvb wonen in een dorp)
Macrosysteem:
bredere cultuur met haar waarden en gebruiken (bv een strenge traditionele samenleving)
Chronosysteem:
continue veranderingen in die verschillende beïnvloedingscirkels (bvb milieuramp)
Leg uit hoe interactionistische visie de ontwikkeling beinvloed
= voortdurende interactie/wisselwerking tussen omgeving en aanleg. (rijping + leren)
Pas op: niet te vroege stimulering vanuit het milieu (soms fysiologische rijping nog niet ver genoeg)
Leg uit hoe zelfbepalende factor de ontwikkeling beinvloed
Mens kan zelf richting geven aan zijn ontwikkeling.
Wat zijn de gevolgen van sociale isolatie?
Verklaar: Ontwikkelingsfasen
= perioden in het leven van de mens die worden gekenmerkt door specifieke gedragingen
Geef de 5 ontwikkelingsaspecten
Lichamelijke (fysieke) – en psychomotorieke ontwikkeling (fijne en grove motoriek)
Cognitieve (verstandelijke) ontwikkeling, gewetens – en taalontwikkeling
Emotionele ontwikkeling
Sociale ontwikkeling
Seksuele ontwikkeling
Geef de ontwikkelingsfasen van Erikson
Prenatale ontwikkeling
De pasgeborene (eerste levensweken) en de zuigeling (0 tot 1 jaar)
De peuter (1 tot 3 jaar)
De kleuter (3 tot 6 jaar)
Het schoolkind (6 tot 12 jaar)
De puber en de adolescent (12 tot 18 jaar)
Jongvolwassenheid en volwassenheid (van 18 tot 65 jaar)
De ouderdom (vanaf 65 jaar)
Definitie van Psychologie
De wetenschap die zich bezighoudt met de studie van het gedrag (zowel intern als extern) van individuen
Definitie Ontwikkelings- of Levenslooppsychologie
Studie van het gedrag (zowel intern als extern) doorheen de verschillende levensjaren
Leg uit:
Trapmodel -> Buhler
De verschillende ontwikkelingsfasen zijn treden van een trap
De fasen bouwen op elkaar voort en vormen een groter zinvol geheel
Gericht op een toekomstperspectief, een levensdoel
Kritiek: te sterk biologisch bepaald, ook op een hoge leeftijd kan je geestelijk ontplooien
Wat weet je over Sigmund Freud?
Sigmund Freud (1856 – 1939)
Neuroloog uit Oostenrijk – Hongarije, grondlegger psychoanalyse
Ontwikkelde als 1 van de eersten theorieën over de ontwikkeling van het jonge kind
Theorie over psychoseksualiteit
Klinische gesprekken met volwassenen van de burgerij in de victoriaanse 19de eeuw. Mensen die vooral met zichzelf in de knoop lagen.
Mens = wezen dat streeft naar lustbeleving (alle mensen hebben elementaire driften en motieven. Ze zouden zich van deze krachten die hun leven feitelijk sturen, grotendeels onbewust zijn)
Blijvende bijdrage aan de OP: psychopathologie van volwassenen heeft te maken met ervaringen in hun vroege jeugd en mensen weten niet altijd bewust waarom ze doen wat ze doen.
Theorie nog steeds omstreden (te seksistisch, te westers en 19de eeuws, vroege ontwikkelingsstop, te weinig wet. onderbouwd), wel 1 van de invloedrijkste psychologen en denkers van de 20ste eeuw
Leg uit:
Es
Ich
Uber-Ich
Freud’s ontwikkelingstheorie
Psychoseksuele ontwikkeling
Erogene Zone
Het ES (of ID)
Onpersoonlijk en driftmatig (onbewust) = irrationele driften
Het ICH (of EGO)
Cognitieve functies, realiteit aftasten voor meest geschikte weg om driften te vervullen. Compromissen zoeken tussen Es en Uber-Ich (bewust)
Het **UBER-ICH** (of SUPEREGO) Het geweten (mede door normen van ouders) (voorbewust) → cfr volgende slide
Ontwikkelingstheorie:
Gedrag wordt bepaald door de wijze waarop het ES zich manifesteert
Het libido (lust) zet zich telkens op een erogene zone vast → psychoseksuele ontwikkeling
Erogene zone:
ieder lichaamsdeel dat op een bepaald moment lust kan verschaffen
Geef:
Factoren die ontwikkeling kind beinvloeden (schema)
Licht toe:
Erik Homburger Erikson
De psychosociale identiteitstheorie van erikson
- Erik Homburger Erikson (1902 – 1983, Duitsland)
- Leerling van Freud
- Basis: Freudiaanse theorie, maar
- verschillen (voegt er een ontwikkelingspsychologische en sociale
- dimensie aan toe. Wordt daarom ook wel een neofreudiaan genoemd)
- Ontwikkeling is epigenetisch (= leven ontvouwt zich volgens een vast, erfelijk geprogrammeerd basisschema)
- Ego (Ich) proces à wijze waarop individuele conflicten worden opgelost
- Ego moet verschillende soorten tegenstellingen overbruggen zowel binnen de persoon zelf (psychische identiteit) als in de relatie met zijn sociale omgeving en een harmonie bewerkstelligen [ continue groei van de psychosociale identiteit
- Elke fase begint met een psychosociale crisis (n.a.v. andere sociale verwachtingen/biologische rijping). Er is sprake van een kernconflict (cfr schema pag. 55) en een gevoelige periode → ego versterkt/verzwakt.
Leg uit:
Psychosociale indentiteitstheorie
Leg uit:
Fasen uitbouw psychosociale identiteit
Licht toe:
Jean Piaget
Cognitieve ontwikkelingstheorie: Jean Piaget
- Jean Piaget (1896 – 1980)
- Zwitserse hoogleraar, 1 van de belangrijkste ontwikkelingspsychologen van de 20ste eeuw
- Heeft een cognitieve ontwikkelingstheorie ontwikkeld
- Heeft biologie gestudeerd (op 21 jaar: kreeg doctoraat), maar kreeg interesse voor ontwikkeling van taal en denken bij kinderen [ ging psychologie studeren
- Doel Piaget: universeel kader uittekenen betreffende de ontwikkeling van de cognitieve structuren bij kinderen (welke cognitieve instrumenten een mens gebruikt in de loop van zijn ontwikkeling om problemen op te lossen en zijn weg te vinden in de vele nieuwe situaties waarmee hij te maken krijgt)
- Piaget focust niet zozeer op de antwoorden van de kinderen, maar wel op hun redeneringen -> cognitieve processen van kinderen zijn anders dan die van volwassenen
- Verschil tussen inhoud, functies en de structuur van de intelligentie
- Inhoud -> Concrete intellectuele inzichten en vaardigheden die iemand op een bepaalde leeftijd bezit: wat hij allemaal weet en kan = niet universeel
- Functie -> Universeel: zorgen voor een betere adaptatie (of aanpassing) tussen de persoon en zijn omgeving (vlotter overweg kunnen met een bepaald stuk omgeving)
- Schema → aan de basis van een specifieke vaardigheid ligt een schema. Bvb loopschema
- Structuur → moeilijk te omschrijven. Soort onzichtbare hersenprogramma’s. Een georganiseerd geheel van een reeks uiteenlopende schema’s (Bvb: kijk – grijp – en loopschema)
- > sensomotorische vaardigheid om naar een verderop gelegen speelgoed te lopen en het vast te pakken
- Men moet zich baseren op de inhoud om een idee te krijgen van de achterliggende schema’s en structuren
- Onderzoek Piaget: welke cognitieve structuren zich achtereenvolgens ontwikkelen en welke processen die opeenvolging mogelijk maken
-
Adaptatie door assimilatie en accommodatie
- Assimilatie (aanpassing omgeving aan het individu – bvb lopen op parket, lopen op gras) – intelligentie: bestaand schema toepassen op nieuwe situaties (bvb kind speelt op dezelfde manier met doosje lucifers als met rammelaar)
- Accommodatie (aanpassing individu aan de omgeving – bvb niet meer gewoon lopen maar benen optillen bij trap) – intelligentie: schema aangepast aan nieuwe situatie (bvb kind maakt voor het eerst vuur)
- Afstemmen tussen assimilatie en accommodatie = equilibratieproces
- Ontwikkeling = afwisseling tussen relatief onevenwicht (desequilibrium) en evenwicht (equilibrium)
- Aangeboren tendens tot adaptatie en organisatie
- Piaget maakt gebruik van een hele reeks testen om te onderzoeken in welke fase een kind zich bevindt.
- Volgorde waarin fasen elkaar opvolgen is universeel, maar tempo van opvolging niet. Je moet ervaringsvoer hebben.
-
Verschillende vormen van cognitief functioneren:
- De sensomotorische periode (tussen 0 en 1,5 à 2 jaar) Bezit o.a. kijk – en luisterschema’s. Eenvoudige motorische reacties op actueel inwerkende zintuigelijke prikkels. Van denken is nog geen spoor. Gissen en missen. Steeds vaardiger motorisch omgaan. Zintuiglijke omgeving goed waarnemen.
- Langzamerhand: accomodatie, assimilatie, organisatie (schema’s tot complexe structuren, bvb hand - oogcoördinatie) en equilibrium
- De periode van het pre-operationeel denken (van 2 tot 6-7 jaar). Periode van symbolische voorstellingen (bvb herinneringen en fantasieën) → passen niet meer in bestaande schema’s [ disequilibrium. Kind maakt nog veel fouten in het denken. Denkinhouden zijn aanwezig, maar kan er nog geen operaties (logische bewerkingen) op uitvoeren.
- Bvb. Beschrijf wat Mickey Mouse ziet.
- De periode van het concreet-operationeel denken (tussen 7 en 11 -12 jaar). Door ordeningsprincipes -→ meer vat op innerlijke voorstellingen en symbolen. Je kan zijn gedachten overzichtelijk ordenen en er operaties op toepassen. Wel gaan het over dingen die je kunt waarnemen of waar je op zijn minst een concrete voorstelling van kunt maken. Kind kan nog niet hypothetisch denken. Omgaan met allerlei gedachten – inhouden als kan concreet en aanschouwelijk voorstellen.
- De periode van formeel-operationeel denken (vanaf 12 tot 15-16 jaar). Nu oog voor de wereld van de abstracte begrippen. Kind beschikt over meer abstracte denkschema’s, waadoor hij problemen op een hoger denkniveau kan oplossen. Denken kan betrekking hebben op dingen die niet waarneembaar zijn en gebeurtenissen die niet rechtstreeks ervaren worden. Zelfreflectie wordt ook mogelijk.
- De sensomotorische periode (tussen 0 en 1,5 à 2 jaar) Bezit o.a. kijk – en luisterschema’s. Eenvoudige motorische reacties op actueel inwerkende zintuigelijke prikkels. Van denken is nog geen spoor. Gissen en missen. Steeds vaardiger motorisch omgaan. Zintuiglijke omgeving goed waarnemen.
- Piaget is de eerste die een gedetailleerd beeld wist te schetsen van de aparte denkwereld van de kinderen/ de cognitieve ontwikkeling
- Heel bepalend voor definiëring van onderwijsprogramma’s en beoordeling van schoolse leeractiviteiten
- Theorie blijft toonaangevend bij de studie van de cognitieve ontwikkeling
- Heeft meer dan 60 boeken geschreven en honderden artikels
- “Once psychologist looked at development through Piaget’s eyes, they never saw childres in quite the same way” - (Patricia A. Miller)
- Kritiek: heeft vooral zijn eigen kinderen geobserveerd (=welvarend, hoogopgeleid milieu). Later onderzoek: P. heeft de vermogens van het jonge kind waarschijnlijk onderschat, sociale impulsen worden onderschat, gebrek aan objectiviteit
