malarstwo Flashcards
Głównymi ośrodkami malarstwa były:
Sewilla – miasto portowe w Andaluzji – oraz
Madryt. W Sewilli było ono związane przede wszystkim z mecenatem Kościoła.
Artyści przyjmowali liczne zamówienia od kościołów i klasztorów, a doroczne targi ściąga-
ły twórców, którzy sprzedawali swoje dzieła nawet do Ameryki. W Madrycie wybitnych
twórców przyciągał dwór królewski. Wielu z nich ubiegało się o status malarza nadwornego,
zwłaszcza w czasach Filipa IV. Odziedziczył on kolekcję sztuki po dziadku – Filipie II.
W jego zbiorach były obrazy Tycjana i wielu innych malarzy renesansu i manieryzmu.
W malarstwie hiszpańskim dominowały przede wszystkim sceny religijne i bodegony.
Łączenie scen rodzajowych
i martwych natur miało wymowę moralizatorską. Artyści nawiązywali do słów św. Teresy
z Ávili, która uważała, że Bóg przejawia się wszędzie, także w codziennych rzeczach i czynnościach. Malarstwo hiszpańskie było silnie nacechowane mistycyzmem i pierwiastkami
religijnymi. Kontrreformacja nasiliła te tendencje. Sceny religijne często były oddane
z wyjątkowym realizmem, w niektórych wypadkach bliskim obrazom Caravaggia. Realizm
obowiązywał też w portretach. Pejzaże natomiast nie były popularne
bodegony
martwe natury z naczyniami i pożywieniem
Jednym z wybitnych malarzy baroku był Josè de Ribera, znany jako Jusepe de Ribera.
W wieku dwudziestu lat wyjechał do Włoch, gdzie osiadł w Neapolu – ważnym ośrodku
caravaggionistów, co miało istotny wpływ na jego twórczość. To właśnie Ribera przeszczepił caravaggionizm na grunt hiszpański. Dzięki wsparciu króla Neapolu zyskał sławę
i zdobył liczne zamówienia. Malował głównie sceny religijne ilustrujące Biblię oraz
żywoty świętych. Najbardziej upodobał sobie drastyczne sceny męczeństw, czego przykładami są: Męczeństwo św. Filipa, Męczeństwo św. Sebastiana, Męczeństwo św. Bartłomieja
i Męczeństwo św. Andrzeja. Obrazy te cechuje bardzo dynamiczna kompozycja
oparta głównie na liniach diagonalnych. Istotna w jego twórczości jest też
ekspresja twarzy i gestu, która malowanym scenom nadaje teatralny charakter. W dziełach Ribery pojawiają się ludzie niepełnosprawni lub nienormatywni, co wcześniej było rzadkością. Przykładem tego jest obraz Kobieta z brodą,
pokazujący matkę z zarostem karmiącą dziecko, lub Kulawiec. W późniejszej
twórczości artysta odszedł od ciemnej tonacji i ostrego światłocienia na rzecz poszerzenia
palety barwnej. Zaczęła go też bardziej interesować psychika postaci.
W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się Męczeństwo św. Sebastiana pędzla
Jusepe de Ribery
Jusepe de Ribera Męczeństwo św. Bartłomieja
Obraz ukazuje obdzieranie ze skóry św. Bartłomieja,
który odmówił złożenia hołdu pogańskim bogom,
reprezentowanym tu przez głowę antycznego
posągu wzorowanego na Apollu Belwederskim.
Artysta zaakcentował dramatyzm przedstawienia,
eksponując wyraziste gesty i pełną ekspresji
mimikę. Dzieło cechuje dynamiczna kompozycja,
którą budują przecinające się linie diagonalne.
Intensywny modelunek światłocieniowy,
wydobywający szczegóły anatomiczne postaci,
wywodzi się z malarstwa Caravaggia. Obraz
namalowany w 1644 roku farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 1,53 x 2,02 m znajduje się
w Narodowym Muzeum Sztuki Katalonii
w Barcelonie
Dzieła Jusepe de Ribery podziwiał inny wybitny malarz, Francisco de Zurbarán.
Kształcił się
on w Sewilli, gdzie zetknął się z tradycją caravaggionistyczną. Pracował głównie dla kościołów
i zgromadzeń zakonnych. Dla jego twórczości charakterystyczne są przede wszystkim przedstawienia
religijne. Malował świętych, np. obrazy poświęcone
św. Franciszkowi, oraz zakonników pogrążonych
w modlitwie lub medytacji. Często przedstawiał bodegony, w których eksponował zaledwie kilka przedmiotów, co
nadawało obrazom ascetyczny charakter. Z czasem został malarzem nadwornym Filipa
IV w Madrycie. Podobnie jak Ribera, stosował w swoich dziełach manierę tenebrosa, wydobywając istotne elementy przedstawienia punktowo skierowanym światłem.
Wykorzystując światłocień, uzyskiwał też iluzję przestrzeni. Cechował go także realizm
w oddawaniu detali. W komponowaniu dzieł dążył do symetrii i statyki. Uważany
był za mistrza czerni i bieli. W niektórych obrazach osiągał mistrzostwo w realistycznym
przedstawianiu natury, czego przykładem jest Chusta św. Weroniki.
Dwa obrazy Francisca de Zurbarána znajdują się w Polsce – Chrystus przy kolumnie
w Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz Madonna Różańcowa w Muzeum Narodowym
w Poznaniu.
Francisco de Zurbarán, Ciało św. Franciszka cudem zabalsamowane
Motyw swojego imiennika – św. Franciszka
z Asyżu – artysta podejmował wielokrotnie.
Tym razem przedstawił cud, jaki wydarzył się
w bazylice w Asyżu, gdzie spoczywały zwłoki
świętego. Jak głosi legenda, znaleziono go
w pozycji stojącej, z otwartymi oczami, bez oznak
rozkładu ciała. Obraz namalowany ok. 1650 r.
farbami olejnymi na płótnie o wymiarach
1,06 x 1,97 m znajduje się w Muzeum Sztuk
Pięknych w Lyonie (Francja).
Tenebryzm
sposób kompozycji obrazu, polegający na użyciu ciemnej tonacji barwnej, w której postacie ludzkie i przedmioty wydobyte są z mrocznego tła ostrym światłocieniem
Z Sewilli pochodził Bartolomé Esteban Murillo.
Fascynowało go malarstwo Jusepe
de Ribery i Francisca de Zurbarána. Z rodzinnym miastem związany był przez całe życie,
z wyjątkiem podróży do Madrytu, gdzie miał okazję zapoznać się z królewską kolekcją dzieł. Sławę przyniósł mu cykl malowideł w krużganku klasztoru franciszkanów
w Sewilli przedstawiający sceny z życia św. Franciszka. W 1660 roku założył w rodzinnym mieście Akademię Sztuk Pięknych, której został pierwszym rektorem. Jako człowiek
bardzo religijny, ojciec dziewiątki dzieci, po śmierci żony wstąpił do Bractwa Matki Bożej
Różańcowej. Zaangażował się także w pomoc najuboższym.
Twórczość Murilla, zgodnie z kontrreformacyjnymi założeniami, zdominowały sceny
religijne, ale tworzył także sceny rodzajowe ukazujące biedne dzieci z sewilskich ulic,
apelując w ten sposób do wrażliwości widzów. Przykładem tego jest Mały żebrak. Murillo zasłynął także licznymi dziełami ukazującymi Marię w typie Immaculata,
unoszącą się wśród chmur w otoczeniu aniołów. Obrazy te cechowały: miękki modelunek,
subtelne zestawienia barw, idealizacja i słodycz wyrazu, prowadząca wręcz do grania na
sentymentalnych uczuciach odbiorców.
Bartolomé Esteban Murillo Mały żebrak
Jest to jedno z wielu dzieł artysty poruszających
problem biedy dotykającej najmłodszych
mieszkańców Sewilli. W obrazie widoczne
są realizm i punktowe światło wywodzące
się z sewilskiego caravaggionizmu. Obraz
namalowany farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 1,15 x 1,37 m ok. 1650 roku
znajduje się w Luwrze w Paryżu
Bartolomé Esteban Murillo Immaculata
Artysta przedstawił wyidealizowany wizerunek
Marii jako młodej dziewczyny o słodkiej twarzy.
Towarzyszą jej liczne aniołki o sylwetkach
kilkumiesięcznych dzieci. Ich ciałka zagłębiają
się w miękko modelowanych obłokach. Obraz
namalowany ok. 1670 roku farbami olejnymi na
płótnie o wymiarach 1,44 x 2,06 m znajduje się
w Muzeum Prado w Madrycie.
Immaculata – typ ikonograficzny ukształtowany w XVII wieku.
Dotyczy dogmatu Niepokalanego
Poczęcia Marii, czyli wiary, że narodziła się ona bez grzechu pierworodnego. Przedstawia młodą
Marię bez Dzieciątka, ubraną w białą suknię i błękitny płaszcz. Matka Zbawiciela ukazana jest
na tle nieba, jej stopy opierają się na półksiężycu oplecionym wężem,
cała postać otoczona jest świetlistą mandorlą, czyli aureolą w kształcie migdała, a głowa
– często koroną z gwiazd. Przedstawienie to odnosiło się do wizji św. Jana opisanej
w Apokalipsie „Potem wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta mandorlą obleczona
w Słońce i Księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu”
maniera
abreviada
dotknięcia pędzla,
które z bliska wydają się zbyt swobodne, ale z pewnej odległości
tworzą wrażenie starannie wykończonego dzieła
Francisco de Zurbarán Martwa natura z czterema naczyniami
Na obrazie artysta przedstawił cztery naczynia, które mogą się kojarzyć z paramentami
liturgicznymi ustawionymi na ołtarzu. Zgodne jest to z ideami szerzonymi przez św. Teresę
z Ávili, według których obecność Boga manifestuje się wszędzie. Materię przedmiotów wydobywa
intensywne światło przywołujące ideę sacrum. Dzieło wydaje się bardzo minimalistyczne, ale
zwraca uwagę misterny sposób oddania faktury przedmiotów. Obraz został namalowany farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach 84 x 36 cm w 1633 roku. Znajduje się w Muzeum Prado
w Madrycie
