Diego Velázquez Flashcards
Najwybitniejszym artystą XVII wieku w Hiszpanii był Diego Rodriguez de Silva
y Velázquez, znany jako Diego Velázquez (1599–1660).
Jego pierwszym nauczycielem
był znany malarz – Francisco de Herrera, później jednak kształcił swój warsztat pod kierunkiem Francisca Pacheca – malarza i teoretyka sztuki związanego z kontrreformacją.
W wieku osiemnastu lat Velázquez został przyjęty do cechu malarzy w Sewilli. Ożenił się
z córką Pacheca i założył własną pracownię. Pierwsze obrazy artysty świadczą o wyraźnych
wpływach caravaggionizmu.
Twórczość Velázqueza jest bardzo różnorodna. Był znakomitym portrecistą, malował
sceny religijne i mitologiczne, a także sceny rodzajowe z motywami martwej natury
w typie bodegonów, tematycznie związane z kuchnią i przygotowywaniem posiłków, ale
kryjące treści o wymowie duchowej i religijnej.
Kiedy Velázquez otrzymał z rąk króla Filipa IV nominację na urząd malarza nadwornego,
przeniósł się na stałe do Madrytu.
Artysta dwukrotnie odbył dłuższe podróże do Włoch, co pozwoliło mu zetknąć się
z malarstwem Rzymu i Wenecji. Studiując i kopiując dzieła mistrzów włoskich, wzbogacił
swój warsztat artystyczny. W dojrzałym okresie twórczości malarza szczególnie widoczne
są wpływy Wenecjan – świetlistość koloru, znacznie szersza gama barwna i bogactwo
chromatyczne, a przede wszystkim swobodniejszy dukt pędzla. Twórca znakomicie potrafił też oddać materię malowanych przedmiotów, zwłaszcza tkanin i ubiorów. Po objęciu
godności malarza nadwornego Velázquez zajął się portretowaniem rodziny królewskiej
i dworzan. Namalował wówczas ponad 30 portretów o charakterze reprezentacyjnym.
Jego najczęstszą modelką była infantka Małgorzata Teresa, czyli królewska córka. Majestat
władzy doskonale oddają portrety Filipa IV i jego drugiej żony – Marianny Austriackiej.
Wśród malowanych wizerunków pojawiły się też portrety konne. Na szczególną uwagę
zasługują przedstawienia karłów – rezydentów na dworze królewskim. Artysta nadawał
im swobodniejsze pozy niż przedstawicielom rządzącej dynastii. Obrazy cechuje znakomity warsztat artystyczny, w którym malarz połączył zaczerpnięty z malarstwa weneckiego
kolor z efektami luministycznymi. W latach trzydziestych, czterdziestych i pięćdziesią-
tych XVII wieku powstało też wiele scen religijnych i mitologicznych. Mimo że malowanie aktów było w XVII-wiecznej Hiszpanii zabronione, Velázquez zmierzył się i z tym
tematem, tworząc Wenus z lustrem. Podczas drugiego pobytu
we Włoszech Velázquez namalował dwa pejzaże ukazujące ogrody medycejskie oraz
Portret papieża Innocentego X. Dla malarstwa Velázqueza charakterystyczna jest maniera
abreviada (hiszp. ‘sposób skrótowy’).
Diego Velázquez Chrystus w domu Marii i Marty
Tytułowa scena, w której Chrystus odwiedza dwie siostry, pochodzi z Ewangelii św. Łukasza i została
ukazana na dalszym planie jako obraz w obrazie. Natomiast scena główna przedstawia młodą
kobietę przygotowującą posiłek i strofowaną lub pouczaną przez starszą niewiastę, której gest
może przypominać naukę płynącą z ewangelicznej opowieści, że aktywnościom życiowym powinny
towarzyszyć modlitwa i kontemplacja. Na stole widoczna jest martwa natura: ryby, jajka, czosnek
i moździerz, wykorzystywany do rozcierania przypraw przez młodszą z kobiet. Jest to malarska
interpretacja słów św. Teresy z Ávili, że Chrystus przechadza się pośród garnków. Obraz namalowany
ok. 1618 r. farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 103 x 60 cm jest w Galerii Narodowej w Londynie
Diego Velázquez
Wenus z lustrem
Obraz został namalowany
farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 1,77 x 1,22 m
ok. 1650 roku. Jest najbardziej
znanym aktem w malarstwie
hiszpańskim. Przypuszcza się,
że powstał w czasie podróży
malarza do Włoch,
bo w Hiszpanii nie zyskałby
aprobaty inkwizycji.
Niewątpliwie artysta inspirował
się malarstwem weneckim.
Naga Wenus ukazana jest
w subtelny i zmysłowy sposób.
Została namalowana jako
młoda kobieta, leżąca tyłem
do widza i przeglądająca się
w lustrze podtrzymywanym
przez amorka. Według
niektórych interpretacji jest
to alegoria moralna, w której
lustro symbolizuje nietrwałość
piękna, a przywiązany
do niego wstążką amor jawi
się jako więzień fizycznej
urody będącej tylko ułudą.
Charakterystyczna jest tonacja
obrazu utrzymana w różach,
licznych odcieniach bieli,
błękicie i czerwieni
– skontrastowana
temperaturowo i walorowo.
Płótno znajduje się w Galerii
Narodowej w Londynie.
Diego Velázquez Prządki
Zastosowanie maniery abreviada widoczne jest m.in. na obrazie Prządki.
W tle malarz ukazał opisany przez Owidiusza w Metamorfozach
pojedynek tkacki między Ateną a grecką księżniczką Arachne.
Bogini wpadła w gniew, widząc utkany przez śmiertelniczkę
gobelin ukazujący porwanie Europy przez Zeusa przyjmującego
postać byka, i podarła tkaninę, a zrozpaczona Arachne powiesiła
się. Wtedy Atena zamieniła księżniczkę w pająka, by całą wieczność mogła tkać swoją sieć. Motyw nierównej walki bogów ze
śmiertelnikami był częsty w sztuce baroku. Velázquez kilkoma
pociągnięciami pędzla znakomicie ukazał kołowrotek w ruchu. Obraz został namalowany
ok. 1657 roku farbą olejną
na płótnie o wymiarach
2,89 x 2,20 m. Na pierwszym
planie artysta bardzo realistycznie
przedstawił warsztat tkacki.
Ukazane w nim kobiety bywają
łączone z antycznymi Parkami,
boginiami przeznaczenia.
Dzieło znajduje się w Muzeum
Prado w Madrycie.
Diego Velázquez Portret papieża Innocentego X
Obraz został namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 1,20 x 1,40 m ok. 1650 roku.
Artysta przedstawił modela w niezwykle realistyczny sposób, bez tendencji do idealizacji. Czoło
i brwi papieża są zmarszczone, a twarz wyraża nieufność i napięcie. Malarz skoncentrował się
nie tylko na uchwyceniu podobieństwa, ale też na studium psychologicznym modela. Płótno jest
wyrazem maestrii artysty w zestawieniach kolorystycznych, kontrastach walorowych świateł
i cieni oraz w sposobie oddawania materii przedmiotów. Podobno papież na widok tego portretu
miał powiedzieć, że „jest zbyt prawdziwy”. Obraz stał się źródłem wielu reinterpretacji,
m.in. XX-wiecznego artysty – Francisa Bacona. Dzieło znajduje się w zbiorach prywatnych
Galerii Doria Pamphilj w Rzymie.
Diego Velázquez Panny dworskie
Wśród dzieł, które powstały na dworze, szczególne miejsce zajmuje obraz Panny
dworskie. Pokazuje on maestrię artysty w sposobie ukazywania skomplikowanej przestrzeni
przez alternację planów świetlnych, wprowadzenie w tle otwartych pomieszczeń i lustra
odbijającego postacie będące poza kadrem obrazu. Obraz powstał na kilka lat
przed śmiercią artysty. Ukazuje
pozornie prosty temat – infantkę
Małgorzatę Teresę w otoczeniu
dwórek – jednak dzieło to
uważane jest za jedno z najbardziej
zagadkowych w historii sztuki.
Z lewej strony malarz przedstawił
samego siebie z pędzlem
w ręku w stroju Zakonu Santiago,
którego był członkiem, ale obraz,
który maluje, widoczny jest tylko
od tyłu. Wszyscy uczestnicy,
infantka, dwórki i malarz,
patrzą na parę królewską,
której odbicie widoczne jest
w lustrze w głębi. Komnata
jest dość ciemna, a światło
padające z okna rozświetla
główne postacie. Wyjątek
stanowią drzwi na końcu
pomieszczenia, w których
w jasnym snopie światła pojawia
się mężczyzna – prawdopodobnie
majordomus. Obraz doczekał się
różnych interpretacji. Najczęściej
uważa się, że przedstawia scenę
malowania portretu infantki,
która zajmuje centralne miejsce,
a jej uroczysty strój, a także
postawa wskazują, że jest
modelką. Według innej
interpretacji malarz portretuje
parę królewską, a infantka wraz
z dworem przygląda się scenie.
W takim wypadku kompozycja
obrazu byłaby niezwykła ze
względu na odwrócenie ról, gdyż
zazwyczaj portretowane osoby
ukazane są z pozycji percepcji
malarza, a tu widz patrzyłby
na scenę z pozycji pary
królewskiej. Obraz namalowany
w 1656 roku farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
2,76 x 3,18 m znajduje się
w Muzeum Prado w Madrycie.
Diego Velázquez
Poddanie Bredy
Obraz namalowany farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach
3,67 x 3,07 m przedstawia epizod
z wojny o Niderlandy. W 1625
roku, po kilkumiesięcznym
oblężeniu, armia hiszpańska
zdobyła holenderskie miasto
Breda. Velázquez ukazał
moment, gdy dowodzący
obrońcami książę Justus von
Nassau przekazuje klucze do
miasta dowódcy Hiszpanów
Ambrosiowi Spinoli. Ten,
zdobywając miasto, wykazał
się siłą, a kładąc rękę na
ramieniu przeciwnika, okazał
wyrozumiałość i miłosierdzie.
Artysta ukazał też kontrast
między prosto ustawionymi
lancami armii habsburskiej
a chaosem po stronie
pokonanych. Malarz zastosował
dwa różne punkty widzenia:
postacie na pierwszym planie
są widoczne z boku, podczas
gdy pejzaż w tle widać z lotu
ptaka, by ukazać rozległe
tereny, nad którymi zapanowali
Hiszpanie. Obraz miał pełnić
funkcję propagandową i sławić
dokonania króla, choć – gdy
Velázquez malował go w 1634
lub 1635 roku – Breda od kilku
lat należała znów do Holendrów.
Dzieło pierwotnie znajdowało się
w pałacu Buen Retiro, obecnie
– w Muzeum Prado w Madrycie
Diego Velázquez Portret Filipa IV
Obraz został namalowany farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 1,13 x 1,99 m ok. 1635 roku. Przedstawia króla
ukazanego en pied na tle purpurowej kotary, typowego
elementu portretów reprezentacyjnych. Władca ubrany jest
w kosztowne szaty zdobione srebrnym haftem. Na szyi ma
Order Złotego Runa, a w ręku trzyma dokument, na którym
widnieje sygnatura artysty. Dzieło znajduje się w Galerii
Narodowej w Londynie
Powstałe w Sewilli wczesne prace artysty
to
przede wszystkim obrazy sakralne i bodegony. Arcydziełem z tego okresu jest obraz Stara
kucharka, w którym widoczny jest silny wpływ twórczości Caravaggia, przede wszystkim
ze względu na realizm przedstawienia, indywidualizację postaci i wyraźny modelunek
światłocieniowy. Velázquez stosował wówczas gamę opartą na barwach ziemi, bliskie
kadry, światło punktowe i zaczerpniętą od Caravaggia manierę tenebrosa. Niedługo
potem namalował obraz Chrystus w domu Marii i Marty stanowiący typ pośredni między
sceną religijną a bodegonem. Na drugim planie wprowadził w nim motyw obrazu w obrazie.
Do tego samego typu dzieł należy także Scena kuchenna z wieczerzą w Emaus.
