lokapróf

Question 1

uptaka og flutingur efna í plöntum

Answer 1

rótarhárin taka inn vatn og leyst steinefni í jarðveginum

upptakan hefts í rótinni, rótin festir plöntuna niður ig tekur upp næringarefni, næringarefnin og vatn fara upp stöngulin, stöngulin heldur uppi laufblaðinu, laufinn ljóstillífa.

Question 2

hver er hlutverk loftauga

Answer 2

hlutverk loftauga er að tempra vökvamagn plantna, með því að opnast þegar hún þarf að losa vökva og lokast þegar hún þarf ekki að losa vökva

Question 3

hvert er hlutverk æða í plöndum

Answer 3

sáldæðar flytja lífræn efni frá laufblöðum til annara hluta plöntunar

viðaræðar flytja vatn og steinefni frá rótum til laufblaða

Question 4

Hvað er ljóstillífun?

Answer 4

ljóstillífun er það ferli sem til dæmis plöntur og sumar bakteríur nota. ferlið fer fram í grænukornum, plöntunar taka til sín orku frá sólinni tol að framleiða næringu

Question 5

hvernig vikrar ljósóháða ferlið (myrkuferlið)

Answer 5

þetta ferli þarfnast ekki ljós og getur það því farið fram í myrkri ef rétt hráefni eru til staðar.
orkuríkt vetni bindir sig við CO2 og myndar sykur. plantan myndar svo önnur lífræn efni sem hún þarfnast úr sykrinum

Question 6

hvernig virkar ljósháða ferlið (ljósrof)

Answer 6

ljósháða ferlið er háð ljósi og fer ferlið þannig fram að ljós slín á grænukornin og veldur því að H20 sundrast í vetni og súrefni

Question 7

hvaðan fá ófrumbjarga lífverur næringu

Answer 7

þær fá mæringuna sína úr orkuríkum lífrænum efnum

Question 8

orkuþörf

Answer 8

orkuþörf fer eftir; stærð líkamans, áreynslu og umhverfi.

orkuþörf fjallar um hve mikla orku líkaminn þarf af fitu, prótein og kolvetni

Question 9

hvar á melting sykra sér stað?

Answer 9

melting hefts í munni þar sem amylasí í munnvatni ræðst á matinn

Question 10

í hvaða þætti skiptist melting

Answer 10

mölun: tuggin

efnamelting: efni brotin niður í smærri efni

Question 11

ferð matvæla um meltingarveg manna

Answer 11

það hefst vélræn melting í munninum og fer maturinn niður hálsin, gegnum vélindað og þaðan í magan. í maganum verður vélræn mellting, skeifugörn tekur við fæðumauki úr maganum og tekur við galli og brissafa og blandar það við fæðumaukuð, úr skeifugörnunum heldur fæðan áfram í görnun og þaðan í ristilinn það sem uppsog vatns og salts fer fram í lokin safnar saurin saman í endaþarmi

Question 12

hvernig stjórnast neysla?

Answer 12

í heilanum eru stöðvar sem tempra neyslu matar og drykkjar. ef eyðilegt er ákveðið svæði í undirstúku í t.d. mús hættir hún að nærast og deyr hún. ef skemmdin verður á öðrum stað í undirstúku verður til þess að músinn étur of mikið og deyr

Question 13

hverjir eru 6 meginflokkar næringarefna

Answer 13

prótein, fita, kolvetni, vitamín, steinefni og vatn

Question 14

hver er þáttur bris í meltingu?

Answer 14

bris seytir t.d. insúlíni og býr til brissafa (meltingarvökva)

Question 15

hvernig stjórnast temprun?

Answer 15

stjórnstöð temprunar er í undirstúku heilans. hún tekur við boðum frá hitanemum sem er t.d. í húð og slímhúð. boðin eru svo send áfram í viðeigandi stað. svona verður samhæfing varmaframleiðslu og varmataps

Question 16

þáttur lifrar í meltingu

Answer 16

lifur geymir vitamín og prótín
hún stjórnar kólstrólið í blóði.
myndun þvagefna og galls

Question 17

hvar hefst melting?

Answer 17

í smáþörmum

Question 18

hvar á melting próteina sér stað?

Answer 18

melting proteina á sér stað í magnum þar sem pepsín hvetur til niðurbrota á prótíni

Question 19

hvað eru hörgulsjúkdómar? koma með 3 dæmi

Answer 19

hörgulsjúkdómar eru allir sjúkdómar sem orsakast af skorti á næringarefnum t.d. náttblinda sem stafar af A-vítamín skorti og veldur náttblinda þurri húð og í versta falli blindu.
taugakröm stafar af B1-vítamín sortie og veldur truflunum í taugakerfinu, aumum vöðvum, lömum og hjartabilun.
húðkröm stafar af B6-vítamín skorti og veldur dökkri og aumri húð og meltingartruflunum

Question 20

snýkjudýr í meltingarvegi, munurinn á flatormi og þráðormi?

Answer 20

flatormar eru flatir og hefur liðskiptan líkama, sumir eru sníklar, semstagt lifa sníkjulífi í t.d. mönnum. dæmi um flatorm er bandormur
þráðormar eru smáir og nánast gegnsæir, þeir eru ekki liðskiptir og hafa þeir sundrendur. margir þráðormar eru sníklar eins og njálgur og spóluormur

Question 21

hvað er njálgur

Answer 21

njálgur er algengasta snýkjudýrið hjá fólki í löndum þar sem það er svipað veðurfar og á íslandi. hann smitast þannig að eggir fara frá t.d. höndum, fótum, sængurfötum og geta einnig svifið um í oftinu og borist þannig í öndunarfæri og fara þaðan í meltingarfæri manna. egg klekjast fljótt úr í meltingarfærunum

Question 22

hvað er frásog?

Answer 22

frásog er flutningur fæðusameinda úr meltingarveg út í blóðrás

Question 23

dýr með misheitt blóð

Answer 23

dýr sem eru með misheitt blóð viðhalda líkamshita sínum á annan hátt en dýr með jafnheitt blóð.
misheitt blóð á við um 3 aðskilda eiginleika. útvermið blóð þar sem dýrið stjórnar líkamshita sínum með orkugjafa eins og sólinni. misheitt blóð þar sem líkamshitinn er sá sami og umhverfishitinn og að síðustu er þegar dýrið er mjög lítið efnaskipt í hvíld. dæmi um dýr með misheitt blóð er skriðdýr

Question 24

efnaskipti öndunar

Answer 24

efnaskipti öndunar sér frumunum fyrir nauðsynlegri orku ,með því að nota súrefnið í frunum sínum til þess að sundra lífrænum fæðum við hægan bruna. hluti orkunnar fer í að eyða ADP í ATP og hluti losnar sem varmi

Question 25

dýr með jafnheitt blóð

Answer 25

fuglar og spenndýr eru jafnheitar lífverur. þau hafa þróað með sér hitastillikerfi þannig að hiti helst jafn í líkamanum þrátt fyrir sveiflur í umhverfinu

Question 26

efnasktipti við mismunandi aðstæður

Answer 26

ef loftið er kalt þá verður hraðari efnaskitpi en ef loftið er heitt þá verður hægari efnaskipti

Question 27

hvernig hindrum við varmaframleiðslu

Answer 27

vid hindum varmaframleiðslu með því að svitna, þá uppgufast vatn sem veldur kolnun.
eða við gætum klætt okkur í

Question 28

hvernig hindrum við varmatap

Answer 28

til þess að hindra varmatap þá þurfum við að hita okkur. til þess að hita okkur þá verður “breitt blóðrás” þá herpast æðarnar í húðinni saman.
Breytt líkamsstaða; gæsahúð og hnipra sig saman

Question 29

hvað er orkugeymsla?

Answer 29

kreatínfosfat er ekki talin orkuforði vegna þess orkan sem það myndar dugar aðeins í nokkrar sekúntur. en í vöðvum og lifrum er glýkógen sem tengist glúkósa eftir þörfum líkamans. þessi orka geymist í 1-3 daga og er því talin vera orkuforði

Question 30

hvað er forðanæring

Answer 30

sú forðanæring sem dugar lengst er fita, fita telst sem forðanæring vegna þess hún er léttar en önnur fæðuefni.
1g af fitu er = 2,5g af próteine og sykrum