LESSON 2_ KONSEPTONG PANGWIKA Flashcards
Tumutukoy sa isang uri ng wika na may pagkakapare-pareho sa estruktura, anyo, at paggamit sa kabila ng iba’t ibang konteksto at tagapagsalita. Ibig sabihin, ang wika ay hindi gaanong nag-iiba o nagpapakita ng minimal na baryasyon, at ang mga tagapagsalita ay gumagamit ng iisang uri ng wika o diyalekto.
Homogenous na wika
Halimbawa ng Homogenous na wika
Standard language/ Pormal na wika
Tumutukoy sa isang uri ng wika
na nagpapakita ng iba’t ibang anyo, estruktura, o paggamit batay
sa mga konteksto, tagapagsalita, at rehiyon. Sa madaling salita,
ito ay isang wika na nagbabago o nag-iiba-iba depende sa mga salik tulad ng diyalekto, sosyal na barayti, register/rehistro,
Heterogenous na wika
Baryasyon ng wika batay sa heograpikal na
lokasyon
Diyalekto
Mga baryasyon batay sa sosyoekonomikong kalagayan, edukasyon, at iba pang aspekto ng
lipunan.
Sosyal na barayti
Pagkakaroon ng natatanging katangian na
nauugnay sa partikular na uri ng katangiang sosyositwasyunal
Pagkakaiba-iba sa uri ng wika na ginagamit ng mga tao sa pormalidad, bigkas, tono, uri, anyo ng salita atbp.
Varayti
Mga baryasyon ng wika batay sa
konteksto ng paggamit tulad ng formal at informal na wika, teknikal na jargon, at iba pa.
Register/ rehistro
2 Dimensiyong ng Varayti ng Wika
- Dimensyong Heograpiko
- Dimensyong Sosyal
Kasama rito ang dayalekto o
wikain
Dimensyong Heograpiko
Kasama naman dito ang sosyolek
Dimensyong Sosyolek
Varayti ng Wika
- Dayalek
- Idyolek
- Sosyolek
- Etnolek
- Ekolek
Panrehiyon o heograpikal na varayti ng wika na may sariling ponolohiya,
sintaksis at leksikon (vocabulary)
- Ito ang yaong wikang kinamulatan o kinagisnan sa tahanan, komunidad at lalawigan.
Halimbawa:
Tagalog –Maynila- “ Aalis na ako.”
Tagalog- Batangas- “ Payao na ako. “
Rehiyunal na varayti/ Dayalek
Tawag sa kabuuan ng mga katangian sa
pagsasalita ng tao
*May iba’t ibang salik na napapaloob kung
bakit ito nagaganap tulad ng :
- Gulang
- Kasarian
- Hilig o interes
- Istatus sa lipunan
Idyolek
Sinasalita ng mga tao sa isang lipunan
*Grupo ng ibat-ibang uri o klasificasyon ng mga mamamayan
- Wika ng mga dukha
- Wika ng mga nasa mataas na antas ng lipunan
Sosyolek
Uri ng Barayti sa wikang Sosyolek
- Register/ Rehistro
- Jargon
- Conyo
- Gay lingo/ bekimon
- Jejemon
- Balbal/ Slang
Anyo ng wika batay sa uri at paksa ng talakayan o larangang pinag-uusapan, sa mga tagapakinig o kinakausap o kaya ay sa okasyon at sa iba pang mga salik o factor
Register/ Rehistro
*Ito ay mga espesyal na termino o bokabularyo na ginagamit sa loob ng
isang tiyak na propesyon, grupo, o industriya. Ang mga salitang ito ay maaaring hindi maintindihan ng mga taong wala sa parehong propesyon.
Halimbawa:
Sa medisina, may mga terminong tulad ng “stat” (mabilis na aksyon)
“BP” (blood pressure)
“intubate“ (pagpasok ng tubo sa katawan).
Jargon
Isang uri ng sosyolek na karaniwang
ginagamit ng mga kabataang nasa urban
areas, partikular na sa mga may kaya o nagaaral sa mga eksklusibong paaralan.
Karaniwang pinaghahalo ang Tagalog at
Ingles sa pagsasalita.
Halimbawa: “Let’s make tusok-tusok the
fishball later, it’s so sarap kasi!“
Conyo
Isang uri ng sosyolek na ginagamit ng
LGBTQ+ community, lalo na ng mga gay men. Ito ay nagtataglay ng mga salitang may kakaibang kahulugan o mga pinalitan at pinaikli na salita.
*Halimbawa: “Ateng, ang jowaers mo ha,
maloka ka diyan!”
Gay LIngo
Isang uri ng sosyolek na popular sa text
messaging at social media, kung saan
ang mga salita ay binabago o
ginagawang mas malikhain sa
pamamagitan ng paggamit ng iba’t ibang
karakter at numero.
*Halimbawa: “3ow ph0w, mUsZtAh nA
pOh kAy0wh?
Jejemon
Ito ay mga impormal na salita o ekspresyon na karaniwang ginagamit ng mga kabataan at sa mga casual na usapan. Ang mga salita dito ay maaaring nagmula sa iba’t ibang pinagkukunan tulad ng kalye, pelikula, at kultura ng kabataan.
*Halimbawa: “Pare, anong trip mo mamaya?”
Balbal/ Slang
Ito ay mga salitang ginagamit ng isang partikular na etnolingguwistikong grupo.
Ito ay kombinasyon ng etniko at diyalekto na sumasalamin sa kultura ng isang pangkat
Halimbawa:
Vakul- Pantakip sa ulo
Bulanon- Full
Etnolek
Nabubuo dahil sa paghahalo-halo ng higit sa 2 wika.
Ito ang varayti ng wikang ginagamit ng mga taong may magkakaibang pinagmulang wika.
ay isang uri ng barayti ng wika
na nabubuo kapag ang mga tao mula sa
iba’t ibang lingguwistikong background ay
kailangan mag-usap ngunit walang
karaniwang wika. Ito ay karaniwang simple
at limitado ang bokabularyo at gramatika.
Narito ang
Halimbawa ng isang Pidgin na
barayti ng wika:Sitwasyon: Isang Pilipino at isang Tsino na negosyante ay nag-uusap para magkaintindihan sa kalakalan.
Pidgin
Varayti ng wika na unang naging pidgin at kalaunan ay naging likas na wika
Nagkaroon nito sapagkat may komunidad ng mga tagapagsalita ang nag-angkin dito bilang kanilang unang wika
Pinakamahusay na halimbawa nito ay ang
Chavacano na hindi masasabing purong Kastila dahil sa impluwensiya ng ating katutubong wika sa estruktura
Creole
