Les 5 Klassieke genetica (deel 1)

Question 1

Cellen zijn voortdurend bezig met de vervanging van hun organellen en opbouwende bestanddelen. Welke bestanddelen zijn dit?

Answer 1

Eiwitten, vetten, koolhydraten.

Question 2

Wat is het genotype?

Answer 2

Het genotype is de verzameling eigenschappen van het individu die is geërfd van de ouders.

Question 3

Wat is het genoom?

Answer 3

Het geheel van erfelijke informatie in een cel.

Question 4

Wat is het fenotype?

Answer 4

De gezamenlijke uiterlijke eigenschappen van een organisme.

Question 5

Waardoor wordt het fenotype bepaald?

Answer 5

Door het genotype en het milieu (waarin de erfelijke aanleg al dan niet tot uiting kan komen).
NB niet alle uiterlijke eigenschappen worden ook door milieu bepaald

Question 6

Welke uiterlijke eigenschappen worden alleen bepaald door erfelijke factoren en niet door het milieu?

Answer 6

Kleur van ogen, bloedgroep, geslacht, bepaalde erfelijke ziekten.

Question 7

Wat zijn klonen?

Answer 7

Individuen die door ongeslachtelijke voortplanting uit een organisme zijn ontstaan (genotype is volledig identiek).

Question 8

Wat is het verschil tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting?

Answer 8

Bij organismen die zich ongeslachtelijk voortplanten zijn de nakomelingen wat het genotype betreft volledig identiek aan de ene ouder.
Bij organismen die zich geslachtelijk voortplanten heeft elke nakomeling altijd twee ouders van wie hij van beide een helft van zijn chromosomen heeft geërfd. Ouders en nakomelingen bezitten dus een verschillend genotype.

Question 9

Noem twee voorbeelden van geslachtelijke voortplanting

Answer 9

Zaadplanten (gameten in de stuifmeelkorrels) en dieren (gameten zijn zaadcellen/eicellen)

Question 10

Wat zijn diploïde cellen?

Answer 10

Cellen waarbinnen de chromosomen tweevoudig voorkomen (in homologe chromosomenparen).

Question 11

Wat zijn haploïde cellen?

Answer 11

Cellen waarbinnen de chromosomen in enkelvoud aanwezig zijn (gameten/geslachtscellen).

Question 12

Hoe geven we het aantal verschillende soorten chromosomen aan?

Answer 12

Met de letter N. Wanneer elk type chromosoom in tweevoud voorkomt, zoals bij de mens, zeggen we 2N. Bij mens in totaal 46 chromosomen, dus we zeggen 2N = 46

Question 13

Wat betekent homozygoot?

Answer 13

Gelijke genenparen (dezelfde erffactor van beide ouders geërfd).

Question 14

Wat betekent heterozygoot?

Answer 14

Ongelijke genenparen (verschillende erffactoren van beide ouders geërfd).

Question 15

Wat zijn allelen?

Answer 15

Genen die betrekking hebben op dezelfde eigenschap.

Question 16

Hoe noemen we het ‘overheersende’ gen?

Answer 16

Het dominante allel

Question 17

Hoe noemen we het ‘teruggetrokken’ gen?

Answer 17

Het recessieve allel

Question 18

Wat wordt bedoeld met multipele allelen?

Answer 18

Voor de meeste erfelijke eigenschappen bestaan twee verschillende allelen. Voor sommige erfelijke eigenschappen bestaan drie of meer verschillende allelen (bijv. bloedgroep). Deze allelen heten multipele allelen.

Question 19

Wat is een haplotype?

Answer 19

De combinatie van allelen, zoals die samen voorkomen op een bepaald chromosoom.

Question 20

Wat is een monohybride kruising?

Answer 20

Een kruising waarbij naar de verschillen van slechts één eigenschap wordt gekeken.

Question 21

Wat zijn hybriden?

Answer 21

F1-planten waarvan de erfelijke aanleg wordt bepaald door twee verschillende allelen van de oudergeneratie (aangegeven met bijv. Rr)

Question 22

Wat houdt de gelijkvormigheidswet in?

Answer 22

Bij een kruising tussen twee homozygote individuen die onderling in een bepaalde eigenschap verschillen, zullen alle nakomelingen van de F1-generatie een fenotype vertonen dat hoort bij de dominante erffactor van die eigenschap.

Question 23

Wat houdt de splitsingswet in?

Answer 23

Bij onderlinge kruising van individuen uit de eerste uniforme generatie krijg je nakomelingen met verschillende genotypen. Daarbij komen de kenmerken in een vaste getalverhouding tot uiting: 3:1 bij dominant-recessieve overerving.

Question 24

Wat is een dihybride kruising?

Answer 24

Een kruising waarbij we de overerving van twee afzonderlijke eigenschappen bestuderen.

Question 25

Wat is het vierkant van Punnett?

Answer 25

Een schaakbordschema dat je kan gebruiken om te ontdekken welke genotypes in de F2-generatie tot stand zullen komen en hun verhouding. Op de horizontale as staan de genotypen van de mannelijke gameten, op de verticale as die van de vrouwelijke gameten.

Question 26

Hoeveel genotypes ontstaan er bij een dihybride kruising en in welke verhouding?

Answer 26

9 genotypes (afgeleid van 16 waar er een paar gelijk zijn), in verhouding 1:2:2:1:4:1:2:2:1 (een zestiende deel, twee zestiende deel, etc.)

Question 27

Hoeveel fenotypen ontstaan er bij een dihybride kruising en in welke verhouding?

Answer 27

4 fenotypen (vanwege dominante allelen), in verhouding 9:3:3:1 (negen zestiende deel, drie zestiende deel, etc.: 9 dubbel dominant, 3 dominant voor ene type, 3 dominant voor andere type, 1 dubbel recessief)

Question 28

Hoe kunnen we de kans op een bepaald genotype of fenotype bij een kruising berekenen? (anders dan het vierkant van Punnett)

Answer 28

Met de productregel: de kans op een bepaald genotype of fenotype is gelijk aan het product van de afzonderlijke kansen.

Question 29

Wat is een letale factor?

Answer 29

Een allel dat van levensbelang is (informatie bevat voor het maken van onmisbare stoffen) dat niet goed functioneert. Een individu dat homozygoot is voor deze letale factor is niet levensvatbaar.

Question 30

Wat houdt crossing-over in?

Answer 30

Een uitwisseling van chromosoomdelen tussen de beide chromosomen van een chromosomenpaar (homologe chromosomen) tijdens de meiose (door omstrengeling van chromatiden). Dit komt alleen voor bij heterozygote ouders (uiteraard, anders valt er niks uit te wisselen).

Question 31

Wat zijn recombinanten?

Answer 31

Nieuwe combinaties van genen (door crossing-over)

Question 32

Als allelen voor verschillende eigenschappen op hetzelfde chromosomenpaar voorkomen, wat gebeurt er dan bij een kruising?

Answer 32

Die allelen zullen gekoppeld (tezamen) overerven.

Question 33

Welke factor bepaalt de kans op crossing-over van genen?

Answer 33

De onderlinge afstand (hoe verder uit elkaar, des te kleiner de kans)

Question 34

Welke factoren zullen de groei van een plant beïnvloeden?

Answer 34

De erfelijke factoren en de omgevingsfactoren (mate van beschikbaarheid water en voedingszouten en de lichtintensiteit)

Question 35

Is het mogelijk om aan de hand van het fenotype te zeggen wat het genotype is?

Answer 35

Als het om eigenschappen gaat die voornamelijk of uitsluitend door het genotype worden bepaald kan dat (milieu-invloeden spelen dan geen of vrijwel geen rol)

Question 36

Kan een organisme zijn fenotype overdragen op zijn nakomelingen?

Answer 36

Nee, want het fenotype wordt behalve door het genotype ook bepaald door allerlei milieufactoren

Question 37

Een erwtenplant is homozygoot voor de hoekige zaadvorm.

a. Is deze plant voortgekomen uit een hoekig zaad?
b. Zullen de zaden die deze plant vormen ook hoekig zijn?

Answer 37

a. Ja, het genotype van een plant is gelijk aan dat van het zaad waaruit het zich heeft ontwikkeld.
b. De zaden die door de plant gevormd worden, kunnen een afwijkend genotype hebben want het ontwikkelt zich uit bevruchte eicel (zygote). Het genotype van de zygote ontstaat door samenvoeging van twee gameten waarbij nieuwe combinaties allelen kunnen ontstaan.

Question 38

Wat ontdekte Thomas Morgan als eerste over het verband tussen crossing-over van genen en hun onderlinge afstand?

Answer 38

Dat de onderlinge afstanden tussen genen overeenkomen met de crossing-over-percentages tussen genen. Het crossing-over-percentage tussen genen kan dus worden gebruikt bij de bepaling van de relatieve afstanden tussen de genen.

Question 39

Wat is een chromosoomkaart?

Answer 39

Een lijnvormig getekend chromosoom, waarop de onderzochte genen met symbolen (letters) zijn aangegeven. De onderlinge afstanden tussen de genen zijn in crossing-over-percentages weergegeven.

Question 40

Ontstaan door crossing-over meer nieuwe combinaties van allelen dan wanneer er geen crossing-over plaatsvindt?

Answer 40

Ook zonder crossing-over ontstaan bij de meiose gameten met verschillende genotypen, doordat de vaderlijke en moederlijke chromosomen in verschillende combinaties over de gameten zullen worden verdeeld. De vier gameten die uit één cel ontstaan, zullen dan wel twee aan twee aan elkaar gelijk zijn. Indien crossing-over plaatsvindt, zal het aantal nieuwe combinaties van allelen nog verder worden vergroot, doordat uit één cel vier van elkaar verschillende gameten zullen ontstaan.