Les 4 Celbiologie (deel 3) Flashcards
Hoe vindt globaal geslachtelijke voorplanting plaats?
Geslachtscellen (gameten) spelen grote rol. Bij bevruchting smelten de celkernen samen van mannelijke zaadcel en vrouwelijke eicel.
Hoe ziet de celkern eruit onder een microscoop?
Netwerk van dunne draden met korrelachtige structuur.
Wat zijn chromosomen?
Bij celdeling vormen zich uit netwerk van celkern korte dikke draden, chromosomen. Dit zijn de dragers van erfelijke eigenschappen. Ze bevatten honderden of duizenden genen (aanleg voor erfelijke eigenschap = gen). Alle chromosomen bij elkaar in één cel bevatten alle erfelijke eigenschappen (genen) van een organisme. Chromosomen bestaan uit DNA (wat soort specifiek is en individu specifiek).
Wat is een gen?
Aanleg voor erfelijke eigenschap. Genen die betrokken zijn bij eiwitsynthese in de ribosomen = structuurgenen
Wat is mitose (globaal)?
Gewone celdeling. Uit één lichaamscel ontstaan twee dochtercellen. De moedercel en later de twee dochtercellen hebben allemaal in de kern een dubbel stel chromosomen (oftewel chromosomenparen) en zijn ook verder identiek. Bij mens 23 paren, 46 strengen
Wat is interfase?
De fase tussen twee mitosen waarin de cel uitgroeit tot een volwassen cel die zich kan delen. Tijdens de interfase zijn de chromosomen lange dunne draden die een kopie van zichzelf maken zodat de chromosomen zich in aantal verdubbelen. Bij mens na kopiëren 46 paren, 92 strengen
Welke vier fasen bestaat mitose uit?
Profase, metafase, anafase, telofase. Interfase is tussen mitoses in.
Wat houdt de profase in bij mitose?
- Chromosomen gaan zich spiraliseren, worden korter en dikker.
- Ze gaan aan elkaar zitten, verbonden d.m.v. centromeer, identieke delen heten chromatiden
- Twee tegenover elkaar liggende celpolen worden gevormd
Bij mens 46 paren, 92 strengen
Wat houdt de metafase in bij mitose?
- De kernwand verdwijnt
- De chromosomen verplaatsen zich afzonderlijk naar equatorvlak (midden van de cel).
- Worden met centromeer d.m.v. trekdraden verbonden met beide celpolen
Bij mens 46 paren, 92 strengen
Wat houdt de anafase in bij mitose?
- De trekdraden worden korter, centromeer wordt gedeeld, de ene chromatide van elk chromosoom wordt naar de ene pool getrokken, de andere chromatide naar de andere pool. Als ze vrij liggen heten ze weer chromosomen.
- Bij elke pool 23 paren, 46 strengen (los)
Wat houdt de telofase in bij mitose?
- Nieuw gevormde chromosomen zijn aangekomen bij polen
- Kernmembraan ontstaat
- Vervolgens ontstaat een scheidingswand waardoor zich twee nieuwe dochtercellen vormen
Bij mens in elke dochtercel 23 paren, 46 strengen (los)
Wat is meiose (globaal)?
Reductiedeling. Komt alleen voor bij geslachtscellen. Uit één cel met dubbel aantal chromosomen ontstaan 4 geslachtscellen met enkelvoud aan chromosomen, de hoeveelheid chromosomen in de cel wordt dus gehalveerd (want de andere helft gaat komen van geslachtscel van andere geslacht!). Het bestaat uit twee delingen: meiose 1 (moedercel deelt in twee dochtercellen) en meiose 2 (2 dochtercellen delen zich ook in 2 cellen, dus je houdt er in totaal 4 over).
Beschrijf de overeenkomsten en verschillen tussen mitose en meiose.
Profase en metafase gaan bij beide hetzelfde.
Maar in anafase 1 en telofase 1 bij meiose bijven de chromosomen aan elkaar zitten d.m.v. centromeer (identieke delen heten dus nog chromatiden) in plaats van dat ze los gaan na de deling. Er zijn dan 23 chromosomen bestaande uit 46 strengen.
Vervolgens komt meiose 2, dan worden de chromatiden in anafase 2 wel uit elkaar gehaald en in telofase verdeeld over 2 dochtercellen, die de chromosomen dus in enkelvoud hebben, 23 chromosomen/losse strengen.
Hoe ontstaat door meiose een rijpe eicel?
Uit mitose heeft zich een primaire oöcyt ontwikkeld (een cel waaruit eicel gaat ontstaan). 23 chromosoomparen in kern, 46 strengen.
Door de fasen van meiose 1 te doorlopen (interfase waarin chromosomen zich kopiëren, profase waarin ze spiraliseren en aan elkaar vastzitten, metafase waarin trekdraden ontstaan, anafase waarin de chromosomen gehalveerd worden - maar de chromatiden wel aan elkaar blijven zitten -) zijn de eerste twee dochtercellen in de telofase 1 gevormd. De ene cel noemen we secundaire oöcyt (hieruit gaat eicel ontstaan), de ander het eerste poollichaampje (daaruit ontstaan door meiose 2 nog twee poollichaampjes, die alledrie geen functie hebben en sterven).
Uit de secundaire oöcyt ontstaat tijdens meiose 2 (waarin tijdens de anafase dit keer wel de chromatiden uit elkaar worden gehaald) een rijpe eicel (met gehalveerde chromosomen, dus 23 losse strengen) en een vierde poollichaampje (ook met 23 losse chromosomen).
Wanneer spreken we van kanker (carcinoma)?
Door verandering in DNA kunnen cellen ongeremd gaan delen waardoor een tumor wordt gevormd. Als uit de tumor door uitzaaiing dochtertumoren (metastasen) kunnen ontstaan spreken we van kanker.
Waardoor vergroot je de kans op kanker krijgen?
Blootstelling aan radioactieve straling en carcinogene stoffen.
Beschrijf de 5 fasen van de celcyclus bij eukarioten
G0-fase (‘rust’): cel doet gewoon zijn werk, vervult zijn functie voor het organisme
G1-fase: langste fase. De cel groeit
S-fase: DNA wordt verdubbeld
G2-fase: DNA wordt gecontroleerd op fouten en waar mogelijk gerepareerd
(G1, S, en G2 samen vormen de interfase)
M-fase: mitose. Daadwerkelijke celdeling (ongeveer 1 uur). DNA wordt o.a. geordend (opgerold) zodat het goed verdeeld kan worden.
Waaruit bestaat een nucleotide?
- een suiker (desoxyribose , S)
- een fosfaatgroep (P)
- een stikstofhoudende base (A, G, C, of T)
Welke vier soorten stikstofhoudende basen onderscheiden we en wat zijn hun eigenschappen?
Adenine (A): groot, 2 basen dubbele ringstructuur, 2 H-bruggen
Guanine (G): groot, 2 basen dubbele ringstructuur, 3 H-bruggen
Cytosine (C): klein, enkele ringstructuur, 3 H-bruggen
Thymine (T): klein, enkele ringstructuur, 2 H-bruggen
Welke stikstofhoudende basen kunnen met elkaar binden d.m.v. H-bruggen?
Adenine met Thymine (2 H-bruggen)
Guanine met Cytosine (3 H-bruggen)
Waaruit worden de ‘leuningen’ van de DNA-trap gevormd?
Herhalende reeks van het suiker desoxyribose en een fosfaatgroep
Waaruit worden de ‘treden’ van de DNA-trap gevormd?
Door de stikstofhoudende basen die gebonden zijn d.m.v. waterstofbruggen
Wat zijn complementaire DNA-strengen? Welke complementaire basen onderscheiden we?
Twee DNA-strengen waarvan de basen door waterstofbruggen verbonden kunnen zijn. A en C liggen op spiraal tegenover G en T dus worden complementaire basen genoemd (A en C zijn complementaire basen van resp. T en G).
Waaruit bestaat DNA?
Twee om elkaar gespiraliseerde polynucleotideketens, elk in de vorm van een helix (spiraal). Daarom heet het ook wel een dubbelhelix. De rug van iedere keten bestaat uit fosfaatgroepen en suikers, de basen dienen als halve treden (van de DNA-trap) die bij elkaar gehouden worden door waterstofbruggen tussen gepaarde basen (A + T en C + G).
Een complete winding bevat tien nucleotiden.
In welk opzicht verschilt DNA van virussen met alle andere organismen?
DNA van virussen is enkelstrengs ipv dubbelstrengs.
Noem een paar kenmerken van DNA (ontdekt door Griffith & Every)
- DNA draagt info over van ene op andere generatie
- DNA komt voor in structuren betrokken bij genetische mechanismen
- de stof die de erfelijke info overdraagt is stabiel
- DNA is metabolisch zeer stabiel
- geslachtscellen bevatten half zoveel DNA als een bevruchte eicel
- gedurende de interfase verdubbelt DNA zich
Wat is de moleculaire genetica?
De wetenschap die zich bezighoudt met de biochemische basis van de erfelijkheid
Waardoor wordt de erfelijke code van DNA gevormd?
Door de volgorde waarin de vier basen (van de nucleotiden) op een DNA-streng voorkomen. Deze volgorde is voor ieder organisme verschillend, zodat elk individu unieke eigenschappen heeft.
