Leerjaar 3 Periode 1 Flashcards
Zenuwstelsel in rust
Parasympatisch zenuwstelsel
Zenuwstelsel in stress
Sympathisch zenuwstelsel
Willekeurig
Praten, lopen enz.
Onwillekeurig
Ademen, verteren
Sensibele banen
Zintuigen, gaat van lichaam naar hersenen
Motorische banen
Om iets uit te voeren, gaat van hersenen naar lichaam toe
Thalamus
Zorgt ervoor dat het vanuit daar naar de juiste plek gaat, boven hersenstam
Frontale kwab
In voorhoofd, plannen
Parietale kwab
Bovenkant hoofd, gevoel wordt daar geregeld
Occipitale kwab
Achterhoofdkwab, visuele dingen( het zien)
Temporale kwab
Onderkant hoofd, horen
Motorische schors
Zit in frontaalkwab tegen sensibele schors
Sensibele schors
Zit in parietale kwab tegen motorische schors
Auditieve schors
In temporaal kwab tegen visuele schors
Visuele schors
In occipitale kwab tegen auditieve schors
1 neuron is?
Is zenuwcel en 1 zenuwbaan bestaat uit veel neuronen
Wat is een myeline schede en wat dat het
Is een beschermlaag om het langste stuk van de neuron (axon). Het geeft de prikkels snelheid. Anders zou een prikkel er lang over doen
Hersen lagen van buiten naar binnen
Schedel, duramater (harde hersenvlies), arachnoidea (spinnenwebvlies), piamater (zachte hersenvlies), hersenen
Wat doet hersenvocht (liquor)
Zorgt dat alles vloeiend verloopt en geeft bescherming. Wordt iedere 24 uur verwisseld.
2 soorten hersencellen
Neuronen: zenuwcellen
Gliacellen: zitten om neuronen heen, ondersteunde cellen van neuronen
3 soorten Gliacellen
Astrocyten: ondersteuning neuronen
Oligodendrocyten: vormen myeline
Microgliacellen: immuunrespons
Wat is een goedaardige tumor
Heeft een schil om cellen zitten. Cellen delen zich wel maar blijven binnen de schil, er komen dus geen uitzaaiingen. De tumor kan dus wel groeien, nier verspreiden. Kan al een puist zijn
Wat is een kwaadaardige tumor
Hebben geen schil die cellen tegenhouden. De cellen richten schade aan het weefsel erom heen. Cellen verspreiden door lichaam. Er ontstaat hierdoor meerdere tumoren. Er is hier kanker
Gradaties tumoren
Graad 1: meestal goedaardig, alleen bij kinderen
Graad 2: nog vrij goedaardig (laaggradig), kan wel graad 3 of 4 worden
Graad 3: hooggradige tumor. Verandering van celkernen. Kwaadaardig en ontwikkelt zich verder naar graad 4. Schil brokkelt hier af
Graad 4: zeer kwaadaardig. Breid zich snel uit. Toch kun je nog lang leven.
Bekendste en meestvoorkomende tumor
Glioblastoma multiforma, graad 4
Primaire hersentumor
-Gliomen: komen uit gliacellen
-meningeomen
-schwannomen
-medulloblastomen
Secundaire hersentumoren
Komen van een andere soort kanker af ergens anders in het lichaam en zich naar de hersenen heeft verspreid
Symptomen hersentumoren
Hoofdpijn, epileptische aanvallen, snel afvallen/aankomen
Klachten gliomen
-epileptische aanvallen
-gedragsveranderingen
-stemmingsstoornissen
-schade aan hersenen
Wat is een meningeoom
Tumor die ontstaat in het hersenvlies. Meestal goedaardig. Komt vaker bij vrouwen voor op middelbare leeftijd. Groeit langzaam
Klachten meningeoom
Kleine hersenen: stoornis hersenvocht, waterhoofd
Oogzenuw: afname zicht, zelfs blind
Schedel/oogkas: afname zicht, dubbel zien, uitpuiling oog
wervelkanaal: druk op ruggenmerg, dus verlamming, gevoelstoornis
Wat is een schwannoom
Zeldzame tumor en ontstaan in cellen van schwan. Gezwellen in perifere zenuwen. Goedaarig
Klachten schwannomen
Voelbaar als zwelling, tintelingen bij druk erop, soms pijn, uitval beweging
Wat is een medulloblastoom
Ontstaat door fout in ontwikkeling in voorlopercel. Meestal voor de geboorte is dna cel al beschadigd. Zit altijd in kleine hersenen. Soms uitgezaaid naar hersenvocht of centraal zenuwstelsel. Heel soms naar bot en lymfeklieren. Vaak al op jongen leefrijd
Klachten medulloblastoom
Veel kinderen zijn tijdje niet lekker (misselijk, hoofdpijn). Staat druk en hersenvocht kan niet weg. Vaak ochtendbraken en evenwicht problemen. Soms afhangende mondhoek, scheel kijken of slechter zien
Diagnose hersentumoren
CT-scan: is er een tumor?
MRI-scan: grootte, locatie tumor
Weefselonderzoek: graad tumor
Bloedonderzoek: helpt bij plannen behandelingen
Oorzaken hersentumor
Straling: röntgenstraling, MRI, CT
Erfelijk
Besmettelijk
Luchtverontreiniging
Gevolg ongeval/ hersenschudding
Bepaald voedsel
Wat is epilepsie
Plotselinge toename van elektrische activiteit in de hersenen
Definitie epilepsie
Meerdere (niet uitgelokte) epileptische aanvallen
Oorzaken epilepsie
Genetisch, hersentumoren, aanlegstoornis, trauma’s
Ontstaan epileptische aanvallen sneller bij hoge of laag gradige hersentumoren
Laag gradige (gliomen)
Wat gebeurd er bij epilepsie
Kortsluiting in de hersenen, grote groep hersencellen ontladen tegelijk
Hoe verloopt een focale aanval
1: begin: staren, wrijven/friemelen, tintelingen en schokken ledematen
2: uitbreiding; bewustzijn verlies, schokken, tongbeet/ urine verlies
3: erna: slap, niet reagerend, snurkende/blazende ademhaling, slaperig, verward
Welke tumoren bij frontale kwab en wat zijn veranderingen
Glioom/meningeoom:
Verandering in persoonlijkheid of gedrag, moeite met spreken (afasie)
Wat voor soort tumor in parietale kwab en wat zijn veranderingen
Glioom; verlies gevoel of tintelingen in deel van lichaam, moeite begrijpen taal, moeite lezen/schrijven
Wat voor soort tumor in temporale kwab en veranderingen
Glioom/ meningeoom:
Gehoorverlies, geheugenproblemen, moeite met taal, gedragverandering
Wat voor soort tumor in occipitale kwab en veranderingen
Glioom: verlies van zicht, blinde vlekken, visuele hallucinaties
Wat voor tumor in cerebellum (kleine hersenen) en veranderingen
Medulloblastoom:
Problemen coördinatie, balansstoornis, duizeligheid
Wat voor soort tumor in hersenstam en veranderingen
Glioom:
Problemen met ademhaling en hartslag, slikken, spreken, dubbelzien, verlamming
Wat is craniotomie
Ingreep waar stuk schedel tijdelijk verwijderd wordt om bij het brein te kunnen. Meestal onder narcose.
Complicaties craniotomie
Wondinfectie, trombosebeen, longontsteking, nabloeding, taalproblemen, verlammingsverschijnselen, epilepsie
Doel van bestraling
Kankercellen vernietigen en tegelijk gezonde cellen zoveel mogelijk sparen. Het gebeurt plaatselijk (alleen op tumor zelf)
Conformele radiotherapie
Meestal 2 tot 5 stralenbundels die uit verschillende richtingen komen. Individueel gevormd naar de tumor.
Stereotactische bestraling
Tumor wordt bestraald met hele hoge dosis straling. Heel precies vanaf verschillende plekken. Omliggende weefsel blijft zoveel mogelijk bespaard
Hoe heet 1 keer stereotactische bestraling
Stereotactische radiochirurgie
Bijwerkingen radiotherapie
Vermoeidheid, minder trek in eten, haaruitval, problemen met zien/horen, lichte geheugen en concentratieproblemen
Hoe noem je chemo
Cytostatica
Doel cytostatica (chemo)
Dood de snel delende kankercellen
Soorten chemo bij een Glioom
Temozolomide: wordt gebruikt bij verschillende graden van gliomen
PCV: zijn er 2 in 1. Een daarvan wordt toegediend via een infuus. Wordt gebruikt bij verschillende gliomen.
Bijwerkingen temozolomide
Vermoeidheid, misselijkheid, maagdarmklachten, meer gevoelig voor infecties en bloedafwijkingen
Bijwerkingen PCV
Vermoeidheid, maagdarmklachten, bloedafwijkingen, doof gevoel of pijnlijke prikkelingen in ledematen
Wat is het syndroom van Turner
Een van de x chromosomen is niet goed aangelegd. Er is maar 1 x of 1 x te weinig. Komt alleen bij meisjes/vrouwen voor.
Vormen van Turner syndroom
1: in alle cellen is een geslachtschromosoom te weinig. Dus geen 46, maar 45
2: er zijn hier cellen met 2 geslachtschromosomen, maar ook cellen met maar 1 geslachtschromosoom
3: er zijn wel 2 x chromosomen maar één daarvan is misvormd
Uiterlijke kenmerken Turner syndroom
-kleine afstaande lage oorschelpen
-kleine onderkin
-korte brede nek
-nek met veel huidplooien
-afhangende oogleden
-scheel zien
-kromming rug (scoliose)
-veel moedervlekken
-hoek stand elleboog
-tepels meer uit elkaar
-opgezette handen en voeten
-kortere vingers, zijn ongelijk
Kenmerken bij geboorte syndroom van Turner
-opgezette handen en voeten
-brede platte borstkas en tepels ver uit elkaar
-korte brede hals
-lage afstaande oren
Innerlijke kenmerken syndroom van Turner
-groeiachterstand (volwassen leeftijd maar rond 1,47)
-tekort aan oestrogeen (door ontbrekende x): hierdoor zijn botten minder sterk, krijgen ze geen borsten, geen menstruatie en zijn ze niet vruchtbaar
-nieren staan anders, dus grotere kans op nierstenen/infectie
-afwijking hartklep/lichaamsslagader (vernauwing)
-verhoogd bloeddruk
-traagwerkende schildklier
-kans op glutenallergie, oorontstekingen, ontsteking darmen
Waar is intelectuele ontwikkelingen in onderverdeeld
Verbale vaardigheden: taal en denken
performale vaardigheden: dingen uitvoeren
Bij syndroom van Turner zijn ze beter in het verbale.
Wat is het klinefelter syndroom
Er zijn 1 of meerdere extra x chromosomen. Normaal heb je 46xy. Bij dit syndroom kan het wel 47xxy, 48xxxy of 49xxxxy zijn.
Wat is mocaisisme
Sommige cellen hebben normaal aantal chromosomen bij jongens en sommige cellen meer dan 1 x
Symptomen klinefelter syndroom
-langere lichaamslengte
-langere armen en benen
-leerproblemen
-vertraagde taal en spraak ontwikkeling
-gedragsproblemen
-testosteron tekort
-kleine penis en testikels
-verminderde vruchtbaarheid
-weinig lichaamsbeharing
-borstvorming
-vermoeidheid
-verminderde spierkracht
-erectiestoornissen
-osteoporose
-concentratieproblemen, moeite met herkennen
Wat is het shox-gen
Dit ligt op het x chromosoom. Omdat jongens met het syndroom meerdere x-en hebben zijn er ook meerdere shox genen. Shox gen zorgt ervoor dat jongens groeien. Door de extra’s groeien ze ook meer dan andere
Wat is duchenne spierdystrofie
Een ernstige erfelijke spierziekte die de spieren aantast en verzwakt. Later kunnen deze spieren niet meer gebruikt worden. Komt het meest bij jongens voor. Wordt via moeder overdragen
Hoe ontstaat duchenne spierdystrofie
Er is een fout in de dystrofine gen op het x-chromosoom. Deze veroorzaakt een tekort van het eiwit dystrofine in de spiercelwand. De eiwit zorgt voor stevigheid en veerkracht. Zonder dystrofine beschadigen de spiercellen en sterven ze af.
Wat is x gebonden recessieve overerving
Als een gen op het x chromosoom ligt, heet dit geslachtsgebonden overerving. Afwijkingen die op het x chromosoom liggen zijn meestal recessief.
Wanneer is een moeder drager van duchenne
Een vrouw heeft xx. Als op 1 van deze x het dystrofine tekort (fout dystrofine gen) is, is deze x dus beschadigd maar is er nog wel 1 goede x over. Deze vrouw heeft de ziekte dan niet maar kan het wel overdragen
Wanneer kan een vrouw alsnog Duchenne hebben
Als allebei de xxen beschadigd (fout in dystrofine gen) zijn. Op allebei is het eiwit dystrofine tekort
Wat doet dystrofine
Is een belangrijk eiwit. Zorgt voor het goed functioneren van spieren. Is een omhulsel van de spiervezel. Zonder dit eiwit is het omhulsel van de spiervezel niet sterk genoeg en gaat snel kapot en sterft af.
Kenmerken Duchenne
-dikke kuiten
-lopen met de buik naar voren
-lopen en staan met holle rug
-hebben moeite met opstaan (moeten zich met de handen omhoog duwen)
-moeite met dingen doen boven hun schouders (aankleden, haar kammen)
-lopen gaat steeds moeilijker, daarna helemaal niet meer
- vanaf 10 meestal in rolstoel
-contracturen: gewrichten worden te weinig bewogen en blijven in dezelfde stand staan
-hart werkt minder: meer vocht vasthouden, vermoeid, hartritmestoornissen
-moeilijk ademhalen: door buikspieren
-
Diagnose Duchenne
Bloedonderzoek: ck is verhoogd in het bloed (creatine kinase).
Spierecho: ziet er witter uit.
Spierzenuw onderzoek
Genetisch onderzoek
Sooerbiopt
