Kenmerken v.h. recht (Niet kennen!) Flashcards
Geef de kenmerken van het recht.
- Het recht als maatschappelijke sfeer
- Het recht is een complex geheel van rechtsnormen
- Het recht heeft een open textuur
- Het recht is een verwetenschappelijkte praktijk
- Het recht als statelijk recht
- Het recht als geïnstitutionaliseerde praktijk
Bespreek het recht als maatschappelijke sfeer.
(Niet kennen!)
Het recht als maatschappelijke sfeer
Het recht situeert zich te midden van andere maatschappelijke sferen: de morele of ethische sfeer, de politieke sfeer, de economische sfeer, de culturele sfeer, … . Dit heeft drie belangrijke implicaties:
- Recht onderscheidt zich van andere maatschappelijke sferen:
Recht is onderscheiden van ethiek: Recht probeert naleving van uitwendige gedragingen af te dwingen. Ethiek probeert de innerlijke roeselen van menselijke personen te veranderen. Recht bindt het uitwendig gedrag. Moraal bindt het geweten, het moreel besef. Recht heeft in tegenstelling tot moraal, een sterk pragmatische dimensie. (de effectiviteit)
Recht is onderscheiden van politiek: De sfeer van de politiek is sterk strategisch van aard en beoogt het behouden of uitbreiden van een machtsbasis en is daarom weinig stabiel. De sfeer van het recht poogt een stabiel kader te creëren voor menselijke verhoudingen en grenzen op te leggen aan onbegrensde machtsuitoefening.
- Het recht ondergaat de invloed van andere maatschappelijke sferen:
Recht draagt steeds de stempel van de krachten die vorm geven aan onze samenleving.
Recht ondergaat de invloed van ethiek: Rechtsnormen worden vaak mee bepaald door morele verplichtingen die een minimum van respect of zorg voor de ander in zich dragen.
Vanuit het perspectief van rechtsbescherming zijn belangrijke instrumenten van het recht (de grondrechten, de verdeling der machten, …) zelf verweven met bredere, aan het recht ten grondslag liggende waarden-oriëntaties. Voor zover rechtsnormen of rechterlijke beslissingen de grondwaarde van rechtszekerheid uithollen, tasten ze het rechtskarakter van het recht aan.
Recht als weerspiegeling van politieke krachtsverhoudingen: De manier waarop recht tot stand komt en waarop rechtsnormen worden aangewend en omzeild, is niet los te denken van politieke krachtverhoudingen. Politieke belangen, strategische overwegingen, maar ook electorale druk op politici bepalen mee de vorming en ontwikkeling van het recht.
- Recht oefent ook invloed uit op andere maatschappelijke sferen:
Recht drukt zijn stempel op de sfeer van ethiek: Recht is ook bij machte om zelf invloed uit te oefenen op de sfeer van de ethiek en om morele gedragsvoorschriften en morele overtuigingen die leven in een samenleving te kanaliseren. vb. marginale seksuele praktijken.
Recht drukt ook zijn stempel op de sfeer van de politiek: Recht probeert ook politieke krachtsverhoudingen te stabiliseren en uitoefening van macht door overheidsinstanties te begrenzen.
Het recht is een complex geheel van rechtsnormen. Bespreek.
(Niet kennen!)
Het recht is een complex geheel van rechtsnormen
Het recht bevat verschillende types van rechtsnormen en dient te worden opgevat als een complex samenspel van deze verschillende soorten van rechtsnormen. Men spreekt van primaire, secundaire, tertiaire rechtsnormen.
1e kunnen bepaalde wetsbepalingen in zich een primaire en secundaire rechtsnorm verenigen. Wetsbepalingen die een misdrijf omschrijven zijn hier een vb. van. Ze bevatten, enerzijds, een gedragsvoorschrift en roepen verplichtingen in het leven bij burgers. Anderzijds verlenen strafbaarstellingen ook de bevoegdheid aan de politie, vervolgende instanties en rechter om beperkingen op te leggen aan de vrijheden van de burger.
2e kan de totstandkoming van primaire rechtsnormen ook gestuurd worden door tertiaire rechtsnormen. Algemene rechtsbeginselen kunnen richting geven aan de wijze waarop een gedragsvoorschrift geformuleert wordt.
3e kunnen in primaire rechtsnormen ook tertiaire rechtsnormen besloten liggen. Aan bepaalde gedragsvoorschriften kunnen algemene rechtsbeginselen of grondrechten ten grondslag liggen die mee de algemene strekking van deze gedragsvoorschriften bepalen of een rechtvaardigheidsprincipe in het gedragsvoorschrift binnenbrengen.
4e kunnen bepaalde wetsbepalingen tegelijk secundaire en tertiaire rechtsnormen zijn. Ze kunnen tegelijk bevoegdheden verdelen tussen verschillende overheidsinstanties en een algemeen rechtsbeginsel bevatten.
5e kunnen bepaalde wetsbepalingen, die duidelijk tot de categorie van secundaire rechtsnormen behoren, de concretisering zijn van een meer algemeen rechtsbeginsel.
Het recht heeft een open textuur. Bespreek.
(Niet kennen!)
Het recht heeft een open textuur
Rechtsnormen hebben altijd een marge van onduidelijkheid en dienen, wanneer die onduidelijkheid zich aandient, te worden geïnterpreteerd.
1e De betekenis van de termen van een rechtsnorm is op zich nooit geheel duidelijk. De rechter zal deze rechtsnorm moeten interpreteren.
2e De betekenis van de termen van een rechtsnorm reveleert zich in het gebruik ervan in concrete omstandigheden.
3e De betekenis van de termen van een rechtsnorm is enigszins onvoorspelbaar omdat de feitelijke constellaties voortdurend kunnen wijzigen.
Dit heeft belangrijke implicaties voor de rol van de rechter. Deze wordt een belangrijke speler in het proces van rechtsvorming. (interpretatie)
Dit heeft ook belangrijke implicaties voor de grenzen aan rechtsbescherming. De rechtsbescherming die door nauwkeurig omschreven en stabiele rechtsnormen gegarandeerd wordt, is m.a.w. noodzakelijker wijze ingeperkt door de open textuur van rechtsnormen.
Dat alle rechtsnormen een onvermijdelijke open textuur hebben, neemt niet weg dat er gradaties zijn in vaagheid en flexibiliteit van rechtsnormen. Algemene rechtsbeginselen en mens- en grondrechten bvb. kenmerken zich door een uitgesproken open textuur en zullen eerst geconcretiseerd moeten worden, alvorens ze kunnen worden toegepast.
Het recht is een verwetenschappelijkte praktijk. Bespreek.
(Niet kennen!)
Het recht als statelijk recht
Ondanks dat het eigentijdse recht onder invloed van internationale en Europese ontwikkelingen ingrijpende wijzigingen ondergaat, wordt recht toch door vele rechtsbeoefenaars opgevat als statelijk recht.
Volgens deze rechtsopvatting zijn de instituties die recht maken, recht spreken, recht handhaven, rechtsnormen uitvoeren en implementeren, staatsorganen die staatsgezag uitoefenen binnen een afgebakend territorium.
De staatsvorm is een gecentraliseerde uitoefening van overheidsgezag die binnen een bepaald territorium en voor een bepaalde categorie van personen het maatschappelijke verkeer reguleert.
De staat haalt zijn overheidsgezag finaal uit zichzelf en is dus in beginsel soeverein. Recht is dan statelijk in de mate dat zijn geldigheid en legitimiteit uiteindelijk terug gaan op het gezag van de staat.
Het klassieke strafrecht is het recht dat door inrichting van vervolgende en bestraffende overheden het geweldsmonopolie aan de staat toewijst. Daarnaast dient het recht (in westerse, democratische staten) ook om het geweldmonopolie van de staat te begrenzen tegen het risico van willekeur of wrede straffen.
Het statelijk recht is een tijdelijk fenomeen. Recht is niet altijd statelijk geweest. In de Middeleeuwen bestonden bvb. meerdere rechtsordes naast elkaar.
Ook de dag van vandaag zijn er heel wat barsten in het statelijk recht. Het soevereine staatsgezag wordt van buitenaf sterk getemperd door internationaal en supranationaal recht.
Daarnaast kunnen het staatsgezag en het statelijke recht ook van binnenuit getemperd worden door regionalisering. Bepaalde deelgebieden in de staat eisen autonoom bestuur op en profileren zich steeds meer als deelstaat, bevoegd om zelf in parlementaire organen wetten goed te keuren, maar ook om internationale verdragen te sluiten. Wat deelstaten bij elkaar houdt, is een Grondwet die de bevoegdheden tussen een federaal niveau en een deelstatelijk niveau afbakent en die een Grondwettelijk Hof aanstelt om over de naleving van de bevoegdheidsverdeling te waken.
Het statelijk gezag wordt, tot slot, ook getemperd door maatschappelijke verbanden en verhoudingen die zichzelf reguleren en institutionaliseren. Het statelijk recht biedt vaak nog enkel een kander om deze semi-autonome rechtssferen op een afstand te reguleren.
Het recht als statelijk recht. Bespreek.
(Niet kennen!)
…
Bespreek het verschil tss primaire, secundaire en tertiaire rechtsnormen.
(Niet kennen!)
…
Bespreek de indeling v.h. recht.
(Niet kennen!)
…
