Kafli 2. Kynfrumumyndun (Gametogenesis)

Question 1

Hvað þýðir primordial germ cells?

Answer 1

Frumkímfrumur

Question 2

Hvar og hvernig myndast frumkímfrumur?

Answer 2

Frumkímfrumur myndast í epiblastinu (2.viku). Myndast þegar lítill hópur fruma kímþekjunnar fær ytra boð frá BMP2/4 um að sérhæfast

Gerist fyrir holfóstursmyndun en eftir hreiðrun

Question 3

Hvað gerist á 14-16 degi

Answer 3

Frumkímfrumur ferðast í vegg blómabelgs (yolk sac) og bíða þar í veggjum pokans meðan holfóstursmyndun fer fram

Question 4

Dagur 26

Answer 4

Frumkímfrumur leggja af stað frá vegg blómapoka og þeim fjölgar á leiðinni með mítósuskiptingu

Question 5

dagur 34

Answer 5

Frumkímfrumur ná í kynkambanna (frumstæðir kynkirtlar) sem sitja í afturvegg líkamshols fósturvísis

Question 6

Dagur 37

Answer 6

FKF eru allar komnar í kynkamb sem þroskast hratt í kynkirtla

Question 7

Hvað gerist við þær frumkímfrumur sem ná ekki í kynkamb

Answer 7

Ef þær ná ekki í kynkamb þroskast þær ekki og deyja

Question 8

Hvað inniheldur kynfrumumyndun?

Answer 8

Í undirbúning fyrir frjóvgun fara FKF undir svokallaða kynfrumumyndun sem inniheldur meiósu, til að draga úr fjölda litninga og frumuaðgreiningu til að klára þroska þeirra

Question 9

hvar er yfirborðsþekjan og frumumandvefurinn

Answer 9

Yfirborðsþekja klæðir kirtlana og vex jafnframt í strengjum (p-sex chords) inn í undirliggjandi frumbandvef (mesechyme) sem er umhverfi strengina og FKF setjast að í þessum streng

Question 10

Hvar á mítósa sér stað?

Answer 10

Í frumkímfrumum á leið í kynkamb og einnig við komuna þangað

Question 11

Til hvers þurfa frumkímfrumur að fjölga sér?

Answer 11

til að tryggja nægan fjölda til þroskunar

Question 12

Hverslags ferli er mítósuskipting?

Answer 12

Mítósa er ferli þar sem ein fruma skiptist í 2 dótturfrumur sem eru genalega eins og móðurfruman (46 litninga hvor)

Question 13

Hvað felur meiósa í sér?

Answer 13

Meiósa er frumuskipting sem gerist í frumkímfrumum til að aðgreina í kvk og kk

Meiósa þarfnast 2 skiptinga, meiósa 1 og 2
Minnka þarf í 23 einlitna littninga

Question 14

Hvað eru Crossover / Litningavíxl

Answer 14

Eiga sér stað í meiósu 1 og virkar þannig að það verða skiptingar á systurlitningsþráðum

• Eiga sér stað 30-40x í hverri meiósuskiptingu
• Skapar aukinn erfðafjölbreytileika á milli einstaklinga

Question 15

Líkur á mismunandi arfgerðum?

Answer 15

Við hverja frjóvgun eru 2´33 veldi möguleikar á mismunandi arfgerðum við hverja frjóvgun

Líkurnar á því að systkini séu með sömu arfgerðina eru því minni en 1:64 billjón, ef ekki yrðu nein litningavíxl

Question 16

Meiósa Eggfrumna skref f skref?

Answer 16

1. Móðurfruma er til staðar með 46 tvílitna litninga og kallast Foreggfruma síðan skiptir hún sér
2. Eftir fyrstu skiptingu höfum við eina síðeggfrumu (stór) og eina skautfrumu (lítil). í hverri þeirra höfum við 23 tvílitna litninga. síðan skipta þær sér
3. Hér erum við komin með eina fullbúna eggfrumu og endum með 3 skautfrumur sem hver og ein hefur 23 einlitna litninga ásamt eggfrumuni

Question 17

Meiósa Sáðfrumna skref f skref

Answer 17

1. Byrjum með eina forsáðfrumu sem inniheldur 46 tvílitna litninga, síðan verður fyrsta skipting
2. Eftir fyrri skiptinguna verða úr henni 2 síðsáðfrumur (stórar) sem báðar innihalda 23 tvílitna litninga síðan er seinni skipting
3. út frá seinni skiptingunni endum við með fjórar forsæðisfrumur sem hver og ein inniheldur 2e einlitna litninga og síðan einn kynlitning hver sem ákvarðar kun (x,Y)

Question 18

Hvenær byrjar sáðfrumumyndun og hvert er þroskaferlið?

Answer 18

Sáðfrumumyndun (spermatogenesis) byrjar við kynþroska (meiósa) og er þroskaferlið frá sáðfrumu -> sæðisfrumu

Question 19

Hvaða frumur er að finna í testis cords

Answer 19

Frumkímfrumur ásamt sertolifrumum frá yfirborðsþekju(epithelium) eru að finna í testis cords

Question 20

Hvað gerist í testis cord skömmu fyrir gelgjuskeið

Answer 20

Skömmu fyrir gelgjuskeið verða testir cords í eistunum holir og verða að sæðispíplum (seminoferous tubule),

Question 21

Hvað gerist í veggjum testis cords?

Answer 21

Sáðfrumumyndun á sér stað

Question 22

Í kringum gelgjuskeiðið ummyndast FKF og?

Answer 22

Fjölgar sér með mítósu í sáðstofnfrumur og eftir það með reglulegu millibili þroskast hluti þessara frumna í A-sáðstofnfrumur

Question 23

Hvað gera A-sáðstofnfrumur

Answer 23

Þær skipta sér nokkrum sinnum með mítósuskiptingum þannig úr verði hópur A

Question 24

Síðasta skiptingin leiðir til?

Answer 24

B- sáðstofnfrumna, sem skiptast með 1.mítóstuskiptingun og sérhæfast í forsáðfrumu (resting primary spetmatocyte)

Question 25

Hvað stoppa forsáðfrumur lengi í prófasa 1

Answer 25

í allt að 22.daga

Question 26

Hvað gerist eftir stopp í prófasa 1

Answer 26

Lýkur meiósu 1 hratt og úr verður síðsáðfruma (scondary speatocyte)

Síðar hefst meiósu 2 skipring í þessum frumum svo úr veðrur einlitna forsæðisfruma (spermatid)

Question 27

Hvað er LH (luteneinizing hormome) og hvað gera þær?

Answer 27

Luteneizing hormone er heiladingulshormón sem stjórnar sáðfrumumyndun

LH binst svokölluðum leydig frumum sem framleiða hormónið testósterón sem hefur áhrif á sertoli frumur sem stuðla að þroskun sæðisfrumnanna

Question 28

Hvað gerir FSH (follicle stimulating hormone)

Answer 28

Það er heiladingulshormón sem hefur einnig áhrif á sertoli frumur og hvetu einnig til framleiðslu sæðisvökva

Question 29

Hvað eru sertoli frumur og hvert er hlutverk þeirra?

Answer 29

Sertoli frumur liggja á milli sáðfrumnanna, hafa þýðingu fyrir þroskun sáðfrumna, verja og næra þær á meðan þroska stendur

Question 30

Lokastig sáðfrumuþroskunnar felur í sér?

Answer 30

útlitsbreytingum á forsæðisfrumu yfir í sæðisfrumu

Question 31

Hvað felur útlitsbreyting forsæðisfrumu í sér?

Answer 31

1. myndun endahettu (*acrosome) ; Endahetta þekur helming kjarnayfirborðs frumunnar og inniheldur ensæim til að hjálpa við að synda í eggið og komast í gegnum lögin í kringum það við frjóvgun
2. Þétting kjarna
3. Myndun háls, millistykkis og hala
4. Taps á mesta umfryminu

Question 32

Hvað tekur sæðisfrumu langan tíma að verða fullþroska? og hversu margar myndast á dag

Answer 32

Í manneskjum tekur u.þ.b 74 daga að verða að fullþroska sæðisfrumu og eru uþb 300 milljón sæðisfrumur sem myndast á dag

Question 33

Hvenær myndast fyrstu foreggfrumurnar

Answer 33

Fyrstu foreggfrumurnar myndast við upphaf 3.mánaðar fósturþroska

Question 34

Þegar kvenkyns frumkímfrumur koma í kynkamb sérhæfast þær í?

Answer 34

Eggstofnfrumur sem fjölga sér með mörgum mítósuskiptingum

Question 35

Í lok 16.viku meðgöngu má sjá ?

Answer 35

Þá má sjá eggstofnfrumur í hópum þar sem hver hópur er umlukinn þekjufrumlagi sem er upprunnið frá þekju kynkirtils

Question 36

Flestar eggstofnfrumur fjölga sér með?

Answer 36

Mítósuskiptingum , en sumar hinsvegar hafa hafið meiósu 1 og stoppa í prófasa í meiósu 1 ( dipletone)

Question 37

Hvað mynda þær í prófasa

Answer 37

Foreggfrumur (primary oocyte*)

Question 38

Við 5.mánuð fósturþroska er fjöldi kímfrumna í eggjastokk?

Answer 38

Í maxi eða um 7.milljónir

Question 39

Hvað gerist eftir að hámarksfjölda kímfrumna er nám

Answer 39

Þá hefst skipulagður frumudauði

Question 40

Við fæðingu er fjöldi kynfruma talin vera um ? en við kynþroska?

Answer 40

600-800þúsund en við kynþroska 40.000þúsund

Question 41

Hvað gerist við allar þær frumur sem lifðu af?

Answer 41

Þær fara í prófasa í meiósu 1

Question 42

Hverju eru flestar foreggfrumur umluktar?

Answer 42

Flestar foreggfrumur eru umluktar flötum þekjufrumum (follicular cells )

Question 43

Hvað mynda foreggfrumur og follicular frumur saman?

Answer 43

Frumeggbú (promordial follicle)

Question 44

Á 7.mánuði fósturþroska, í stað þess að halda meiósu 1 áfram yfir í metafasa gerist hvað?

Answer 44

Foreggfrumurnar stöðva í prófasa (vegna slaks neti af chromatini) og er þessu stigi haldið í hið minnsta að kynþroska

Question 45

Hvað mynda follicular frumurnar umhverfis frumeggbúið?

Answer 45

Prótín sem viðheldur ástandinu ; oocyte matuation inhibitor (OMI)

Question 46

Hvað er þessu stigi haldið lengi?

Answer 46

Þessu stigi er haldið hið mesta að tíðarhvörfum og tíðarlokum 40-50 ár

Question 47

Hvers vegna eru líkur á að barn sé með litningagalla eftir að móðir er eldri?

Answer 47

Staðreyndin að líkurnar hækka á að eignast barn með litningagalla þegar móðir er eldri er vegna þess að foreggfrumurnar eru viðkvæmir eða ónýtir sem þeir eldast

Question 48

Við kynþroska , hvað gerist við hóp frumeggbúa?

Answer 48

Við kynþroska er hóp frumeggbúa hleypt af stað í áframhaldandi þroskun í hverjum tíðahring, sumar deyja

AÐRAR byrja að safna vökva í svæði sem kallast antrum (eggbúsblaðra)

Question 49

Hvernig myndast glærubeltið (zona pellucida)

Answer 49

Upphaflega eru umlykjandi follicular frumur í náinni snertingu við eggið en smám saman hleðst lag af glycopróteinum utan um eggið og mynda glærubeltið

Question 50

Hvað gerist við follicular frumur

Answer 50

Þær fjölga sér og verða að teningslaga granulosa frumum

Question 51

Hvað gerist í takt við eggjastokkshringrásinna í hverjum mánuði?

Answer 51

Í hverjum mánuði í takt við eggjastokkshringrásina fara 15-20 þessara frumeggbúa af stað til frekari þroskunar

Question 52

Hvað ná mörg egg fullum þroska? og hvað gerist við afganginn?

Answer 52

Aðeins eitt egg nær fullum þroska í takt við eggjastokkshringrásina í hverjum mánuði

Afgangurinn verður að skorpinbúum (aertic follicle)

Question 53

Hvað gerist þegar fullþroska eggbú skynjar skyndilega lækkun á LH hormón?

Answer 53

Þá fer af stað lokaþáttur eggmyndunar

Question 54

Hvað gerist í lokaþátt eggmyndunar

Answer 54

Þá er svokallaður foreggslosfadi (preovulatory phase) sem einkennist af

a) Meiósa 1 lýkur með myndun 2 dótturfrumna
b) fyrsta skautfruman kemur - umfrymi
c) síðeggfruma + umfrymi
d) Meiósa 2 hefst í þessari frumu en stoppar í metafasa

Question 55

hvenær stoppar fruman í metafasa

Answer 55

stoppar í metafasa um 3 klst fyrir egglos

Question 56

Hvernig lýkur meiósu 2

Answer 56

Meiósa 2 lýkur einungis við frjóvgun

annars deyr hún uþb 24klst eftir egglos