3.vika fósturþroska

Question 1

Þriðja vika markar

Answer 1

upphaf frumfósturskeiðs

Question 2

Embryogenesis/organogenesis=

Answer 2

Fósturmyndun / líffæramyndun

Question 3

Myndun þrílaga fósturskjaldar

Answer 3

Það sem einkennir mest 3.viku fósturþroska er holfóstursmyndum (gastrulation), kemur fyrir öllum kímlögunum 3
útlag (ectoderm),Miðlag (mesoderm) og innlag (endoderm) í fóstrinu

Hefst með myndun frumrákarinnar (primitive streak)

Question 4

Primitive streak/frumurákinn

Answer 4

Holfóstursmyndun byrjar með myndun frumrákarinnar á yfirborði epiblasts
- Byrjar á afturenda fósturs, er vart sjáanleg en á til 15-16 daga gömlu fóstri sést það greinilega sem bein gróf með smá gúlpuðum hliðum

Question 5

Myndun innlag, útlags og miðlags

Innhverfing

Answer 5

• Frumur kímþekjunnar skríða í áttina að frumrákinni og ofan í hana
• Ýta frá frumum hypoblasts og mynda innlag (endoderm)
• Hypoblast hverfur og leggur ekki fram frumu til fóstursins sjálfs
• Mynda lag á milli kímþekju og hypoblasts => miðlag (mesoderm)
• Frumurnar sem verða eftir í kímþekjunni mynda útlag (ectoderm

Þessi lög munu koma til með að mynda vefi og líffæri fóstursins

Question 6

Primitive node (frumuhnútur)

Answer 6

Fremst (cephalic/anterior) á frumrákinni er frumhnúturinn í kringul svokallaða frumusæld (primitive pit)

Frumuhnúturinn = organizer

Question 7

Frumufluttningur og sérhæfing er stjórnað af?

Answer 7

Fibroblast growth factor 8 (FGF8)

Question 8

Stefna frumuskriðs fruma úr kímþekju niður í miðlag

Answer 8

• Þar sem fleiri frumur færast milli epiblasts og hypoblasts byrja þær að dreifast og skríða til hliðar og upp að kúpuhlið (cranially)

Komast þar í snertingu við utanfósturvísismiðlag og umlykja gulubelg og líknarbelg

-í höfuð átt fara þær á hvora hlið prechordal plate og það sjálft myndast milli tip seilarinnar og kok-og munnhimnu

Question 9

Kok og munnhimna (oropharyngeal membrane)

Answer 9

• Er staðbundinn þykknun í hypoblast-laginu á því svæði sem síðar verður framendi fósturskjaldarins í þakinu á blómabelgnum (yolk sac)
• Frumurnar skríða ekki yfir kok-og munnhimnuna , heldur haldast (myndunar staður hjartans) => framfyrir kok-og mynnhimnu

Áfram eru þétt tengi milli hypoblasta-og kímþekjufrumna

Question 10

Cloacal membrane/þarfagangshimna

Answer 10

• Myndast á hliðstæðan hátt og kok- og munnhimna : Í afturenda fóstursins er svæði þar sem epiblast og hypoblast lögin haldast þe´tt saman og aðskiljast ekki af mesodermi

Þetta svæði er aftan við frumrákina þegar það kemur í ljós á þriðju viku=> leggja til frumur í connecting stalk

Question 11

Kímþekjan er forveri allra kímlaganna 3.

Kímlögin 3 þroskast svo í öll líffæri og vefi líkamans eins og ?

Answer 11

Útlag : húð, miðtaugakerfi, úttaugakerfi, augu, innra eyra, taugagarðar, hluti höfuðkúpu, andlit ofl

Miðlag: bein, bandvefur, þvag-og kynfæri, hjarta og æðakerfi

Innlag: þarmar og líffæri tengd þörmum m.a. lifur, bris og lungu

Question 12

Myndun seilarinnar (notochord)

Answer 12

• Myndar eins konar staut í gegnum fósturskjöldinn, frá frumhnút að munn- og kokhimnu
• skilgreinir miðlínu fóstursins
• Er uppruni boðefna frá miðlínu sem ákvarða mynstur fósturvísis
• utan um seilina myndast síðar bolir hryggjaliðanna

Question 13

Forseilarfrumur

Answer 13

-Fyrstu frumur sem ganga ofaní fram úr frumhnút í miðlínu kallast prenotocordal frumur eða forseilarfrumur

Þær skríða um axial mesoderm fram að kok- og munnhimnu og mynda prechordal plate (prechordal mesoderm) og notochordal plate

Question 14

Seilinn , byrjun og hvernig breytist hún

Answer 14

-Seilin er fyrst hol að innan, neðra lag seilarinnar eyðist

neurenteric canal
- Um tíma er op um frumudældina frá líknarbelgsholi niður í blómabelg

Question 15

Hvernig myndast seilin úr notochordal plate?

Answer 15

• Við myndun seilar losnar hún frá endoderm/hypoblast frumum og myndar staflaga streng
• Endoderm vex aftur saman undir nýmyndaðri staflaga seilinni

Question 16

Allantois (þvagpoki)

Answer 16

• Er útbungun sem vex út úr afturvegg blómabelgsins (yolk sac inn í tengistilkinn (connecting stalk)
• Hjá dýrum þar sem fósturþroski fer fram í eggi með skurni svo sem hjá fuglum og skriðdýrum er allantois geymsla fyrir niðurbrotsefni (þvagefni) á fósturskeiði

Question 17

Myndun Líkamsása

Answer 17

• Hefst snemma í fósturþroska (late morula/blastocyst) og er stjórnað af fjölda gena
• Þegar á kímblöðrustigi fósturs er fram-afturás ákvarðaður og frumur til staðar sem mynda anterior visceral endoderm (AVE) í framenda 2 laga fósturskjalfar
• Ave hefur áhrif á það sem verður höfuðsvæði fóstursins

Question 18

Ákvörðun vinstri-hægri hliða /ósamhverfu

Answer 18

-FGF8 sem er seytt af frumum í frumhnútnum eykur myndun Nodal en aðeins vinstra meginn m.a. vegna samverkunar við mikið magn Serotonin (5-HT)

-Ekki vitað mikið um hvað stýrir hægri hlið.
SHH seytt frá seil ásamt umritunarþættinum Snail virðast koma við sögu

• “girðing” af þáttum í miðjunni (SHH lefty) sem hindra að Nodal komist yfir á hægri hlið
• PITX2 (ræst af nodal) ræður vinstri hlið í lateral mesoderm. Þetta endurtekur sig í líffæramyndun

Question 19

Líffæramyndun þáttanna

Answer 19

PMP4+FGF = nýru, blóð og líkamsveggur

Nodal = innifalinn í að koma af stað og viðhalda frumrák

HNF-3b= viðheldur seil og síðar hjálpar frumheila og miðheila

Question 20

GOOSE COID

Answer 20

Gen sem verður yforgnótt af í samvöxnum tvíburum (í froskum)

Question 21

Primary stem villi/títum

Answer 21

• Í byrjun 3.viku einkennist næringarþekjar/trophoblastið af þeim
• þær eru úr cytotrophoblast kjarna umluktu samfrysis-/syncitium lagi

Question 22

Secondary stem villi

Answer 22

á 18-20 degi vex extraembryonic mesoderm inn í cytotrophoblast kjarnann/títur og kallast secondary stem villi

Question 23

Tetriary stem villus /definitive placental villus

Answer 23

Í lok 3.viku: mesodermal frumurnar í miðju títanna þroskast í blóðfrumur og háræðar => háræðanet títanna (villous capillary system)
það kallast=> tertiary stem villus

Þessar æðar tengjast síðan æðum sem myndast í æðarþynnumiðlagi/chorionic plate mesoderm, og æðum sem myndast í tengistilknum

Frá þessum æðum myndast svo tengsl við blóðrásarkerfi fóstursins

Question 24

Blóðrás er tilbúin þegar?

Answer 24

hjarta byrjar að slá á 4.viku : fetal placental circulation /fylgjublóðrás fósturs

Question 25

Á meðan primary títur og æðar æðaþynnunnar (chorionic plate) þroskast:

Answer 25

• Frumnæringarþekjufrumur (cytotrophoblastar) þrengja sér í gegnum samfrymisþekjuna => ná inn í legvegginn/endometrium
• Mynda þunna skel => ytri frumnæringarþekjuskel
• Umlykur smám saman alla næringarhýðið/trophoblastið og stuðlar að þéttri viðloðun þess við legvegginn