Fyrsta vika Fósturþroska (skeið eggsins)

Question 1

Eggjastokkshringrásin (ovarian cycle) er stjórnað af?

Answer 1

Eggjastokkshringrásinni er stjórnað af heilastúkunni (hopothalamus)

Gonatropin releasing hormone (GnRH), er er framleitt af heilastúkunni acta á frumu sem seyta gonatropin

Question 2

Hvað stjórnar hringrása breytingum í eggjastokki?

Answer 2

Follicle-stimulating hormone (FSH) og LH

Question 3

Hvað gerist ef foreggbú fær ekki FSH

Answer 3

Þau deyja

Þannig FSH bjargar 15-20 þessara fruma frá laug af endalausri framleiðslu foreggbúa

Question 4

Hvað er skorpinbú (corpus atreticum)

Answer 4

Þegar eggbú verður lokað (oplaust), vera eggfruman og umlykjandi frumur eggbús margfaldast og er skipt út fyrir bandvef sem myndar skorpinbú

Question 5

Hvað gera theca interna- og granulosa frumur

Answer 5

Theca interna og granulosa frumur framleiða estrogen

Theca interna frumur framkalla androstenedione og testosterone

Question 6

Hvað veldur framleiðsla estrógens

Answer 6

a) hvetja til frumufjölgunar í endomentium legsins
b) þynning á leghálsslími til að hleypa sáðfrumu í gegn
c) örva heiladingul til að framleiða LH
d) eggbús rofnun + egglos

Question 7

Skref f skref hvernig er þroskun eggsin -> egglos

Answer 7

1. 15-20 foreggbú byrja að vaxa og þroskast í síðeggbú
2. Það verður snögg losun á LH sem örvar foreggfrumuna að klára meiósu 1.
3. Verður egglos og losnar út eggið og granulosafrumur. Granulosa frumurnar sem sitja eftir í vegg eggbús eftir egglos breytast í leutean cells og mynda gulbú (corpus luteum)

Question 8

Egglos verður vegna?

Answer 8

Egglos er afleiðing snöggrar LH hækkunar

Question 9

Martix metallopróteinasar og stigma?

Answer 9

Martix metallopróteinasar þynna bandvef og kemur þá fram stigma

Stigma er á yfirborði eggjastokks, bólgulík svörun sem leiðir til rofs á veggi blöðrueggbús, um 24-36klst eftir LH topp

Question 10

Hvað gerist með prostaglandin?

Answer 10

Prostaglanding seytingur eykst í svörun við LH og valda vöðva samdrætti í vegg eggjastokks og í ytra theca frumulagi

Question 11

Hvernig fer egg frá eggbólstri út úr eggjastokk?

Answer 11

Samdrættir pressa út kynfrumunni sem saman með granulosa frumum frá svæði eggbólstur verður frjálst (EGGLOS) og flytur út úr eggstokk

Question 12

Úr hverju er corona radiata

Answer 12

Sumar eggbólstur frumur endurraða sér í kringum glærubeltið til að mynda corona radiata

Question 13

Úr hverju myndast gulbú

Answer 13

Eftir egglos myndast gulbú ú veggjum eggbúsins

Question 14

Lutean frumur?

Answer 14

Leutean frumu myndast úr granulosa frumum og í þær safnast gult litarefni (lutein)

Question 15

hvað framleiða lutean frumur?

Answer 15

progesterone og estrogen

Question 16

Saman stuðla estrogen og progestrone að?

Answer 16

uppbyggingu legslímhúðar (endomentrium) og við þungun, viðhaldi legslímhúðar í upphafi

Question 17

Hvað gerir gulbú í þungun

Answer 17

Gulbú/þungunarbú =seytir progesterone fram til loka 4.mánaðar

Question 18

Hvað gerist við gulbú ef ekki verður þungun?

Answer 18

Ef ekki verður þungun verður gulbú að skorpinbúi, hrörnar og progesterone framleiðsle minnkar og veldur það blæðingu í legslíu

Question 19

Hvað er skoað á þungunarprófi?

Answer 19

Koma tvær línur ef HVG er til staðar, Human chorionic gonatropin

Question 20

Ferð/fluttningur eggloss skref f skref?

Answer 20

1. Stuttu fyrir egglos fra fimbrae á yfirborð eggjastokksins og festir sjálft sig og hefur strax samdrætti (takt)
2. Bygjuhreyfingar og bifhár flytja egg um eggjaleiðara og er talið ná legi á 3-4 dögum
3. Ef eggfruma er frjóvguð er komið í veg fyrir hrörnun gulbúsins af æðabelgsgónatrópíni

Question 21

Hvað nær gulbúið max þroska ef ekki verður frjóvgun

Answer 21

Gulbúið nær max þroska í 9 daga eftir egglos

Question 22

Hvað gerist við fósturvísi ef gulbú fjarlægist fyrir 4.mánuð

Answer 22

Ef gulbú fjarlægist fyrir 4.mánuð verður yfirleitt fósturlát

Question 23

Hvar og úr hverju er sæðisvökvi?

Answer 23

Sæðisvökvi verður til í sáblöðrunum (fructosa, cholestrol og prostagladin) og er alkalískt um 60% magns

einnig í blöðruhálskirtlinum (citric acid, zink, phosphatasi og magnesium) um 30 % magns súrt

Question 24

Hvað inniheldur sáðlát margar sæðisfrumur við 2-6ml

Answer 24

uþb 50-500 milljónir sæðisfrumna

Question 25

Hvað geta sæðisfrumur lifað lengi í kynfærum kvenna

Answer 25

Geta lifað í nokkra daga (um 4) í innri kynfærum kvenna

Question 26

Hvað gera sæði við umhverfi legganga

Answer 26

Sæði í leggöngum hlutleysir súra umhverfið þar

Question 27

Hvernig hreyfast sæðisfrumur?

Answer 27

Sæðisfrumur hreyfast fyrir “eigin vélarafli” auk vöðvahreyfinga legsins og eggjaleiðarans

Question 28

Hvað hjálpar til við að auka hraða sæðisfrumna

Answer 28

Efni frá cumulus frumum umhverfis losaða eggfrumu auka hraðann (efnatog)

Question 29

Sæðisfruma vs Cervix (legháls)

Answer 29

1% sæðisfrumna komast í gegnum leghálsin, hreyfing sæðisins frá leghálsinum til eggjaleiðara er frá samdrætti legs og legganga

Question 30

Hvað eru sæðisfrumur lengi að eggjagöngum

Answer 30

30 min - 6 daga

Question 31

Hvað gerist ef fimbrinn nær ekki eggi?

Answer 31

Ef fibran nær ekki eggi og það fer í kviðarhol verður utanlegsfóstur

Question 32

Hvað hjálpar við samdrætti í legi

Answer 32

Prostaglandin

Question 33

Capacitation (virkjun sáðfrumna), hvað er það og hvað felst í því

Answer 33

Það verða hreinsun glýkópróteina og kólestróls af frumuhimnu endahettu. Verður vegna áhrifa frá umhverfi slímúðar í legi.

Er forsenda þess að sæðisfruma geti brostist í gegnum corona radiata sem hjúpar eggi sem og forsenda endahettuhvarfs

Question 34

Hvað er Endahettuhvarf? og hvernig skiptist ferlið eftir það

Answer 34

Endahettuhvarf (acrosome reaction) verður af völdum próteina á yfirborði glærubeltis. binding hettu við glærubeltið veldur losun á ensímum sem brjóta niður zona pellucida

1) Gegnferð á corona radiata
2) gegnumferð glærubeltsins
3) samruni eggs- og sæðisfrumu himna
4) samruni kven-og karlkyns forkjarna (okun)

Question 35

Hvar verður frjóvgun

Answer 35

Frjóvgun verður í efstu 2/3 hluta eggjaleiðara

Question 36

Hvaða frumu komast um corona radiata og hversu margar?

Answer 36

Aðeins capacited sáðfrumur komast um corona radiata og af 200-300 milljónum sáðfruma inn í legi ná aðeins 300-500 á frjóvgunarstað

Question 37

hvað gerir glykoprótein skelin sem umlykur eggfrumuna

Answer 37

Clycoprótein skel umlykur eggfrumu - auðveldur og viðheldur voðloðun sæðisfrumunnar og hvetur endahettuhvarf

Question 38

Hvenær gerist endahettuhvarfið

Answer 38

Endahetturhvarfið hefst þegar sæðisfruman binst zona pellucida - þá losna ensím sem brjóta glærubeltið niður

Question 39

Hvað gerist við sáðfrumuna þegar hún binst zona pellucida

Answer 39

frumuhimna sáðfrumunnar yfir acrosomeið rofnar

Question 40

Hvað er zona reaction

Answer 40

Zona reaction - stoppar og hindrar að fleiri sáðfrumur komist í gegnum glærubeltið

Question 41

Þegar innihald sáðfrumu rennur saman við eggfrumu hvað gerist?

Answer 41

Setur af stað losun lysosomal ensíma úr kornum í börk eggfrumunar en þessi ensím breyta eiginleikum glærubeltis sáðfrumu viðtaka

Um leið og samruni hefur átt sér stað lýkur meiósu 2

Erfðaefni innkominnar sæðisfrumu karl-forkjarna dregst að kven-forkjarna og þenst út

Question 42

Hvað felur samruni kjarnanna í sér

Answer 42

• verður að einni frumu (okfrumu)
• 1/2 DNA kvk 1/2 KK
• ákvörðun kyns
• 2x erfðaefni

-fyrsta mítósuskipting á sér stað -> 2 kjarnar -> two cell zygote

Question 43

Hvað inniheldur Kleyfisskipting í sér (clevage)

Answer 43

• Two cell stage -> nokkrar mítósuskiptingar -> auka frumufjölda
• Heldur áfram að skiptast þar til náð 32 frumu stigi þá þekkjast þær sem blastómerar
• Breytir einfruma okfrumu í fjölfrumu fósturvísi
• Skiptingarnar eru ekki samstilltar og fósturvísirinn getur því verið með oddatölufjölda af frumum

-umfrymishlutfallið lækkar við fjölgun frumna án stækkunar umfrymis

Question 44

Hvað líður langt á milli frumuskiptinga

Answer 44

12-24klst milli frumuskiptinga

Question 45

Hvað er morula / þyrpill /hneppifóstur?

Answer 45

á 8.frumu stigi hefst sérhæfing á blastomerum með samþjöppun (compaction) þ.e. blastomerurnar tengjast mjög náið saman (þjappa) með tight junctions og auka þar með samskipti sín á milli

morula=16 frumur

Question 46

Hvað inniheldur fyrsta frumuskiptingin í sér?

innri og ytri frumumassi

Answer 46

Innri frumumassi (inner cell mass) Verðandi fóstur (gefur ril til vefja) kallast fósturkím (embryoblast)

Ytri frumuhjúpur (outer cell mass) myndar trophoblasta/næriþekju sem síðar verður að fylgju og fósturhimnum

Question 47

Kímblaðra?

Answer 47

Á 4.degi (morulla 32-64 frumur) verður þétting í frumutengslum trophoblast lagi sem leiðir til vökvasöfnunar innan morulunnar
- Þetta ásamt fjölgu trophoblasta og epiblasta leiðir til myndunar á vökvafylltu holrúmi sem kallast Kímblöðruhol (blastocoele)

Question 48

Hvað verður um trophoblastanna

Answer 48

trophoblastar fletjast og verða af epithelial vegg í kíblöðri (outer cell mass)

Question 49

Embruoblast verður að

Answer 49

fósturvísispól

Question 50

Hvað gerist á 5 degi við kímblöðruna

Answer 50

á 5.degi losnar blastocyst/kímblaðran úr viðjum ZP sem brotin hefur verið niður af ensímum

Question 51

Hvað eru selectins

Answer 51

Það eru kolvetnisbindandi prótín sem taka þátt í samskiptum milli leukocýta og endothelial frumna

Question 52

Hreiðrun/bólfesta

Answer 52

Legslíma sveiflast frá því að vera óviðloðunargjörn og verður viðloðunargjörn

Óviðloðunargirnin tryggir ferðir sæðis um legið en viðloðunargirnin tryggir hreiðrun

Kímblaðran gerir öfugt