Kafli 13

Question 1

Sifjar

Answer 1

Fjölskyldubönd eða ættartengsl

Question 2

Hjúskapur

Answer 2

Ævilangt og algert samband tveggja einstaklinga, byggt á loforði þeirra beggja, gefnu fyrir fulltrúa hins opinbera, veraldlegum valdsmanni eða presti

Question 3

Hjónvígsluskilyrði (5)

Answer 3

18 ára (hægt að fá undanþágu hjá dómsmálaráðuneytinu(

Lögráða

Skyldleiki hjónaefna má ekki vera í beinan legg né systkin

Kjörforeldri og kjörbarn mega ekki giftast hvort öðru nema ættleiðing sé felld niður

Ekki má vígja mann eða konu sem er í hjúskap (ef hjónaefni hafa verið áður í hjónabandi má ekki vígja þau nema fjárskiptum hjónaefnis og fyrri maka sé lokið eða séu í opinberum samskiptum)

Question 4

Löggiltir vígslumenn (3)

Answer 4

Prestar

Forstöðumenn skráðs trúfélags

Borgaralegir vígslumenn

Þeir kanna hjónavígsluskilyrðin

Krefjast vottorðs frá tveimur svaramönnum sem ábyrgjast að enginn lagatálmi sé á hjúskapnum

Question 5

Hjónavígslan sjálf (4)

Answer 5

Hjónavígsla á að fara fram í viðurvist tveggja votta

Vígslumaður þarf að spyrja hjónaefnin hvort í sínu lagi hvort þau vilji eigast

Verða hjónaefnin að segja já við því

Vígslumaður þarf síðan að lýsa því yfir að nú séu fram komin hjón

(Dómur um giftingu á Austruvelli)

Question 6

Réttindi og skyldur hjóna

Answer 6

Hjón eru jafnrétthá (Bera jafnar skyldur gagnvart hvort öðru og börnunum sínum. Eiga að sýna hvort öðru trúmennsku, stuðning og gæta sameiginlegra hagsmuna heimilisins og fjölskyldunnar

Hafa sömu skyldu til að framfleyta heimilinu (með öflun fjármuna eða vinnu á heimilinu)

Framlag hvors um sig telst jafn verðmætt

Question 7

Fjármál hjóna skiptast í…(3)

Answer 7

Hjúskapareignir

Séreignir

Sameignir

Question 8

Hjúskapareignir

Answer 8

Eignir sem A og B eiga í sitthvoru lagi en þegar að þau skilja eignast þau 50/50

Question 9

Séreignir

Answer 9

Skiptast ekki við skilnað

Til þess að eign skiptist ekki við skilnað þá þarf að skrá það sem séreign fyrir skilnað

Question 10

Séreignir stofnast með eftirfarandi hætti…(3)

Answer 10

Kaupmáli

Arfur

Gjöf

Question 11

Sameignir

Answer 11

Það sem er keypt saman t.d. íbúð

Skiptist 50/50 við skilnað

Question 12

Kaupmáli varðandi séreign

Answer 12

Þegar að samningur er gerður um séreignir einstaklinganna

Kaupmálinn skal kveða á um það samkomulag sem hefur náðst milli einstaklinganna hvaða séreignir eru

Question 13

Gildur kaupmáli um séreign er bindandi fyrir…

Answer 13

Hjón

Erfingja þeirra

Skuldheimtumenn

Question 14

Til þess að kaupmáli um séreign sé gildur þarf að fylgja þessum reglum:

Answer 14

Bæði hjón þurfa að undirrita hann með tveimur vottum eða hjá lögmanni/sýslumanni

Það þarf að skrásetja kaupmálann í kaupmálabók hjá sýslumanni

Ef að kaupmáli varðar fasteign eða aðrar skráðar eignir þarf líka að þinglýsa honum

(Kaupmáli er ekki gildur fyrr en við skráningu)

Question 15

Það er hægt að binda kaupmála með ýmsum skilyrðum, t.d.:

Answer 15

Að hann gildi ekki ef að hjón eignast sameiginlegan skylduerfingja

Að eign sé séreign á meðan bæði eru á lífi en hlíta reglum um hjúskapareign ef annaðhvor einstaklingur fellur frá

Question 16

Arfur eða gjöf sem séreign

Answer 16

Sá sem gefur gjafir eða skilur eftir sig erfðaskrá getur ákveðið hvort að gjöfin sé séreign aðilans sem fær gjöfina/arfinn eða ekki

Þegar að þetta er arfur þá þarf að vera ljóst á erfðaskránni en það þarf engin skrifleg gögn þegar um gjöf er að ræða (sá sem gefur gjöf getur þó skrifað yfirlýsingu eða gjafabréf til að staðfesta)

Question 17

Ráðstöfunarréttur hjóna á eignum sínum

Answer 17

Maki hefur einn ráðstöfunarrétt á sínum eignum nema sbr. kafla um fasteignir ef um fasteignir er að ræða

Ef að einstaklingur verður fyrir því að makinn rýri verðgildi eigna sinna þá gæti einstaklingurinn átt rétt á uppbótum ef að eignum er síðar skipt til helminga

Hagnýtara ákvæði: Hvorugt hjóna getur án samþykkis maka veðsett, selt eða leight húsnæði, búslóð eða annað lausafé sem er ætlað sem bústaður fyrir fjölskylduna, notað til atvinnurelstrar fyrir annað hjóna eða bæði eða muni sem ætlaðir eru til nota á þessum stöðum

(Þetta á við sama hvort eignin sé séreign eða hjúskapareign)

Ef að samningur er gerður án samþykkis maka er mögulegt að rifta honum með dómi

Question 18

Skuldaábyrgð: Hjón

Answer 18

Hjón bera hvort um sig ábyrgð á sínum skuldum

Annað hjóna getur ekki skuldbundið hitt

Undantekningar vegna skulda til heimilishalds og skattskulda sem stofnast í hjúpskapnum ef hjónin telja fram sameiginlega

Meginreglan er að hjón eru varin gegn kröfum sem eru þannig til orðnar að maki tekur lán eða skuldbindur sig á einhvern annan hátt

Question 19

Skuldaraviðurkenning

Answer 19

???

Question 20

Gjafir: Hjón

Answer 20

Venjulegar gjafir eru í lagi og engir samningar sem fylgja því

Flutningur mikilla verðmæta (hús) verður að fara fram samkvæmt skriflegum samningi og þinglýsingu

Það þarf að gera kaupmála til þess að eign verði að séreign, ef að gjöf er ekki lýst sem séreign telst hún til hjúskapareignar

Oftast er markmiðið með svona eignatilfltuningi að „bjarga“ verðmætum undan kröfum

(T.d. ef að annað hjónanna rekur fyrirtæki þá er þetta leið til að koma í veg fyrir að íbúðin verði tekin með í uppgjöri vegna gjaldþrots)

Question 21

Skilnaður skiptist í…(2)

Answer 21

Skilnaður að borði og sæng (skabos)

Lögskilnaður

Question 22

Áður en skilnaður verður þurfa hjón að ákveða…

Answer 22

Hvernig forsjá barna verður háttað og meðlag

Hvort að annar aðilinn fái greitt úr lífeyri hins

Skipting eigna og skulda

Héraðsdómari getur skipað skiptastjóra til að skipta eignum hjóna samkvæmt lögum ef hjón eiga í ósættum með skiptingu

Question 23

Helmingaskiptaregla: Hjón

Answer 23

Regla sem gildir við skilnað:

Það þýðir að hjónin eiga hvort um sig rétt á helmingi af hjúskapareignum hins að frádregnum skuldum

Það sem hvort fær um sig kallast búshluti hvors hjóna í hjúskapareign hins

Question 24

Arfur (hjúskapareign)

Answer 24

Makinn getur átt rétt á að sitja í óskiptu búi

Ef að makinn sem féll frá átti eignina einn þá á hinn aðilinn ekki rétt á að sitja í óskiptu búi nema að það hafi verið samið um það í kaupmála

(Dómur um bræðurnar Ormsson ehf.)

Question 25

Skilnaður að borði og sæng (skabos)

Answer 25

Fólk fær þá umhugsunartíma áður en kemur að endanlegum skilnaði (lögskilnaður)

Question 26

Hvað þarf að afgreiða áður en skilnaðarleyfi er gefið út?

Answer 26

Forsjá barna:

• Annað foreldri með forsjá
• Báðir foreldrar með forsjá
• Barn þarf að hafa eitt lögheimili og það foreldri ræður meiru

Meðlag

Lífeyri milli hjóna:

• Hvort annar maki eigi að borga hinum lífeyri eða ekki
• Skiptingu eigna og skuld
• Hjúskapareignir
• Sameignir
• Séreignir

Ef annaðhvort skuldar meira útaf einhverju þá er það á aðilanum sem skuldar

Question 27

Helmingaskiptareglan: Óvígð sambúð

Answer 27

Hjúskapareign skiptist að jöfnu að frádregnum skuldum

Séreign kemur ekki til skipta

Sameign skiptist að jöfnu

Question 28

Skuldir hjóna við skilnað

Answer 28

Hjón bera ekki sameiginlega ábyrgð á skuldum beggja - hvort hjóna er ábyrgt fyrir þeim skuldum sem það stofnar eða ábyrgist

(Skuldir hvorts um sig dragast frá eign þess)

Hjón eru ábyrg fyrir skattskuldum hvors annars sem stofnast á meðan hjúskap stendur

Question 29

Lögskilnaður

Answer 29

Hjónabandi telst ekki slitið fyrr en lögskilnaðarleyfi hefur verið gefið út

Þegar skilnaður að borði og sæng hefur staðið að lágmarki í sex mánuði er heimilt að sækja um lögskilnaðarleyfi

Ef hjón eru ekki sammála þarf að bíða í eitt ár eftir leyfinu og þá skiptir engu hver skoðun hins aðilans er

Sá samningur sem var gerður við skilnað að borði og sæng gildir við lögskilnað nema varðandi lífeyri

Sýslumaður gefur oftast út skilnaðarleyfi en ef annað hjónanna er ekki sammála um að skilja þarf að höfða hjónaskilnaðarmál fyrir dómstólum

Question 30

Hvaða undanþága gilda um að fólk þurfi ekki að fara í gegnum skabos áður en þau fá lögskilnað?

Answer 30

Samvistarslit hafa staðið í tvö ár

Líkamrárás eða kynferðisbrot gegn maka eða barni

Hjúskaparbrot eða tvíkvæni

Question 31

Ógilding hjúskapar

Answer 31

Unnt að krefjast ógildingar ef fólk er viti sínu fjær við vígslu eða gifst af vangá, jafnvel neytt í hjúskap eða maki villt á sér heimildir

(Dómur um hælisleitanda)

Question 32

Óvígð sambúð (6)

Answer 32

Engar fastar reglur

Gera sambúðarsáttmála eða samning þegar fólk byrjar í sambúð ásamt erfðaskrá

Hægt að gera samning um það að hvorugt megi veðsetja, selja eða leigja sameiginlegt húsnæði án leyfis hins (ef það er ekki samningur þá má allt)

Hvorugt á rétt á framfærslueyri frá hinum (hægt að gera samkomulag og breyta því)

Meginreglan er sú að aðili sem kaupir hlut í sambandinu á hann eftir að sambandinu er slitið

Ef að það er flókið að skipta upp eignunum geta dómstólar gripið inn í og lýst eignunum sem sameign

Question 33

Skuldaábyrgð: Óvígð sambúð

Answer 33

Í sambúð eru einstaklingarnir bara ábyrgir fyrir þeim skuldum sem þeir stofna sjálfir til

Question 34

Gjafir: Óvígð sambúð (4)

Answer 34

Fólk í sambúð getur gefið hvort öðru gjafir

Það er hægt að þinglýsa gjafagerningum um skráðar eignir (fasteignir, bílar)

Nauðsynlegt svo það hafi gildi gagnvart þriðja aðila

Ef það verður gjaldþrot þá eru reglurnar um rétt til þess að ómerkja tilflutning verðmæta í formi gjafa hinar sömu og fyrir hjón

Question 35

Skipting búseigna við slit óvígðrar sambúðar (4)

Answer 35

Það er ekki skipting á búseignum við slit á sambúð

Aðilar verða að komast að samkomulagi um skiptingu á sameign

Ef það er ekki hægt að komast að samkomulagi þarf að selja hlutinn og deila andvirðinu

Ef parið á barn þá þarf að semja um forsjá

Question 36

Arfur: Óvígð sambúð

Answer 36

Fólk í sambúð á ekki rétt á arfi eftir hvort annað

Ef að aðilar vilja að makinn fái arf þarf að gera gagnkvæma erfðaskrá eða sameiginlega erfðaskrá

Question 37

Helmingaskipti í óvígðri sambúð

Answer 37

Í óvígðri sambúð eru engar reglur um helmingaskipti eigna og skulda

Enginn erfðaréttur er milli sambúðarfólks

Enginn réttur er til setu í óskiptu búi

Engin gagnkvæm framfærsluskylda er fyrir hendi

Question 38

Börn

Answer 38

Helstu viðfangsefni barnalaga eru ákvörðun um faðerni barna, forsjá barna, umgengisrétt og framfærslu barna

Barnaréttur fellur undir allsherjarrétt og einkarétt

Question 39

Feðrun

Answer 39

Móðir barns sem er ekki í hjúskap eða skráðri sambúð er skylduð til að feðra barnið sitt (því barn á rétt á því að þekkja báða foreldra sína eins og stendur í samningi Sameinuðu þjóðanna)

Question 40

Faðerinsregla (pater-est)

Answer 40

Eiginmaður eða sambúðarmaður móður telst faðir barna sem hún elur í hjúskapnum eða sambúðinni eða eru hugsanlega getin í hjúskapnum/sambúð

Question 41

Véfengingarmál

Answer 41

Skráður faðir vegna faðernisrelgu getur krafist breytinga á skráningunni fyrir dómi. Móðirin getur líka gert fyrir hönd barnsins

Question 42

Faðernisviðurkenning

Answer 42

Móðir sem er ekki í hjúskap eða í skráðri sambúð bendir á meintan föður og hann samþykkir með undirskrift þá er komin faðernisviðurkenning og sá skráður faðir

Question 43

Faðernismál

Answer 43

Ef það er ekki hægt að fá viðurkenningu þarf að höfða faðernismál fyrir héraðsdómi

Þar er gerð krafa um að aðili verði dæmdur faðir barns

Ef það sannast verður hann dæmdur faðir með réttindum og skyldum sem því fylgja

Question 44

2 konur í sambúð og barns er getið með tæknifrjóvgun

Answer 44

Þá verður hin konan kjörmóðir barnsins

Question 45

Staðgöngumæðrun

Answer 45

Ekki heimil á Íslandi

Question 46

Nafngift

Answer 46

Það er skylt að gefa barni nafn innan 6 mánaða frá fæðingu samkvæmt lögum um mannanöfn

Á Íslandi eru börn kennd við móður, föður eða báða

Það má ekki taka upp ný ættarnöfn

Nöfn verða að geta tekið íslenska eignarfallsendingu og hafa unnið sér hefð í málinu

Það má ekki brjóta í bága við íslenskt málkerfi

Question 47

Forsjá barns

Answer 47

Réttur foreldra til að ráða persónulegum högum barns sem er ósjálfráða fyrir æsku sakir

(T.d. búseta, skóli, tómstundir, trú, siðferðislegt uppeldi, vinnusamningar)

Forsjá er sameiginleg ef foreldrar eru í hjúskap eða skráðri sambúð

(Annars fer móðirin ein með forsjá til að byrja með frá fæðingu)

Question 48

Foreldraskylda

Answer 48

Tryggja efnalega og andlega velferð

Ábyrgjast að barn hafi húsaskjól, föt, fæði

Vernda barn gegn andlegu eða líkamlegu ofbeldi

Question 49

Forsjá barns eftir skilnað

Answer 49

Eftir skilnað getur forsjá verið hjá öðru hvoru foreldrinu eða sameiginlega hjá báðu

Lögheimili getur bara verið hjá öðru foreldrinu

Question 50

Umgengi forsjárlauss foreldris við barn sitt

Answer 50

Barn á rétt á umgengni við foreldrið sem fer ekki með forsjá þess og öfugt

Samið um umgengni eða dæmt um umgengni ef það næst ekki samkomulag við skilnað eða slit sambúðar

Question 51

Meðalgreiðslur með börnum

Answer 51

Framfærsluskylda

Ef að barn býr hjá öðru foreldri þá þarf hitt foreldrið að borga meðlag

Barnalífeyrir er greiddur af almannatryggingum sem kemur í stað meðlags þegar foreldri getur ekki borgað meðlag, t.d. vegna þess hann er öryrki eða látinn

Question 52

Meðlag

Answer 52

Ef að barn býr hjá öðru foreldri þá þarf hitt foreldrið að borga meðlag

Má borga meðlag lengur til 20 ára aldurs á meðan barn er í námi t.d.

Má líka krefja um greiðslu t.d. við fermingu, skírn, veikinda

Barnalífeyrir er greiddur af almannatryggingum sem kemur í stað meðlags þegar foreldri getur ekki borgað meðlag, t.d. vegna þess hann er öryrki eða látinn

Question 53

Ættleiðing

Answer 53

Stjúpbarnaættleiðing

Frumættleiðing

Til að ættleiða þarf leyfi dómsmálaráðuneytisins

Meginskilyrði fyrir ættleiðingarleyfi er að ættleiðing sé barninu til gagns og að ættleiðendur ætli að ala barnið upp hjá sér

Hjón/einstaklingar sem ætla að ættleiða þurfa að hafa búið saman í a.m.k. 5 ár (aðrir þurfa leyfi)

Einstaklingar geta líka ættleitt – sjaldgæft

Ættleiðandi þarf að vera orðinn 25 ára en má vera 20 ára með undanþágu

Ef að það er verið að ættleiða barn sem er orðið 12 ára þá þarf barnið sjálft að samþykkja ættleiðinguna

Ef að barn er undir 18 ára þarf samþykki kynforeldris einnig að vera til staðar

Question 54

Stjúpbarnaættleiðing

Answer 54

Stjúpforeldri ættleiðir stjúpbarnið sitt

Question 55

Frumættleiðing

Answer 55

Þegar stofnað er til nýrra fjölskyldutengsla með ættleiðingu