KA4: De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat

Question 1

Wanneer ontstond de Griekse Polis en waarom is de term ‘stadstaat’ eigenlijk niet juist?

Answer 1

In de loop van de achtste en zevende eeuw. Omdat niet elke polis een stedelijk centrum had, maar soms gewoon een landstreek met wat dorpen was.

Question 2

Welke twee staten waren het machtigste en hoe is hun geografische ligging?

Answer 2

• Athene, landstreek Attika.

* Sparta, verzameling dorpen in het zuiden van het eiland Peloponnesos.

Question 3

Wat zijn de Olympische Spelen?

Answer 3

• Manifestatie oppergod Zeus.
• Om de 4 jaar in polis Olympia
• Sinds 776 v.C. namen winnaars opgetekend

Question 4

Wat zijn de kenmerken van een aristocratische familie in het bewind (5)?

Answer 4

• tijd voor bemoeienis
• paard en wapenuitrusting
• adelsraad besluit over polis
• bestuursambten afwisselend door elite vervuld
• verdediging over positie t.o.v. medeburgers dat zij de ‘beste’ waren.

Question 5

Wat is een aristocratie?

Answer 5

Bewind van besten of edelen

Question 6

Noem voorbeelden van hoe aristocraten een superioriteit konden bewijzen. (5)

Answer 6

• overwinning slagveld
• bekleden prestigieuze ambten
• spelen van opvallende rol in openbaar leven
• winnen manifesten
• liefdesleven

Question 7

Om welke redenen begon de machtspositie van de aristocratie te wankelen in de zevende eeuw?

Answer 7

Overbevolking en droogte

Question 8

Wat waren de gevolgen voor de handel toen de aristocratie begon te wankelen?

Answer 8

 Middellandse-Zee Griekse binnenzee
 Stimulans van handel en specialisatie
 Graan uit Zwart Zeegebied
 Athene nu richten op olijventeelt, wijnbouw en versierd aardewerk.

Question 9

Welke nieuwe bevolkingsgroep ontstond er en waar bestond deze uit?

Answer 9

Burgerij:
 Kooplieden
 Ondernemers
 Ambachtslieden

Question 10

Deze burgerij kon zich nieuwe wapenuitrusting veroorloven en de polis verdedigen. Welke technieken?

Answer 10

Falanx = slagorde
Hoplieten = rijen soldaten met een 
Hoplon = groot schild

Question 11

Wat zijn ephoren?

Answer 11

ambtsdragers in Sparta

Question 12

Wat is de gerousia?

Answer 12

Raad van Ouden in Sparta

Question 13

Hoe was in Sparta de macht geregeld?

Answer 13

• College van vijf belangrijke ambachtsdragers = de ephoren.
• 2 koningen als legeraanvoerder.
• geadviseerd door raad van ouden = gerousia, bestaat uit 28 man boven de 60.
• Vergadering van vrije volwassen Spartaanse mannen, bijeen om in te stemmen.

Question 14

Wanneer mocht je deelnemen aan de vergaderingen in Sparta?

Answer 14

Man, van boven de 30 jaar die zich Spartaan mochten noemen.

Question 15

Wat zijn Perioiken?

Answer 15

omwonenden van Sparta, 2e rangsburgers , wel vrij maar geen politieke rechten.

Question 16

Wat zijn Heloten?

Answer 16

Tot slaaf gemaakte oorspronkelijke bewoners van Sparta. Rechteloos en moesten grond bewerken.

Question 17

Hoe werd je een Spartaan? (5)

Answer 17

• baby jongen ondergedompeld in water/urine en daarna gewassen in wijn, vervolgens getoond aan raad van ouden. Keuring niet doorstaan is dood.
• 7-jarige ingelijfd bij jeugdbrigade
• 12e jaar oudere man ontfermd zich over hem om voor te bereiden op volwassenheid. Meestal ook een seksuele relatie tussen.
• 16e jaar tijdlang overleven in natuur en een heloot doden.
• 30e jaar volwaardig Spartaan.

Question 18

Hoe zag het dagelijkse leven van een Spartaan er uit?

Answer 18

• Politiek bijzaak
• Krijgsbedrijf
• Mannen leefden in mannengemeenschappen, dagelijks verplichte gezamenlijke maaltijd.
• Af en toe bezoek aan hun vrouw voor sterk nageslacht.

Question 19

Hoe werd Athene vanaf de 7e eeuw voor Christus bestuurd?

Answer 19

Adelsraad en college van gezagsdragers: 9 archonten, gekozen uit de aristocratie.

Question 20

Welke hervorming voerde Solon door?

Answer 20

Aristrocraat Solon 594 v.C.

 Vrije volwassen mannen in 4 vermogensklassen opdelen, hoogste 2 belangrijkste openbare ambten.
 3e klassen lagere functies
 4e klassen verschijnen in vergadering
 Afschaffing van schuld slavernij.

Question 21

Hervorming van Solon bracht geen einde aan de onrust. Wie volgde Solon op?

Answer 21

6e eeuw v.C. tirannie onder Peisistratos en zijn zonen.

Question 22

Wie kwam daarna? Noem drie opvallendheden.

Answer 22

Aristocraat Kleisthenes 510 v.C. einde tirannie:

 In ruil voor steun bood hij verregaande vrijheden aan

 Raad van vijfhonderd = dagelijks bestuur, na 1 jaar vervangen

 Schervengericht = ostracisme = gevreesde ambtsdrager op een scherf krassen, wie meeste is opgeschreven periode van 10 jaar uit polis gezet.

Question 23

Hieruit onstond een directe democratie. Noem hiervan 4 kenmerken.

Answer 23

 Om te kunnen stemmen elke keer naar vergadering  Presentatie geld compensatie verloren inkomsten
 Metoiken, vrouwen en slaven niet
 Bij meerderheid stemmen moesten archonten samen met strategen (militair) dit besluit uitvoeren

Question 24

Wat zijn strategen en archonten? Hoe zit het met hun verkiesbaarheid?

Answer 24

strategen gaven leiding aan het militaire bedrijf

archonten waren verantwoordelijk voor het openbaar bestuur.

Question 25

De vijfde eeuw staan bekend om twee oorlogen waarbij de eerste bekend staat om een Atheense overwinning en de tweede om een nederlaag. Tegen wie vochten ze? Hoe liep het af?

Answer 25

• Perzische wereldrijk
• Koning Darius
• Grieken versloegen Perzisch leger in Attika.

Question 26

De vijfde eeuw staan bekend om twee oorlogen waarbij de eerste bekend staat om een Atheense overwinning en de tweede om een nederlaag. Wie werkten samen? Tegen wie vochten ze de tweede keer en wie lokte de strijd uit? Hoe succesvol was de strijd voor de tegenstander?

Answer 26

-Athene en Sparta samen
-Perzische koning Xerxes
-

Question 27

Naar welk eiland had de Atheense bevolking zich teruggetrokken in de tweede strijd na de verwoesting van Athene?

Answer 27

eiland Salamis

Question 28

Met welke twee wapens trokken zij ten strijde in de zeeslag ?

Hoe heette de slag op land waar de Perzen definitief werden verslagen en wanneer vond deze plaats?

Answer 28

1. Falanx der hoplieten
2. trireme= oorlogsschepen met groot aantal roeiers

 Slag bij Plateau in 479 v.C. Grieken Perzen definitief verslagen.

Question 29

Wat was de bloeiperiode van Athene?

Answer 29

.479-404 v.C. Athene werd weer opgebouwd met tempels op de Akropolis.
Stichting ‘Atheens Zeerijk’ met eilandstaten in de Egeïsche Zee.

Question 30

Wat was de Peloponnesische oorlog? En wanneer? Hoe liep het af.

Answer 30

Griekse burgeroorlog tussen Sparta en Athene.

(431-404 v.C.) In 404 v.C. werd Athene door Sparta volledig overgenomen.

Question 31

Volgens Plato bestond een polis uit drie verschillende soorten mensen. Welke?

Answer 31

1. Rusteloze en reddeloze massa uit op materiaal gewin.
2. Kleine groep mensen met daadkracht.
3. Elite van filosofen met ‘ware kennis’.

Question 32

Aristoteles ging minder ver in de ideeën dan Plato. Hij onderscheidde drie verschillende staatsvormen. Welke drie?

Answer 32

1. Een regering van één persoon (monarchie) of beperkt aantal magistraten met onbeperkte bevoegdheden.
2. Een regering van elite (aristocratie of oligarchie)
3. regering van het volk (democratie)

Hij pleitte voor een gemengde staatsvorm waarin deze drie elkaar in evenwicht zouden houden.

Question 33

Waar, wanneer en door wie werden de Grieken definitief verslagen?

Answer 33

In 338 v.C. bij Chaeronea door de Macedonische Koning Filippus.

Question 34

Wie volgde Koning Filippus op?

Answer 34

Alexander (336-323 v.C.)

Question 35

Wat had Alexander met de Grieken?

Answer 35

• opgevoed door Aristoteles
• liefhebber van de Griekse cultuur
• hij voelde zich een Griek

Question 36

Tegen wie voerde Alxander oorlog?

Answer 36

Tegen de Perzische vorst Darius III.

Question 37

Hoe groot werd het rijk van Alexander de Grote?

Answer 37

Griekenland, Turkije, Syrië, Jordanië, Israel/Palestina, Iran, Afghanistan, Egypte en een groot deel van Pakistan.

Question 38

Alexander wilde zijn Rijk nog groter maken, maar waarom lukte dat niet?

Answer 38

Bij de rivier de Indus werden zijn soldaten met Indiase vorsten die olifanten inzetten als strijdmacht.

Question 39

Op welke leeftijd en waaraan overleed Alexander de Grote?

Answer 39

33 jaar, aan de gevolgen van Malaria.

Question 40

Waar en welke stad heeft Alexander de Grote gesticht.

Answer 40

Alexandrië, in de Nijldelta.

Question 41

Wat was het gevolg van de veroveringen van Alexander de Grote wat betreft de Griekse cultuur. En hoe noem je dit specifiek.

Answer 41

Griekse cultuur raakte verspreid over de oostelijke Middelandse Zee. Aangevuld met Perzische en andere Oosterse elementen noem je dit het Hellenisme.

Question 42

Wanneer was de slag bij Marathon?

Answer 42

490 v.C.

Question 43

Wie was Feidippides en waarom is hij zo beroemd geworden.

Answer 43

Feidippides opdracht nieuws bekend te maken in Athene dat ze hadden gewonnen.  42 km tussen Marathon en Athene.  Aangekomen op de agora (het centrale marktplein) viel hij dood neer.  Laatste woord: Nikè. = overwinning.

Question 44

Welke twee Grieken maken kans op op de eretitel ‘vader des geschiedschrijving? Wat beschreven zij?

Answer 44

• Herodotos: Beschreef Perzische Oorlog, Als eerste doelgericht op onderzoek uit en die resultaten ervan op schrift stelde.
• Thucydides: Beschreef Peloponnesische Oorlog, Maakte onderscheid tussen oorzaken, aanleidingen, directe gevolgen en gevolgen op lange termijn, Veel kritischer tegenover bronnen.

Question 45

Wat is de meest aangrijpende passage van Thucydides?

Answer 45

De beschrijving van de strafexpeditie van Athene tegen het eilandje Melos in 415 v.C.
 Athene stuurt leger naar Melos om Bevolking te dwingen zijn kant te kiezen tegen de Sparta.
 Meliërs weigerden (wilden neutraal blijven).
 Atheners de sterksten.
 Atheners bezetten het eiland.
 Mannen gedood, Vrouwen en kinderen op de slavenmarkt verkocht.