Italiaanse cinema Flashcards
Hoe ziet Italiaanse cinema eruit?
Italiaanse cinema vooral bekend door neo-realisme (1945-1952). Maar de echt gouden jaren breken aan rond 1960, net als nouvelle vague in Frankrijk doorbreekt.
De jaren ‘60 en ‘70 in Italië zijn misschien wel de rijkste twee decennia in de geschiedenis van Europese cinema, maar de periode laat zich niet samenballen tot één specifieke tendens/stroming.
Je krijgt spaghettiwesterns, giallo’s en harde politiefilms (poliziotteschi’s van bv Enzo Castellari); je krijgt ‘poëtische cinema’ (Pasolini); hoogwaardige melodrama’s (o.a. Visconti)
Il Sorpaso extra info
-Dino Risi, Toont Italiaanse samenleving te midden van sociale veranderingen
-Film draait om roekeloos rijden – geldt in wezen ook voor snelle economische groei
Il sorpasso is tegelijk comedy en sombere schets van Italiaanse samenleving, vol restanten van een verdwijnend leven (zoals het boerenfestival; kijk, die dansende boer daar ‘ploegen’)
Camera op achterkant van auto
Wij bekijken Italië net als personages door voorruit, gezicht van Bruno in achteruitkijkspiegel
De weg is van hem, (verkeers)regels ondergeschikt, kakofonie van geluid (piepende wielen, constant getoeter)
-Bruno is personage vol bravoure: leeft uitsluitend in heden. Wil geen Etruskische grafheuvels bezoeken; geen interesse in mooi
uitzicht; viel in slaap bij Antonioni’s L’éclisse.
Is een ongedurig karakter dat impulsief handelt. Met zijn gladde
praatjes denkt hij overal mee weg te komen
De jonge Roberto lijkt onder de indruk. Als ze bij zijn familie zijn, denkt hij: hij lijkt de neef en ik de vreemdeling. Bruno opent hem ook de ogen: bediende is een ‘plattelandsnicht’; toch duidelijk dat rentmeester (en niet R’s oom) vader is van R’s suffe neef Alfredo
-Bruno en Roberto lijken tegenpolen, maar Bruno zegt: vroeger was ik ook net zo verlegen. We horen soms Roberto’s voice-over:
nu heb ik genoeg van zijn branie; ga naar huis om te studeren.
En steeds op die momenten horen we Bruno: Zeg, je wil me toch niet liever dumpen? En daardoor blijft hij eraan vastzitten
Waarom zocht Bruno contact met de jonge Roberto in the first place?
Hij heeft bewonderende blikken nodig. Als Bruno zijn vrouw weer eens opzoekt, is minachting zijn deel. Zijn dochter is met Bibi. Bruno vindt hem een ‘opa,’ zij zegt: dat krijg je als je vader vervelende puber is
-Roberto: ik ken hem nog maar één dag. Dochter: dan ken je hem al door en door, want hij is precies als de eerste indruk.
Door de branie van Bruno durft Roberto Valeria op te gaan zoeken (heeft alleen onscherpe foto op afstand van haar). Bruno vindt het geweldig idee: het is hem gelukt om Roberto te ont- remmen.
In Amerikaanse film zou dit teneur zijn: Bruno als noodzakelijk bindmiddel voor relatie.
Niet hier:
Op weg naar Valeria in Vareggio zweept Roberto Bruno op om nog harder te rijden. Maar die inhaalpoging wordt hem fataal. Roberto heeft zich zozeer laten meeslepen: heeft zichzelf verloochend.
-Bruno overleeft wel. Dat lijkt wrang en zuur, want hij was de aanjager.
Maar het klopt ergens wel: Bruno heeft zich immers niet verloochend. Zijn dochter sprak eerder tot hem: je bent nog steeds een puber, maar verander vooral niet
Otto e Mezzo extra info
-Dit (modernistische) principe waarbij film als representatie wordt geopenbaard, voert Fellini tot het uiterste door in Otto e mezzo (1963). Hierin ontsnapt hij aan de eisen van Luisa door een eigen Luisa te verzinnen, bekrachtigd door o.m. filmset en circuspiste.
-Met La dolce vita (1960) en Otto e mezzo zal Fellini op top van zijn roem zijn. Als hij vanaf midden jaren ‘70 aan populariteit / relevantie inboet, is dat omdat steeds vaker om ‘simulacrum’ draait (aldus Burke). Representaties verwijzen niet meer naar werkelijkheid, maar zijn daar extra stap(pen) van verwijderd – men is gevangen in een keten van representaties.
-gaat over regisseur die in creatieve impasse verkeert. Verblijft in kuuroord. Iedereen oefent druk op hem uit: mag ik in jouw film?Kerk wil ook toezicht houden op zijn werkZijn co-scenarist Daumier is kritisch: beter alles vernietigen dan iets halfbakken creërenDoor zo veel gebazel om hem heen kan hij eigen stem niet meer horenHij heeft grote en dure sci-fi toren laten bouwen in een film over ‘einde van de wereld’, maar weet niet wat er mee aan te vangen
-Plot wordt voortdurend onderbroken, met jeugdherinneringen, dagdromen, visioenen (maar wat is wat?)Scorsese: het is een visuele ‘stream-of-consciousness’Ook zijn jeugdherinneringen lijken vertekend: door streng-katholieke opvoeding heeft hij verwrongen beeld van seks(ualiteit)Hij geeft daaraan vorm door subtiele varianten van discontinuïteit:eerst close-up, dan pas establishing shots; priesters die door vrouwen worden gespeeld, maar in nasynchronisatie mannenstemmen; twee priesters plots in een hoek i.p.v. in de rij
-In zijn jeugdherinnering zien we zijn moeder als oude vrouw, ten teken dat ze zich nog steeds schaamt over zijn gedrag van toen; moeder zit in rechtbank bij schilderij van jongetje met halo: was haar zoon maar zosnelle zooms, pans, slapstick;zelfde muzikaal thema bij prostituee Saraghina als bij priestersUtopische oplossing uit zijn crisis: als ik juiste vrouw (muze) ontmoet, dan valt alles op zijn plek. Zij ontglipt hem steeds; zij lijkt door het beeld te zweven.Bij hernieuwde verschijning van ‘vrouw in het wit’ (Claudia Cardinale, oftewel CC) voert hij in lange optocht alle personages ten tonele. Film over creatieve impasse is tegelijkertijd de uitweg/oplossing
-Guido, als alter ego van Fellini, gaat op in allen die hem aan het eind omringenDe druk die hem deed ‘desintegreren’ gaat over in creatie van een ‘hyperzelf’: Otto e mezzo transformeert in de film van zijn leven: zijn identiteit raakt verknoopt met succesvolle afloopScorsese over Otto e mezzo: maar tegelijk is die afloop een ‘non-einde’, want een artistiek proces eindigt nooit.
Amarcord extra info
-Ook Felini
-Artikel Dorothée BonnigalEr is gedicht van Tonino Guerra:But when I see my hands are dirty It’s only then that I remember [che me a m’arcord]My carefree boyhood days
-Ook deze film meta-filmisch: film over proces van herinnerenAmarcord betrokken op drie vormen van geschiedenis1. persoonlijk: Fellini’s eigen jaren als adolescent2. nationaal: jaren van fascisme in Italië3. esthetisch: beginjaren carrière Amarcord creëert navrante associaties tussen puberteit en fascisme: periodes van onrust en dwaas enthousiasmeStructuur van film: progressie én stilstand. Lineariteit steeds doorkruist door cirkelbewegingen
-Amarcord schetst een groteske, puberale wereld (autoriteiten bespot met obsceniteiten; vrouwen als objecten van verlangen; gekke oom Teo met zijn voglio una donnaaaa!)
Bonnigal spreekt over ‘libidinal limbo’: door stadsverteller heeft film een ambivalente toonVerteller behoort tot volwassen wereld, maar zwelgt tevens in al die puberale fantasieën: hij heeft er afstand toe, maar geeft zich er ook graag aan over
-Fellini belicht fascisme niet als een sociale kwaal; vindt een abstract-didactische aanpak steriel. In nasleep van neo-realisme was de vraag of hij wel voldoende politiek geëngageerd wasHij legt immers nadruk op psychologische kant. Carnavaleske weergave van fascistenFascisten gerepresenteerd als idiote figuren; van verzet door burgers nauwelijks sprake. Gekoppeld aan ambivalente toon was kritisch gehalte van zijn film bron van debat
-Amarcord schetst een schijnwereld van glamour (met Grand hotel, the Rex, autoraces, Hollywood, oceaanstomer ‘uit Amerika’)Fellini legt verband tussen fascisme en die kitscherige schijnwereld. Gradisca is geobsedeerd door pompeuze luxe (droomt van Gary Cooper), en wil dat voelen (niet doorgronden): typisch genoeg wil zij ook de fascistische federale aanraken
-Fellini poogt de kitsch en glamour als uitvergroot te presenteren en dus op te blazenDoor glamour te overdrijven, drijft hij de spot met Hollywood, met aristocratie, en in het verlengde daarvan met fascisme, omdat die zich met kitsch vereenzelvigtToonbeeld van spot is Gradisca in Grand Hotel. Voert striptease op voor een ‘prince charming,’ maar het lijkt alsof hij een onbeweeglijk decorstuk is. Lijkt alsof Gradisca (die tot hem zegt gradisca, oftewel ‘help je zelf’) verstenend effect heeftAristocratie gepresenteerd als gemummificeerd
-Amarcord is als een rijpe sequel bij meer naïeve I vitelloniHij voegt aan jeugdportret strategie van spottende overidentificatie toe
La dolce vita extra info
-Je bent positiever over la grande bellaza de film, naarmate je LGB niet met Fellini’s La dolce vita (1960) vergelijkt. Met name Italiaanse critici zagen S’s film als ‘hoogverraad’. Maar door positieve respons in buitenland werden ze minder sceptisch. Film ook aangehaald om heropleving Italiaanse cinema te bepleitenFellini werkte volgens principe van ‘opeenstapeling’: van scène naar scène; je introduceert personages en je laat andere weer vallen
-Hoofdfiguur La dolce vita: Marcello is journalist met huwelijkscrisis; schrijft over uitgaanscultuur in Rome; is dat niet beneden zijn stand?Zijn linkse vriend Steiner vindt dat hij zijn politieke idealen in uitverkoop heeft gedaan. Marcello vindt dat ook, en beschouwt Steiner als houvast in een opgeklopte werkelijkheid: ‘Jouw huis, jouw boeken, jouw buitengewone vrienden zijn mijn toevluchtsoord’
-Steiner is baken tegen Marcello’s verwarring, maar dan doodt Steiner zijn twee kinderen en pleegt zelfmoord: Hij is niet opgewassen tegen desillusie van het leven.Marcello vraagt zich af: wat zijn idealen waard? Ook andere personages ervaren wanhoop, maar beteugelen dat door zich over te geven aan hedonistisch plezier.Maddalena: ‘Ik wil je vrouw zijn, maar me ook als hoer in Rome vermaken’Marcello gaat zelf mee in liederlijk feestgedruisAan eind, aan het strand, ziet hij een meisje dat naar hem zwaait: trekt haar ‘puurheid’ hem uit de chaos?
-De toon van LDV is niet vast te pinnen: enerzijds overgeven aan dat instant genot; anderzijds afstandScorsese: LDV is een film over wanhoop zonder ooit wanhopig aan te voelenPasolini over LDV: zekere triestheid, maar steeds gecompenseerd door energieSchommeling ook aanwezig in LGB, maar al met al toch minder scherp
La grande bellaza extra info
-Jep is uitgebluste Napolitaan die met minachting over (nacht)leven in Rome spreekt: lawaaierige leegheidEr is nog wel schoonheid in Rome. Zie begin met Japanse toerist: is dat verwijzing naar Stendhal syndroom of tragikomische start? Maar die schoonheid geldt vooral wat oud is (kerkmuziek i.p.v. techno-pop; Renaissancekunst i.p.v. performance art). LGB spot vooral (weinig subtiel) met dat wat modern is
-Cynische vaststelling is dat de plastisch chirurg de hedendaagse ‘held’ is. Film is positiefst over personages zonder pretenties, zoals Filipijnse dienstmeid of Ramona de stripteasedanseres of vriend RomanoJep is flaneur die afgeeft op holle pretenties van anderen, maar zelf even grotesk is gewordenKliemann: Film had ook La grande bruttezza (lelijkheid) kunnen heten: obsessie met jeugdigheid, holle society-events
-Maar waarom beziet Jep alles als decadent en vulgair. Ooit was hij optimistisch. Toen hij lang geleden zijn boek Het menselijk apparaat schreef, moet hij ‘wel verliefd’ geweest zijn. Bij de dood van zijn jeugdliefde Elisa hoort Jep dat hij haar grote liefde wasElisa keert opnieuw terug in zijn herinnering als Jep La Santa heeft ontmoet. La Santa vindt ‘wortels’ belangrijk. Zij biedt stilte als aangenaam tegenwicht voor ceremonieel van de kerk (kerk biedt ‘geen antwoorden’). Verder onderstreept door geluidloze aanwezigheid van vogels: La Santa kan flamingo’s laten vliegen
-De ‘grote schoonheid’ is iets van vroeger; herinnering aan Elisa plus de integriteit van de bijna 104-jarige La Santa. Zij is a-politiek bij uitstek: ‘Over armoede praat je niet, daarin leef je.’ Aflaat van La Santa (trappen klimmen) wordt doorsneden met jeugdherinnering: Elisa toont haar borsten Dan voiceover van Jep: ‘Alles ligt bezonken onder het gekwebbel en het lawaai. De stilte en het sentiment. De emotie en de angst. De bij vlagen luttele sprankjes van schoonheid. En dan de akelige naargeestigheid en de miserabele mensheid. … Dus moge deze roman beginnen.’
-Jep kan weer gaan schrijven: heeft stilte en sentiment (her)ontdekt.Zo bezien is LGB tamelijk traditionele, want op nostalgie gerichte filmStaat niettemin toch nog een plus tegenoverJep is weliswaar middelpunt film (met voice-overs, pov-shots), maar tegelijk onttrekken veel scènes zich aan zijn visieVoor kijker geldt dat de ‘grote schoonheid’ vooral ook in vloeiende camerawerk (tracking shots Tiber) schuilt: dient om ‘moderne’ stadsrumoer te overstijgen. Film biedt ons cinematografische blik op Rome, fraaier dan elke toeristenopname
C’eravamo tanto amati extra info
-
