Hoorcollege 10: Neurodegeneratieve ziektes Flashcards
Waar worden neurodegeneratieve disorders aan gekenmerkt?
Het progressieve verlies van (specifieke populaties van) neuronen
Wat is het (biologische) kenmerk van ALS (Amyotrofe laterale sclerose)?
Ophoping van neurofilament in cellichaam
Wat is het (biologische) kenmerk van Huntington?
Ophoping van huntingtin in de kern van de cel
Wat is het (biologische) kenmerk van Alzheimer?
Amyloid-beta hoopt zich op buiten de cel
Wat is het (biologische) kenmerk van Parkinson?
Eiwitophoping in het cytoplasma alpha-nucleine
Bij welke neuronen zijn er aandoeningen bij ALS?
Motor neuronen
Op welke twee plekken is ALS te zien?
Bij de ventrale hoorn ziet men bij een preparaat een witte substantie –> afwezigheid van neuronen. Ook is er een verlies bij de schors, wat te zien is in het ruggenmerg (: corticospinal tract). Dit is tevens ook wit, maar hier ontbreken de axonen.
Een aantal patienten van ALS hebben een mutatie wat de ziekte veroorzaakt. Welke is dat, en wat doet het?
Superoxide dismutase (SOD) dat zuurstofradicalen veroorzaakt door oxidatieve stress onschadelijk maakt
Wat betekent sporadisch?
Geen (duidelijke) genetische aanleg voor een ziekte
Is ALS een sporadische ziekte?
Voor de meeste mensen wel
Wat zijn de (belangrijkste) klinische kenmerken van Parkinson’s?
Moeite met opstarten/opbreken van bewegingen (akinesie) en een trillende hand (tremor)
Is Parkinson’s idiopathisch?
Voor de meeste gevallen wel (oorzaak = onbekend)
Wat is de locatie en type neuronen dat afnemen bij Parkinson?
Dopamine-neuronen in de substantia nigra pars compacta
Hoe veel % neuronen moeten afnemen zodat symptomen optreden in Parkinsons?
50%
Welke toxische stof zorgt ervoor dat je acuut Parkinson krijgt?
MPTP
Wat is het verloop van MPTP?
MPTP gaat door bloed-hersen barriere -> opgenomen astrocyten -> omgezet tot MPP+ -> MPP+ wordt uitgescheiden -> MPP+ wordt selectief opgenomen door dopamine transporter -> wordt opgenomen in synaptische vesikel, enzymen en mitochondria -> blokkeerd electron transport chain -> geen ATP -> cellen gaan acuut dood
Naast dopamine-neuronen verlies, is er een ander pathologisch verschijnsel in Parkinson… welke?
Lewy bodies die ontstaan in de substantia nigra (synucleïne of ubiquitine)
De progressie van Parkinson wordt gekenmerkt door stadia.. hoe heten deze?
Braak stages (1-6)
Wat is een manier om vroegtijdig Parkinson op te sporen?
Door het reukvermogen te testen
Welke medicijnen kunnen toegediend worden bij Parkinsons patienten?
L-DOPA, MAO inhibitors, Antioxidants (vitamin E) en dopamine receptor agonists
Wat is de functie van L-DOPA (met eventuele toevoeging van DOPA decarboxylase inhibitor)
Een verhoging van dopamine synthese (en vermindering dopamine afbraak)
Wanneer is L-DOPA toepasbaar een waarom?
Bij een vroeg stadium omdat er moeten nog genoeg cellen aanwezig zijn om dopamine op te nemen
Wat is de functie van MAO inhibitors?
Voorkomt de afbraak van dopamine
Welke drie operaties zijn er mogelijk voor Parkinson?
Leasies, Cel- of weefseltransplantatie en deep brain stimulation
Wat zijn de klinische aspecten van Alzheimer?
Oorzaak dementia, cognitief waardevermindering, groot geheugen verlies en verminderde attentie en motivatie
Welke ziekte(s) hebben de meeste Alzheimer patienten vaak ook?
Parkinsons en depressie
Wat gebeurd er (globaal) op pathologisch niveau bij Alzheimer?
Verdwijnen (atrofie) van (sub)corticale brein regio’s, vergroting van cerebrale ventrikels en hersen-sulci
Welke eiwitten zijn betrokken bij de pathologie van Alzheimer?
De ophoping van neuritische plaks (plaques) van Amyloid-beta buiten de cel en neurofibrillaire tangles van hyper-gefosforyleerde Tau-eiwitten in de cel
Welke neuronen sterven af in Alzheimer?
- Cholinergische neuronen in septum en nucleus basalis van Meyndert (NBM) worden aangedaan in AD (-> Vermindering van geheugenconsolidatie)
- Glutamaterge piramidale cellen in de cortex (Waarschijnlijk verantwoordelijk voor de meeste cognitieve stoornissen)
- Noradrenergische en serotonerge neuronen
- Neurodegeneratie kan in de reukbol beginnen
De meeste gevallen van Alzheimer zijn idiopathisch, maar een mogelijk genetische aanleg kan zijn:
Het allel van apolipoproteïne E (ApoE) 4 en functieverlies bij het activeren van de receptor op myeloïde cellen 2 (Trem2) verhogen het risico op het ontwikkelen van AD
Alzheimer dat voorkomt in de familie (genetisch aangelegd) worden veroorzaakt door mutaties in welke 3 genen?
- Amyloïde precursoreiwit (APP)
- Presenilin 1
- Presenilin 2
Waarom moet de eiwitaggregraties (plaques, Lewy-bodies etc) niet tegen worden gegaan?
Omdat het een beschermend proces is van de cel, en remming accumulatie van tussenliggende aggreraten kan veroorzaken en hierdoor de symptomen verergeren
Er is nog geen behandeling, maar er zijn wel een aantal medicijnen die alsnog worden toegediend. Noem enkele
Acetylcholinesterase-remmers (neostygmine, donezepil), Ontstekingsremmende medicijnen (indomethacine), Vaccinatie tegen A-ß, Chelaatvormers (clioquinol), Antioxidanten, Neutrofines en remmers van beta- en gamma-secretase