Hoofdstuk 9: openbaar bestuur & beleidsvorming Flashcards
Waar staat de overheid ten opzichte van de samenleving? in de samenleving of niet?
overheid staat in het midden van de samenleving. Overheid heeft veel macht en investeert het geld van de privatesector in zaken die de privatesector niet direct toe komen.
Overheid staat in voor: gratis onderwijs, gratis gebruik van infrastructuur, goedkoop openbaar vervoer, sociale zekerheid, leeflonen, bedrijfssubsidies, …
Overheid doet ook grote investeringen in de banken
–> veel redenen waarom overheid niet kan losgekoppeld worden van de samenleving.
Wat is een samenleving?
Een samenleving is een politiek georganiseerd verband dat op verschillende niveaus kan bestaan (globaal tot lokaal). samenleving is tijds- en plaatsgebonden. De samenleving bestaat uit een verhouding tussen 4 sferen.
Uit welke 4 sferen bestaat een samenleving?
- de staat
- de gemeenschappen
- de markt
- het maatschappelijk middenveld
Wat houdt de sfeer ‘gemeenschappen’ in?
Een individu behoort tot een gemeenschap. Ieder van ons is deel van een gemeenschap binnen de samenleving. Onder een gemeenschap vallen ‘gezinnen & familie’ en is informeel.
Wij als individu zijn heel vrij. We kiezen zelf tot welke gemeenschap we behoren als individu, maar in praktijk is dit toch begrensd.
Voorbeeld: heel Polen moet LGBTQ+ vrije zone zijn. Overheid zei dat het uitmaakte welke geaardheid je had.
voorbeeld: Vrijheden zijn begrensd door SES: mensen met lage SES hebben minder kans om verder te studeren. Het begrenzen kan heel duidelijk zijn, maar ook subtiel gebeuren.
wat houdt de sfeer ‘markt’ in?
Binnen de marktsfeer gaan mensen zich organiseren om winsten te maken door zaken te produceren en te verkopen. De markt focust op ‘profit’.
Wat houdt de sfeer ‘maatschappelijk middenveld’ in?
maatschappelijk middenveld of ‘civil society’ zijn bijvoorbeeld vakbonden en mutualiteiten. mensen gaan zich organiseren in maatschappelijk organisaties met een maatschappelijk doel. dit is formeel en focust op non-profit. zijn niet ontstaan om winst te maken.
vakbonden ontstonden omdat arbeiders werden uitgebuit ifv betere rechten voor arbeiders. Ze voeren acties ifv betere lonen, meer vakantiedagen, …
wat houdt de sfeer ‘overheid/ staat’ in?
De overheid is een organisatie op bestuursniveau, die beleid voert en publieke dienstverlening gaat verlenen.
de staat kan een grote invloed uitoefenen op ons leven, ook een kleine invloed uitoefenen op ons leven. (camera’s in het straatbeeld, invoeren van vingerafdrukken, …).
Aan de hand van democratie krijgen wij als burgers een stem om mee te beslissen hoe een beleid gevormd moet worden.
Daarnaast kan overheid ons ook dwingen tot bepaalde zaken aan de hand van regelgeving.
voorbeeld: belastingen betalen & stoppen aan het rode licht in het verkeer.
wat is het verschil tussen de formele en informele sferen?
formele sferen = deel dat door wetten en regels is georganiseerd.
bedrijven moeten zich ook aan regels houden die worden opgelegd door de overheid, ondanks dat ze privaat zijn (vb: PFOS).
informele sferen = deel dat zonder wetten en regels is georganiseerd.
Welke soort markt heeft België?
België heeft een geliberaliseerde markt. Onze markt is groot en er zijn meer publieke dienstverleningen die niet overheidsgebonden zijn. wij kunnen als burger/ consument prijzen vergelijken, waardoor we kunnen kiezen.
wat betekent ‘arrangementen van governance’?
het arrangement van governance is een stelsel gevormd door de combinatie van sferen. Alle sferen samen zorgen voor oplossingen voor sociaal-maatschappelijke problemen.
wat is het verschil tussen governance en goverment?
goverment = overheid
governance = gelinkt aan arrangement van governance –> alle sferen samen zoeken oplossingen.
wat is het verschil tussen de overheid, het openbaar bestuur & de publieke sector?
- overheid = politici + ambtenaren
- openbaar bestuur = overheid + semi-overheid
- publieke sector = openbaar bestuur & maatschappelijke organisaties met een publiek doel (middenveld).
wie of wat valt er onder de semi-overheid?
semi-overheid = agentschappen die wat verder staan van de overheid. dit zijn meestal zaken waaraan we denken als we het woord ‘overheid’ horen, maar niet tot de overheid behoren.
vb: De Lijn, NMBS, BPOST, VDAB
Wat valt er onder de publieke sector?
onderwijssector
welzijnssector
deze zijn privaat en hebben eigen bestuur, maar worden gefinancierd door de overheid.
Welke 3 paradigma’s zijn er bij de verandering in het denken over de ‘overheid’?
- bureaucratie (1950 - 1970)
- New public management (1970 - 2000)
- new public governance (2000 - …)
Wat houdt de bureaucratietheorie van Weber in?
Bureaucratietheorie werd ontwikkeld door Max Weber. de theorie werd ontwikkeld als oplossing voor het structureren en organiseren van de overheid.
Bij een bureaucratie heeft de overheid een sterke rol, zijn er sterke publieke diensten en is er veel overheidsinterventie. Er ligt een grote nadruk op hiërarchie als model voor organisatie.
Max Weber wilde duidelijk verschil maken tussen rollen en functies binnen de overheid:
- politici nemen beslissingen
- ambtenaren voeren beslissingen uit.
Wat houdt ‘New public management’ in?
meer geloof in de markt
kleinere overheid
neo-liberalisme
meer nadruk op burger als consument
individualisering - competitie, vermarkting en contractualisering van de relaties
wat houdt ‘new public governance’ in?
meer accent op samenwerking overheid - burgers - private partners voor maatschappelijke problemen.
er is sprake van gedeelde, publieke waarden en gedeelde verantwoordelijkheid.
Wat zijn de kenmerken van een bureaucratische overheidsorganisatie?
- taken van ambtenaar zijn gekoppeld aan competenties.
- competenties zijn hiërarchisch gerangschikt ifv controle van bovenaf.
- taken worden uitgevoerd volgens vaste regels & procedures.
ambtenaren worden ook aangesteld adhv examens.
Wat zijn de kenmerken van een ambtenaar?
- hebben competenties & expertise
- worden aangeworven via examens
- zijn in theorie neutraal
- worden vastbenoemd
- positief: gelijkberechtiging & bescherming
- negatief: onzichtbaar, onverantwoordelijk
Wat is de kritiek op ‘de neutrale ambtenaar’ en welke oplossingen zijn er hiervoor? (kritieken komen uit sociologische en economische hoek).
kritiek: de neutrale ambtenaar bestaat niet. Elke mens is ideologisch gekleurd & heeft een eigen mening/ opinie op zaken. beslissingen van politici komen niet altijd overeen met opinie van ambtenaren waardoor uitvoering van beslissing in gedrang kan komen.
Daarnaast worden ambtenaren ook expert in hun werk waardoor ze ook niet meer neutraal kunnen zijn. Ambtenaren die jaren aangesteld zijn hebben een informatievoordeel tov nieuwe politici omtrent een bepaald thema waardoor neutraliteit verdwijnt.
oplossing:
- strikte scheiding politici - ambtenaren
- politici zijn verkozen - ambtenaren niet
- ambtenaren zijn vast benoemd.
- politici mogen zich niet moeien met taken van ambtenaren.
Wat houdt de economische kritiek op de bureaucratie in?
bureaucratie biedt ambtenaren de mogelijkheid om als individu de eigen doelstellingen te maximaliseren. (DIA 30)
