Hoofdstuk 8: regering

Question 1

Montesquieu belichtte als eerste de voorwaarden om te kunnen spreken van een democratie. welke voorwaarden bedacht hij?

Answer 1

scheiding der machten:
- wettelijke macht
- uitvoerende macht
- rechterlijke macht

moeten gescheiden zijn van elkaar en elkaar controleren om te kunnen spreken van een democratie.

Question 2

wat is de 90%-rule?

Answer 2

90% van de wetten zijn wetsontwerpen die het initiatief zijn van de regering.

Ideaalbeeld van scheiding der machten wordt in de werkelijkheid dus niet altijd gehaald. Parlement kan wel controle uitvoeren, maar deze controle wordt vooral gedaan door de oppositie. De meerderheid houdt zich niet bezig met de controle van de uitvoerende macht. ​

Question 3

de uitvoerende macht bestaat uit 3 dimensies. Welke?

Answer 3

• administratieve (= ambtenaren)
• politieke (= ministers in de regering)
• staatshoofd (koning)

ambtenaren zijn de werkelijke uitvoerders van de beslissingen.

Question 4

Hoe worden ambtenaren en ministers aangesteld?

Answer 4

ambtenaren zijn neutraal (dus niet ideologische gekleurd) en worden aangesteld via examens.

ministers zijn niet neutraal (dus wel ideologisch gekleurd) en worden verkozen.

Question 5

Op welke verschillende niveaus is de uitvoerende macht te vinden? + voorbeelden

Answer 5

5 verschillende niveaus:
- Europees
- Federaal
- Vlaams / Waals
- provinciaal
- lokaal (vb: Gent)

Question 6

De uitvoerende macht kan in verschillende vormen bestaan, afhankelijk van het politiek systeem. Welke?

Answer 6

• parlementair systeem
• presidentieel systeem
• semi-presidentieel systeem (vermenging van parlementair & presidentieel systeem).

Question 7

Wat zijn de twee belangrijke kenmerken van een presidentieel systeem?

Answer 7

• de functie van het regeringshoofd en het staatshoofd vallen samen.
• uitvoerende en wetgevende macht zijn heel strikt van elkaar gescheiden.

Question 8

Wat betekent ‘Checks and balances’?

Answer 8

letterlijk: controle en evenwicht.
wetgevende en uitvoerende macht gaan elkaar controleren.

voorbeeld: wetgevende macht stemt wet, president (uitvoerende macht) kan zich veto stellen. congres kan veto verwerpen met 2/3de meerderheid.

voorbeeld: president (uitvoerende macht) is opperbevelhebber van het leger. Als Amerikaanse president oorlog wil voeren heeft hij toestemming nodig van het parlement (wetgevende macht).

Checks and balances geeft weer dat machten strikt gescheiden zijn, maar elkaar wel kunnen controleren.

Question 9

Wat betekent de ‘impeachment procedure’?

Answer 9

Dit is een afzettingsprocedure in de VS waarbij de president kan gedwongen worden om uit zijn functie te stappen. Dit gebeurde 1 keer bij Bill Clinton (door affaire in jaren ‘90) en 2 keer bij Trump.

Question 10

Wat betekent ‘Midterm Elections’?

Answer 10

Dit zijn verkiezingen in het midden van een presidentiële legislatuur. Deze verkiezingen worden doorgaans verloren door de partij van de president.

Question 11

Wat zijn de kenmerken van een parlementair systeem?

Answer 11

• Eerste minister en staatshoofd zijn onafhankelijk van elkaar.
• meest machtige politicus (premier) heeft samen met zijn regering steun nodig van het parlement om aan de macht te komen.

Question 12

Hoe komt een staatshoofd aan de macht?

Answer 12

Koning (staatshoofd) komt aan de macht dankzij erfopvolging (monarchie).
Hier komen veel kritieken op:
- veel verantwoordelijkheden zonder verkiezingen.
- staatshoofd heeft weinig macht
- uitspraken staatshoofd moeten voorgelegd worden aan één minister of voltallige regering.

Question 13

Op welke manier kan koning wel macht uitoefenen?

Answer 13

Hij kan mensen uitnodigen op audiëntie. Binnen audiëntie wordt de algemene politiek besproken waardoor hij wat politieke invloed kan uitoefenen.

Question 14

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van een semi-presidentieel systeem?

Answer 14

= mengeling van het parlementair systeem en het presidentieel systeem. Het bestaat uit twee takken:
- uitvoerende macht ligt bij de president (president wordt rechtstreeks door het volk verkozen).
- uitvoerende macht ligt ook bij een premier (staat aan het hoofd van de regering. Krijgt macht door parlementaire meerderheid).

Question 15

Wat betekent ‘cohabitation’?

Answer 15

Situatie waarbij de president een andere ideologische politieke kleur heeft dan de premier. Dit is niet handig i.f.v. wetsvoorstellen. Als president een wet wil maken, maar premier in de Kamer gaat hier niet mee akkoord, dan wordt deze wet niet gestemd in de Kamer.

Question 16

wat betekent een colloque singulier?

Answer 16

Dit is de zwijgplicht die van kracht is nadat men door de Koning der Belgen in audiëntie is ontvangen.

Question 17

Wat is een overlegcomité?

Answer 17

Dit comité zorgt voor een overleg tussen verschillende regeringen van het land. Premier is hoofd van het overlegcomité.

Question 18

Wat zijn de functies van een premier?

Answer 18

• Hoofd van de federale regering.
• coördinerende rol in coalitie (zorgt voor samenhang in de regering, het maken van akkoorden).
• heeft brugfunctie in federaal systeem (is hoofd van het overlegcomité)
• = functie die steeds belangrijker wordt (door federalisering)

Question 19

wat betekent ‘presidentialisering’?

Answer 19

situatie waarbij personen (politici) belangrijker worden dan politieke partijen. Je krijgt politieke campagnes tussen belangrijke kopstukken in de politiek.

Question 20

wat betekent ‘gecentraliseerde personalisering’?

Answer 20

situatie waarbij politiek enkel nog een heel beperkt aantal personen draait. Omwille van federalisering wordt premier veel belangrijker dan alle andere ministers.

Question 21

Wat is de mediabonus?

Answer 21

De premier heeft een mediabonus. Het is iemand die vaak in beeld komt waardoor zijn macht sterk toeneemt. (vb: Instagrampagina van Alexander De Croo)

Question 22

wat is een partiteit?

Answer 22

een evenwicht in taal binnen de federale regering. 7 Franstaligen en 7 Nederlandstalige ministers.

Question 23

Hoe bepaalt men binnen de regering hoe veel ministers een partij krijgt?

Answer 23

via het Systeem D’Hondt. Hierdoor kan met zetels verdelen in verkiezingen aan de verschillende partijen (voor ministerposten). Hoeveel zetels een partij krijgt, hangt af van het aantal zetels dat je aanlevert aan de coalitie.

Question 24

Wie / wat bepaalt wie welke ministerpost krijgt?

Answer 24

Partijvoorzitters bepalen wie ministers worden (vaak op basis van persoonlijke voorkeuren). Bij het aanstellen van de ministerposten wordt ook rekening gehouden met regionalisering, spreiding van geslacht, politieke vernieuwing.

–> = oorzaak van weigering Gwendolyn Rutten als minister van Justitie (Tom Ongena heeft het niet voor Gwendolyn Rutten)

Question 25

wat zijn staatssecretarissen?

Answer 25

- Zijn personen die worden toegevoegd aan de ministers. - ze zijn ondergeschikt aan de minister - horen niet bij de ministerraad en - hebben in theorie een lagere rang dan ministers. - worden vooral bevoegd voor thema's die minder van belang zijn of heel specifiek zijn. - zijn nuttig om evenwicht te creëren tussen talen (Frans, Nederlands)

Question 26

Wat doet de ministerraad? (en wat is dit?)

Answer 26

De ministerraad bestaat uit alle regeringsleden / ministers (15 federale ministers). - Ze bespreken de belangrijkste aspecten van de regering (maken akkoorden, lossen maatschappelijke kwesties op). - het belangrijkste instrument is het regeerakkoord.

Question 27

Wat is een regeerakkoord?

Answer 27

Een belangrijk instrument van de regering. Bij het voorleggen van een beslissing aan de ministerraad, moet men refereren naar het regeerakkoord. dit is een instrument om conflictmanagement tegen te gaan.

Question 28

wat is het 'kernkabinet'?

Answer 28

het kernkabinet omvat de premier met alle vice-premiers. vice-premiers zijn de belangrijkste ministers van elke partij. Elke partij heeft in de regering een vice-premier.

Question 29

Wie heeft de grootste verantwoordelijkheid? Het kernkabinet of de ministerraad?

Answer 29

Het kernkabinet is verantwoordelijk voor moeilijkere dossiers. Hier worden grote knopen doorgehakt alvorens ze naar de ministerraad gaat.

Question 30

Wat is de 'kroonraad'? + Wie zit er in de kroonraad?

Answer 30

regering + minister van staat + koning. Het is een soort van vergadering waar de koning voorzitter van is en waar de drie onderdelen samen beslissingen nemen. Het bestaat vandaag de dag nog amper. Kroonraad komt samen bij heel belangrijke beslissingen in functie van de stabiliteit van ons land.

Question 31

Hoe komen coalitieregeringen tot stand?

Answer 31

coalitieregering = regering bestaande uit meerdere partijen (zeker meer dan 2 partijen). Politicologen maken hierbij graag gebruik van 'algemene bewegingswetten' om het ontstaan van coalitieregeringen te duiden.

Question 32

Welke drie algemene bewegingswetten voor het vormen van een coalitieregering bestaan er ?

Answer 32

- rational choice - size principle - policy principle

Question 33

wat betekent het size principle?

Answer 33

(Coalitie)regeringen komen tot stand met zo weinig mogelijk partijen om tot een meerderheid te kunnen komen.

Question 34

wat betekent 'rational choice'

Answer 34

fenomeen waarbij men uitgaat van winstmaximalisatie. Politieke partijen willen ook hier een coalitie tot stand brengen met zo weinig mogelijk partijen, opdat ze zelf meer macht/ impact kunnen hebben.

Question 35

Wat is het 'policy principle'?

Answer 35

Fenomeen waarbij politieke partijen eerst hun eigen partijpunten trachten te realiseren. Hierdoor is het aangewezen om een coalitie te vormen met partijen die qua programmapunten ideologisch dicht bij je liggen & niet samen te werken met partijen die qua ideologie ver van je af liggen.

Question 36

Welke algemene bewegingswet werd bij ons in België toegepast bij het vormen van de VIVALDI-regering?

Answer 36

Eigenlijk geen enkel van de drie. (geen size principle, geen policy principle en geen rational choice). Bij VIVALDI is de regering eigenlijk te groot/ te oversized. CD&V zou er zelfs niet bij moeten zijn, maar is toch aanwezig om een evenwicht in taal te creëren.

Question 37

Hoe komt het dat het in België precies zo moeilijk is om een coalitieregering te vormen aan de hand van het size principle ?

Answer 37

In België speelt het cordon sanitaire ook mee in de coalitievorming.

Question 38

dia 48 : hoe worden regeringen gevormd? (12 stappen)

Question 39

Om welke redenen duurt partijvorming steeds langer?

Answer 39

- partijversnippering - federale structuur van ons land - traditionele partijen zijn meer policy seekers ipv office seekers

Question 40

wat betekenen policy seekers en office seekers?

Answer 40

office seekers: politieke partijen die vooral op zoek zijn naar regeringsdeelname om regeringsverantwoordelijkheden te dragen. police seekers: politieke partijen die vooral het belang behartigen om maatschappelijke problemen aan te pakken.

Question 41

Op welke manieren kan er een ontslag van een regering plaatsvinden?

Answer 41

- regering neemt zelf ontslag - regering wordt gedwongen ontslagen door het parlement.

Question 42

welke stappen moeten allemaal doorlopen worden als de regering zelf ontslag neemt?

Answer 42

- premier moet naar koning gaan om het ontslag van zijn regering in te dienen. - koning houdt ontslag enkele dagen in beraad. - Koning aanvaardt ontslag (gebeurt quasi altijd). - motie tot ontbinding indienen in het parlement door de eerste minister. Om een motie tot ontbinding te kunnen doen moet er een meerderheid zijn in het parlement. - regering van lopende zaken tot nieuwe regering.

Question 43

Wat gebeurt er als het parlement de regering ontslaat?

Answer 43

Het parlement kan de regering ontslaan wegens een motie van wantrouwen.

Question 44

wat is een constructieve motie van wantrouwen?

Answer 44

Ook hierbij moet de regering van het parlement ontslag nemen, maar omdat de motie constructief is, zal het parlement onmiddellijk een nieuwe regering voordragen waardoor er geen nieuwe verkiezingen nodig zijn.

Question 45

Op welke manier kan een regering in lopende zaken komen?

Answer 45

- door zelf ontslag te nemen - omdat de legislatuur ten einde is.

Question 46

wat zijn 'lopende zaken'?

Answer 46

Dit is de periode tussen het ontslag van de ene regering en de komst van de nieuwe regering. Hierbinnen krijg je een regering van lopende zaken.

Question 47

Heeft een regering in lopende zaken nog veel verantwoordelijkheden?

Answer 47

Regering van lopende zaken mag niet veel meer doen omdat er geen parlement meer is dat achter hen staat. wat mogen ze wel nog doen? - handelingen dagelijks bestuur - ingrijpendere zaken - dringende zaken.

Question 48

wat zijn 'dringende zaken'?

Answer 48

Dringende zaken zijn zaken die belangrijk zijn voor de stabiliteit van ons land. Regering kan dringende zaken beslissingen in functie van de stabiliteit van ons land adhv koninklijke besluiten.

Question 49

Hoe bestuurt de regering?

Answer 49

- via koninklijke besluiten - via ministeriële besluiten - via omzendbrieven - via wetsontwerpen

Question 50

Wat is een ministerieel besluit?

Answer 50

Het is een middel waarmee de regering bestuurt. Dit zijn besluiten die de goedkeuring nodig hebben van één enkele minister. Ze worden doorgaans gebruikt voor minder belangrijke zaken.

Question 51

wat is een 'omzendbrief'?

Answer 51

Een middel waarmee de regering bestuurt. Via een omzendbrief geeft de minister mee hoe een bepaalde wet moet geïnterpreteerd worden door het volk.

Question 52

Hoe ziet de uitvoerende macht er uit op regionaal niveau? (deelstaten)

Answer 52

- regionale regeringen dankzij federalisering. - Vlaams niveau: 1 Vlaamse regering, bestaande uit: Vlaams gewestregering + Vlaamse gemeenschapsregering (fusie van 2 regeringen) - Waals niveau: 1 Waalse gewestregering & 1 Franstalige gemeenschapsregering. (geen fusie)

Question 53

Wat zegt het verschil in organisatie tussen de regeringen op regionaal niveau over hun visie op Brussel?

Answer 53

- Vlaanderen ziet Brussel als onderdeel van Vlaanderen. --> Brussel bestuurt mee in Vlaamse regering via 1 Brusselse minister. - Wallonië ziet Brussel niet als onderdeel van Wallonië. Brussel is volgens Wallonië een liberaal gewest. Wallonië is volgens hen een socialistisch gewest. Liberalen zouden in Wallonië de macht van de socialisten gaan overnemen en dit willen ze niet, dus geen fusie met het Waalse gewest in de regering (vindt de gemeenschap). In Vlaanderen met integratie van Brussel in regering weinig politiek verschil. In Wallonië zou de integratie van Brussel in de regering wel een groot politiek verschil maken.

Question 54

wat is het politiek opportunisme?

Answer 54

Om eigen belangen van eigen politieke partij te verzekeren bij het maken van de regeringen, eerst de belangen van de partij proberen behartigen op het niveau van de deelstaten, nadien op federaal niveau. (vroeger was dit omgekeerd. Probeerde men eerst een regering te vormen op federaal niveau, nadien op het niveau van de deelstaten). --> BDW wil het nog steeds op die manier ifv een grotere kans tot staatshervorming.

Question 55

Van wie krijgt de regering en ministers hulp bij het nemen van beslissingen? (want ja, ze doen dit niet alleen)

Answer 55

administratie & kabinetten

Question 56

wat is de 'administratie'?

Answer 56

Dit zijn ambtenaren die expertise hebben in een bepaald thema. Ministers kunnen bij het maken van beslissingen beroep doen op deze ambtenaren. (Deze administratie kan via twee modellen worden ingevuld: spoils & merit)

Question 57

Wat is het spoilssystem?

Answer 57

Het is een systeem waarbij de administratie zeer sterk gebaseerd is op de vertrouwensrelatie tussen ambtenaren en politici. De ambtenaar heeft vaak dezelfde ideologische en politieke kleur als de politici (vb: president van Amerika) --> voordelig in functie van het stemmen van wetten.

Question 58

wat is het meritsystem?

Answer 58

Het is een systeem waarbij de aanstelling van een administratief ambtenaar gebeurt op basis van competentie. Ambtenaren leggen objectieve examens af om de functie van ambtenaar te krijgen. --> nadeel: wetten die president wil doorvoeren komen soms niet overeen met ideologische voorkeur/ politieke kleur van ambtenaar.

Question 59

Hoe ziet de ondersteuning van politici in België er uit?

Answer 59

In België maken we gebruik van de combinatie van het spoilssystem en het meritsystem. - Ambtenaren zijn objectief en niet ideologisch gekleurd (= meritsystem) - Kabinetten zijn wel ideologisch gekleurd, mensen zijn vaak vertrouwelingen van ministers (=spoilssystem)

Question 60

wat omvat de 'copernicushervorming'?

Answer 60

de copernicushervorming pleit voor meer administratie (meer objectiviteit) en minder kabinetten (minder vriendjespolitiek). ! hervorming is er niet helemaal doorgeraakt. Kabinetten bestaan nog steeds want dit zijn partijmensen die veel inspraak hebben in de politiek. (vb: Paul Van Tichelt: was initieel kabinetchef die kabinetten gebruikte als springplank naar de nationale politiek)

Question 61

wat betekent 'politisering van de samenleving'?

Answer 61

partijen oefenen een grote invloed uit op de samenleving.

Question 62

De begroting verloopt in 3 fases. Welke?

Answer 62

1) opmaken van de begroting. (begroting van 2024 wordt opgemaakt het jaar ervoor: 2023). Hierbij worden inkomsten en uitgaven geschat op basis van parameters. EU heeft hierin belangrijke rol. 2) Begroting zelf (2024). uitgaven en inkomsten van dat jaar. In maart wordt er een begrotingscontrole gedaan. 3) Begrotingsrekeningwet (2025); kijken of alle inkomsten en uitgaven zijn gebeurd zoals gepland. Gebeurt het jaar na de begroting.

Question 63

De maastrichtnorm (van EU) houdt enkel rekening met structurele tekorten en niet met nominale tekorten bij het controleren van de norm van 3%. wat betekent dat?

Answer 63

Dit wil zeggen dat Europa geen rekening houdt met eenmalige, zeldzame uitgaven van een deelstaat bij het controleren van de begroting. vb: wanneer een land geconfronteerd werd met aanslagen en veel moest investeren in veiligheid. Ze houden enkel rekening met structurele uitgaven die terugkerend zijn gedurende het hele jaar.

Question 64

Wat is de Raad Van State?

Answer 64

De Raad van State heeft twee afdelingen: - afdeling wetgeving - afdeling administratie Afdeling wetgeving controleert de gemaakte wetsvoorstellen (van het parlement) en wetsontwerpen (van de regering) op een aantal zaken/ aandachtspunten. Indien de Raad Van State zaken opmerkt die moeten veranderen in een wet, zal de Raad van State de regeringen / de parlementen hierop wijzen. Zij moeten op hun beurt de wet nog wijzigen/ aanpassen. Zij gaan dus na of wetten conform zijn aan andere regels die gelden. Indien parlementen en regeringen die wetten niet herbekijken, kunnen ze voor de rechter komen en kan de wet nietig worden verklaard. Afdeling administratie vernietigd administratieve beslissingen wanneer er sprake is van protest bij een administratieve beslissing.

Question 65

Wat doet het Grondwettelijk Hof?

Answer 65

Het grondwettelijk hof komt meer tussen in het wettelijk proces. Ze hebben twee functies: Arbitragefunctie: bevoegdheidsconflicten Soms gebeurt het dat een overheid een maatregel wil nemen die niet binnen haar bevoegdheden ligt. Als dit gebeurt kan het grondwettelijk hof zeggen: “Neen, dit gaat niet door.” Toetsen van de grondwet Wetten worden gestemd door het parlement, maar het grondwettelijk hof kan de gestemde wetten nog vernietigen. Dit gebeurt bij wetten die ingaan tegen de grondwet waardoor niet alle Belgen nog gelijk/ gelijkwaardig zijn.

Question 66

Wat doet het overlegcomité?

Answer 66

Het is een vergadering tussen alle deelstaatregeringen in het land. De deelstaatregeringen en de federale regering gaan samen in overleg. Men tracht samenwerking te creëren om de federatie goed te laten functioneren.