Hoofdstuk 2: (ortho-)agogisch handelen is doelgericht handelen

Question 1

Wat wordt bedoeld met de term “containerbegrip” in de context van welzijn en geluk?

Answer 1

Een containerbegrip is een term die veel wordt gebruikt maar geen vaste, eenduidige betekenis heeft. Voorbeeld: “Geluk” wordt verschillend geïnterpreteerd afhankelijk van de context, zoals filosofie, economie of persoonlijke ervaringen.

Question 2

Waarom is het belangrijk om als begeleider te beseffen dat kwaliteit van leven subjectief is?

Answer 2

Omdat elke cliënt een unieke invulling geeft aan kwaliteit van leven. Wat voor de één belangrijk is, kan voor een ander minder van waarde zijn. Het begrijpen van deze subjectiviteit helpt bij gepersonaliseerde ondersteuning.

Question 3

Hoe kunnen de acht dimensies van Schalock elkaar beïnvloeden? Geef een concreet voorbeeld.

Answer 3

De coronapandemie illustreert hoe de keuze voor lichamelijk welzijn (maatregelen tegen COVID-19) invloed had op andere dimensies zoals emotioneel welzijn (stress, angst) en sociale inclusie (minder contact met anderen).

Question 4

Noem de 8 dimensies van Kwaliteit van Leven zoals beschreven door Schalock.

Answer 4

• Emotioneel welbevinden
• Interpersoonlijke relaties
• Materieel welbevinden
• Persoonlijke ontplooiing
• Lichamelijk welbevinden
• Zelfbepaling
• Sociale inclusie
• Rechten.

Question 5

Wat betekent “aangeleerde hulpeloosheid” en wie introduceerde dit concept?

Answer 5

Aangeleerde hulpeloosheid is een toestand waarin mensen apathisch en passief worden na herhaaldelijke situaties waarin ze geen controle hebben. Het concept werd geïntroduceerd door Martin Seligman.

Question 6

Waarom is interpersoonlijke relatie een centrale dimensie bij het waarborgen van kwaliteit van leven?

Answer 6

Het onderhouden van sociale relaties heeft directe en indirecte invloed op andere dimensies, zoals emotioneel welzijn en sociale inclusie, en kan bijdragen aan een gevoel van verbondenheid en veiligheid.

Question 7

Marie krijgt “dikke wanten” om zichzelf niet te verwonden. Welke dimensies van haar kwaliteit van leven worden hierdoor beïnvloed? Noem zowel positieve als negatieve effecten.

Answer 7

Positief: Lichamelijk welzijn (voorkomen van zelfverwonding), emotioneel welzijn (minder pijn).
Negatief: Zelfbepaling (beperkt in keuzes), persoonlijke ontplooiing (niet kunnen spelen of eten), emotioneel welzijn (gevoel van frustratie).

Question 8

Joachim rookt te veel en het team wil zijn gedrag aanpassen. Welke overwegingen spelen een rol bij het bepalen van een geschikte aanpak?

Answer 8

Lichamelijk welzijn: Roken schaadt zijn gezondheid.
Emotioneel welzijn: Roken helpt hem omgaan met stress.
Sociale inclusie: Hij ervaart sociale contacten door te roken.
Zelfbepaling: Het beperken van roken kan als betuttelend worden ervaren.

Question 9

Hoe kan een begeleider de risico’s verkleinen die inherent zijn aan hulpverlening in residentiële settings?

Answer 9

Stimuleer sociale contacten buiten de instelling.
Geef cliënten meer autonomie over dagelijkse beslissingen.
Focus op positieve bekrachtiging en vermijd benadrukken van beperkingen.

Question 10

Agogisch handelen

Answer 10

Het begeleiden van mensen om hun persoonlijke doelen te bereiken en hun kwaliteit van leven te verbeteren.

Question 11

Containerbegrip

Answer 11

Een breed begrip zonder vaste definitie, zoals “welzijn” of “geluk,” dat afhankelijk van de context een andere invulling kan hebben.

Question 12

Kwaliteit van Leven (QoL)

Answer 12

Een concept dat de mate beschrijft waarin iemand tevreden is met zijn of haar leven op basis van subjectieve en objectieve factoren.

Question 13

Subjectiviteit

Answer 13

Het persoonlijke perspectief of de unieke interpretatie van een individu, zoals wat iemand onder “geluk” verstaat.

Question 14

Aangeleerde hulpeloosheid

Answer 14

Een psychologisch concept waarbij mensen passief worden omdat ze denken geen controle te hebben over hun situatie.

Question 15

Burgerschapsmodel

Answer 15

Een visie in de zorg waarbij mensen met een ondersteuningsvraag als volwaardige burgers worden behandeld, met rechten en plichten.

Question 16

Zelfbepaling

Answer 16

Het vermogen en de mogelijkheid om zelf beslissingen te nemen over eigen leven en handelen.

Question 17

Sociale inclusie

Answer 17

Het deelnemen aan en opgenomen worden in de samenleving, met gelijke kansen en rechten

Question 18

Residentiële zorg

Answer 18

Hulpverlening die plaatsvindt binnen een voorziening waar cliënten wonen, zoals een instelling of verzorgingshuis.

Question 19

Wat is de oorsprong van de ‘Circle of Courage’ en hoe wordt het model toegepast in de orthopedagogie?

Answer 19

Het model is gebaseerd op een Sioux-filosofie met betrekking tot ontwikkelings- en leerprocessen. Het wordt toegepast in de orthopedagogie als een leidraad voor opvoeding en begeleiding van mensen, waarbij de vier kernwaarden (Belonging, Mastery, Independence en Generosity) helpen bij de ontwikkeling van een positieve identiteit, vaardigheden, autonomie en maatschappelijke betrokkenheid.

Question 20

Waarom is ‘Generosity’ belangrijk voor de kwaliteit van leven en wat zijn de gevolgen als deze waarde wordt verwaarloosd?

Answer 20

Generosity’ verwijst naar het vermogen om bij te dragen aan anderen en aan de maatschappij. Het speelt een grote rol in het versterken van emotioneel welzijn en zelfwaarde. Als deze waarde wordt verwaarloosd, kan het leiden tot gevoelens van isolatie en verlies van zin in het leven.

Question 21

Noem de vier kernwaarden van de ‘Circle of Courage’.

Answer 21

Belonging (ergens bij horen), Mastery (competentie), Independence (autonomie), Generosity (wederkerigheid).

Question 22

Wat is het belangrijkste verschil tussen kwaliteit van zorg en kwaliteit van leven?

Answer 22

Kwaliteit van zorg gaat over de objectieve criteria van de zorgverlening, zoals effectiviteit en gebruikerstevredenheid. Kwaliteit van leven is een subjectieve beleving van hoe goed iemands leven wordt ervaren op verschillende dimensies (zoals sociaal, emotioneel en fysiek welzijn).

Question 23

Beschrijf een situatie in je eigen praktijk waarin de waarde ‘Belonging’ belangrijk was voor een cliënt. Hoe heb je hierop ingespeeld?

Answer 23

In een situatie waarin een cliënt zich uitgesloten voelde in een groep, heb ik gezorgd voor meer inclusieve activiteiten en gesprekken, waarbij de cliënt zich meer welkom voelde en begon te participeren in groepsgesprekken en activiteiten. Dit versterkte hun zelfvertrouwen en gevoel van erbij horen.

Question 24

Hoe kun je in jouw rol als hulpverlener het concept van ‘Mastery’ bevorderen bij een cliënt?

Answer 24

Door de cliënt in staat te stellen om vaardigheden te ontwikkelen door middel van op maat gemaakte leer- en ontwikkelingsactiviteiten. Dit kan bijvoorbeeld door doelen te stellen die haalbaar zijn en het proces van succeservaringen te ondersteunen.

Question 25

Belonging (Ergens bij horen)

Answer 25

Het gevoel van verbondenheid met anderen, zoals in een gezin, groep of gemeenschap. Het is essentieel voor het ontwikkelen van zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld.

Question 26

Mastery (Competentie)

Answer 26

De ontwikkeling van vaardigheden en kennis in verschillende domeinen (mentaal, fysiek, emotioneel en spiritueel). Dit helpt mensen om zich zelfverzekerd en gemotiveerd te voelen.

Question 27

Independence (Autonomie)

Answer 27

Het vermogen om onafhankelijk keuzes te maken en een eigen identiteit te ontwikkelen, zonder voortdurende externe invloed. Autonomie is cruciaal voor het zelfvertrouwen en het zelfbesef van een persoon.

Question 28

Generosity (Wederkerigheid)

Answer 28

Het geven van hulp aan anderen zonder iets terug te verwachten. Het draagt bij aan een gevoel van trots, geluk en verbondenheid met de maatschappij.

Question 29

Kwaliteit van Zorg

Answer 29

De objectieve en meetbare aspecten van de zorgverlening, zoals effectiviteit, efficiëntie, en gebruikerstevredenheid. Dit wordt vaak gecontroleerd met behulp van gestandaardiseerde criteria en protocollen.

Question 30

Kwaliteit van Leven

Answer 30

De subjectieve ervaring van hoe goed het leven wordt ervaren op verschillende dimensies zoals sociaal, emotioneel, fysiek en spiritueel welzijn. Het is meer persoonlijk en belevingsgericht dan de objectieve kwaliteitscriteria van zorg.

Question 31

HACCP-normen

Answer 31

Normen en procedures die worden gevolgd om voedselveiligheid en hygiëne te waarborgen. Dit heeft te maken met het voorkomen van risico’s voor de gezondheid van cliënten in zorginstellingen

Question 32

Bespreek de 4 waarden van de ‘Circle of Courage’ en koppel hier een casus aan.

Answer 32

De vier waarden van de ‘Circle of Courage’ zijn Belonging, Mastery, Independence en Generosity. Deze waarden zijn essentieel voor de ontwikkeling van een gezond sociaal, emotioneel en cognitief welzijn. Casus: Tim, een jongere in een jeugdzorginstelling Casusomschrijving: Tim is een 16-jarige jongen die recent is geplaatst in een jeugdzorginstelling na een moeilijke jeugd. Hij heeft te maken gehad met verwaarlozing, geweld in het gezin en heeft moeite om zich aan te passen aan nieuwe omgevingen. In de instelling is er een programma waarbij jongeren betrokken worden bij verschillende activiteiten zoals sport, sociale vaardigheden training en groepsgesprekken. Tim heeft moeite met zijn zelfbeeld en voelt zich vaak buitengesloten. Hij is onzeker over zijn vaardigheden en zoekt naar manieren om zich te bewijzen, maar hij voelt zich niet comfortabel in de groep. 1. Belonging (Ergens bij horen) Toepassing in de casus: Tim voelt zich in het begin erg eenzaam en buitengesloten in de groep. Zijn eerste weken in de instelling zijn moeilijk omdat hij niet het gevoel heeft ergens bij te horen. Het gevoel van belonging wordt versterkt wanneer hij bij de groepsactiviteiten wordt betrokken. In de groep wordt hij aangemoedigd om zijn ervaringen te delen, wat leidt tot een gesprek waarin anderen zich openstellen over hun eigen ervaringen. Dit helpt Tim om zich langzaam geaccepteerd en erkend te voelen. De zorgverleners maken extra tijd vrij voor hem om zijn sociale vaardigheden te oefenen in kleinere, meer persoonlijke settings, waardoor hij zich meer verbonden voelt met de groep. Uitleg van de waarde: De waarde van belonging gaat over het fundamentele menselijke verlangen om ergens bij te horen en relaties aan te gaan. Tim’s groei in de groep is een voorbeeld van hoe belangrijk het is om deze basisbehoefte te vervullen om zelfvertrouwen op te bouwen. 2. Mastery (Competentie/vaardigheden) Toepassing in de casus: Tim is aanvankelijk onzeker over zijn vaardigheden, vooral in groepsactiviteiten waar hij zich snel vergeleken voelt met anderen. De begeleiders introduceren een programma waarbij Tim kleine, haalbare doelen kan stellen, zoals het succesvol afronden van een taak binnen de groepsbijeenkomsten of het leren van een nieuwe sportvaardigheid. Door deze successen begint Tim zijn eigen competentie te herkennen. Hij ontwikkelt vertrouwen in zijn eigen kunnen en merkt dat hij iets kan bijdragen aan de groep. Uitleg van de waarde: De waarde van mastery draait om het ontwikkelen van vaardigheden en het ervaren van succes. Het proces van het verwerven van nieuwe vaardigheden en het bereiken van doelen is cruciaal voor het opbouwen van zelfvertrouwen en het gevoel van eigenwaarde. Het succes van Tim in het behalen van zijn doelen versterkt zijn motivatie en zelfvertrouwen. 3. Independence (Autonomie) Toepassing in de casus: Naarmate Tim zich meer op zijn gemak voelt in de groep en zijn vaardigheden ontwikkelt, krijgt hij meer ruimte om zelf keuzes te maken. De begeleiders moedigen Tim aan om zijn eigen dagelijkse schema te plannen, bijvoorbeeld wanneer hij zijn huiswerk doet, welke activiteiten hij bijwoont, en hoe hij zijn vrije tijd invult. Door verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen keuzes voelt Tim zich meer in controle over zijn leven. Dit versterkt zijn gevoel van autonomie en maakt hem meer zelfverzekerd in zijn beslissingen. Uitleg van de waarde: Independence draait om het ontwikkelen van zelfbeslissing en autonomie. Het bevorderen van het vermogen om zelfstandig keuzes te maken, helpt een persoon om vertrouwen in zichzelf en zijn capaciteiten te ontwikkelen. Het biedt ruimte voor persoonlijke groei, wat bij Tim het gevoel van controle over zijn eigen leven versterkt. 4. Generosity (Wederkerigheid) Toepassing in de casus: Na enkele maanden in de instelling merkt Tim dat hij niet alleen sterker is geworden in zijn eigen vaardigheden, maar ook meer betrokken raakt bij het welzijn van anderen. Hij begint actief deel te nemen aan de groepsgesprekken, waarbij hij anderen helpt met het delen van hun eigen ervaringen. Tijdens een sportactiviteit moedigt hij een ander meisje aan dat moeite heeft met de oefeningen, wat haar motiveert om door te gaan. Tim voelt zich trots wanneer zijn hulp wordt gewaardeerd, en dit versterkt zijn gevoel van verantwoordelijkheid en trots in zijn interacties met anderen. Uitleg van de waarde: Generosity gaat over het vermogen om iets bij te dragen aan anderen, niet voor eigen gewin, maar uit een gevoel van zorg en verantwoordelijkheid. Door anderen te helpen, ontwikkelt Tim een sterker gevoel van verbondenheid en wordt zijn zelfwaarde versterkt. Deze wederkerigheid zorgt voor een positieve feedbackloop van emotioneel welzijn. Conclusie: In deze casus worden de vier waarden van de Circle of Courage zichtbaar door de ontwikkeling van Tim. Het begin van zijn tijd in de jeugdzorginstelling is moeilijk, maar door actief te werken aan belonging, mastery, independence en generosity, ontwikkelt hij zich tot een zelfverzekerde en autonome jongere die in staat is om anderen te ondersteunen. De waarde van belonging zorgt ervoor dat Tim zich uiteindelijk onderdeel voelt van de groep, mastery helpt hem vertrouwen te krijgen in zijn eigen vaardigheden, independence geeft hem de ruimte om zelf keuzes te maken, en generosity helpt hem bij het ontwikkelen van positieve, wederkerige relaties. Deze waarden versterken niet alleen zijn eigen welzijn, maar dragen ook bij aan zijn bijdrage aan de groep en de samenleving.

Question 33

Geef voorbeelden van de 8 dimensies

Answer 33

1) Emotioneel welbevinden (roos) (veiligheid, spiritualiteit, vreugde, vrij zijn van stress, zelfbeeld, …) 2) Interpersoonlijke relaties (oranje) (intimiteit, seks, affectie, familie, ontmoeting, vriendschap, steun, …) 3) Materieel welbevinden (blauw) (persoonlijk bezit, geld, zekerheid, eten, werk, sociaal economische status, …) 4) Persoonlijke ontplooiing (donkergroen) (onderwijs en vorming, vaardigheden, verwezenlijken, persoonlijke competentie, zinvolle activiteit, vooruitgang, …) 5) Lichamelijk welbevinden (groen) (gezondheid, voeding, recreatie, mobiliteit, gezondheidszorg, ziekteverzekering, ontspanning, dagbesteding, …) 6) Zelfbepaling (rood) (autonomie, keuze, beslissing, persoonlijke controle, zelf richting geven, persoonlijke waarden en doelen…) 7) Sociale inclusie (geel) (aanvaard worden, status, steun, werkomgeving, deelname samenleving, rol, vrijwillig werk,…) 8) Rechten (paars) (privacy, stemmen, toegang, burger, informatie, …)

Question 34

Hoe zou je de dimensies van de kwaliteit van leven beschrijven als een dynamisch samenspel?

Answer 34

De dimensies van de kwaliteit van leven werken niet los van elkaar, maar beïnvloeden elkaar continu. Bijvoorbeeld, als een leerling zich emotioneel goed voelt (emotioneel welzijn), kan dit invloed hebben op zijn vermogen om sociaal te functioneren (sociale inclusie) en zelfs op zijn zelfbepaling (zelf keuzes kunnen maken). Anderzijds, als een leerling niet goed functioneert in één van de dimensies, kan dit een negatief effect hebben op andere dimensies.

Question 35

Hoe zie jij in je stagecontext de dimensies van de kwaliteit van leven als een dynamisch samenspel?

Answer 35

In mijn stage op de lagere school zagen we dat een leerling, die moeilijk contact maakte met andere kinderen (interpersoonlijke relaties), hierdoor ook moeite had met zijn zelfbepaling. De kinderen in de klas gaven hem niet de ruimte om keuzes te maken, wat zijn emotioneel welzijn onder druk zette. We organiseerden een buddy-systeem waarbij hij met een klasgenoot werd gekoppeld, wat zijn relaties verbeterde en hem meer zelfvertrouwen gaf. Hierdoor verbeterde niet alleen zijn sociale integratie, maar ook zijn vermogen om keuzes te maken.

Question 36

Wat zijn de implicaties van het kiezen voor kwaliteit van leven voor de orthopedagogisch begeleider? Hoe kan dit invloed hebben op je werkpraktijk?

Answer 36

Het kiezen voor kwaliteit van leven betekent dat je als begeleider rekening houdt met de volledige beleving van de cliënt, zowel objectief als subjectief. Dit vereist een holistische benadering van begeleiding, waarbij alle dimensies van de kwaliteit van leven betrokken zijn. Het betekent ook dat je als begeleider niet alleen gericht bent op het aanbieden van zorg, maar ook aandacht hebt voor de persoonlijke wensen en gevoelens van de cliënt. Voorbeeld uit de praktijk: Tijdens mijn stage was er een leerling die niet geïnteresseerd was in de schoolactiviteiten, wat zijn motivatie beïnvloedde. De leerkrachten en begeleiders hebben samen met de leerling onderzocht wat hij leuk vond buiten school, zoals schilderen. Door hem deze ruimte te geven, konden we zijn emotioneel welzijn verbeteren en zijn motivatie voor andere activiteiten in de klas verhogen.

Question 37

Welke risico’s kunnen er zijn in de hulpverlening die de kwaliteit van leven onder druk zetten?

Answer 37

Risico’s in de hulpverlening die de kwaliteit van leven onder druk kunnen zetten, zijn onder andere het gebrek aan communicatie met cliënten, onvoldoende inspelen op de persoonlijke behoeften van de cliënt, of het onvoldoende ruimte geven aan zelfbepaling. Als zorgprofessionals onvoldoende de belangen en keuzes van de cliënten respecteren, kan dit leiden tot een vermindering van de kwaliteit van leven. Voorbeeld uit de praktijk: Tijdens mijn stage was er een leerling die vaak het gevoel had niet serieus genomen te worden door de leerkrachten, wat zijn emotioneel welzijn onder druk zette. Hij werd vaak zonder overleg gedwongen om bepaalde activiteiten bij te wonen, waardoor hij zich buitengesloten voelde. Door het meer betrekken van deze leerling bij het kiezen van activiteiten, zagen we een verbeterde motivatie en betrokkenheid.

Question 38

Wat zijn mogelijke redenen waarom emotioneel welzijn onder druk kan staan, en hoe zou je dit aanpakken?

Answer 38

Emotioneel welzijn kan onder druk komen te staan door factoren zoals gebrek aan steun, eenzaamheid, gebrek aan erkenning, of chronische stress. Als begeleider is het belangrijk om emotionele steun te bieden, open communicatie te bevorderen, en een veilige omgeving te creëren waarin de cliënt zich gehoord en gewaardeerd voelt. Voorbeeld uit de praktijk: Een leerling had moeite met het reguleren van zijn emoties en voelde zich vaak afgewezen door zijn klasgenoten. Als stagiair begeleider heb ik samen met de leerkracht sessies georganiseerd waarin hij zijn emoties leerde benoemen en uiten. Dit hielp hem beter omgaan met stressvolle situaties en verbeterde zijn emotioneel welzijn.

Question 39

Hoe kan zelfbepaling en persoonlijke ontwikkeling onder druk komen te staan in de hulpverlening?

Answer 39

Zelfbepaling kan onder druk staan als een cliënt niet voldoende ruimte krijgt om keuzes te maken, of als er te veel externe controle wordt uitgeoefend. Persoonlijke ontwikkeling kan belemmerd worden door gebrek aan uitdaging of door een omgeving die geen ruimte biedt voor groei. Voorbeeld uit de praktijk: Een leerling voelde zich vaak gedwongen om specifieke opdrachten te maken, zonder zelf keuzes te kunnen maken. Door hem kleine keuzes te geven, zoals het kiezen van een onderwerp voor een project, werd zijn zelfbepaling versterkt. Dit had een positieve invloed op zijn persoonlijke ontwikkeling en zelfvertrouwen.

Question 40

Wat kan interpersoonlijke relaties en sociale inclusie onder druk zetten, en wat zou jij hier als orthopedagogisch begeleider aan kunnen doen?

Answer 40

Interpersoonlijke relaties kunnen onder druk staan als er een gebrek aan communicatie of wederzijds begrip is. Sociale inclusie kan beïnvloed worden door discriminatie, uitsluiting of gebrek aan mogelijkheden om deel te nemen aan sociale activiteiten. Het is belangrijk als begeleider om inclusie te bevorderen door bijvoorbeeld groepsactiviteiten te organiseren en gesprekken aan te gaan over sociale vaardigheden. Voorbeeld uit de praktijk: Een leerling werd vaak buitengesloten in de klas door zijn klasgenoten, wat zijn sociale inclusie beïnvloedde. Ik organiseerde een groepsactiviteit waarin hij samen met andere kinderen kon samenwerken aan een project. Dit versterkte zijn sociale vaardigheden en verbeterde zijn gevoel van erbij horen.

Question 41

Hoe kun jij als orthopedagogisch begeleider de risico’s voor de kwaliteit van leven verkleinen?

Answer 41

Als begeleider kun je risico’s voor de kwaliteit van leven verkleinen door actief te luisteren naar de wensen van de cliënt, hen te betrekken bij besluitvorming, en hen de ruimte te geven voor eigen keuzes. Daarnaast is het belangrijk om een ondersteunende en veilige omgeving te creëren waarin emotioneel welzijn, zelfbepaling, sociale inclusie, en persoonlijke ontwikkeling kunnen floreren. Voorbeeld uit de praktijk: Tijdens mijn stage op de lagere school betrok ik een leerling bij de keuze van een groepsactiviteit, zodat hij zich meer betrokken voelde en zijn zelfvertrouwen groeide. Ook was het belangrijk om open communicatie met hem te onderhouden, zodat hij zich begrepen voelde.

Question 42

Wat zijn de vier waarden van de "Circle of Courage"?

Answer 42

De vier waarden van de "Circle of Courage" zijn: Belonging (ergens bij horen) - Het gevoel ergens bij te horen en geaccepteerd te worden. Mastery (competenties/vaardigheden hebben) - Het ontwikkelen van vaardigheden en competenties. Independence (identiteit/autonomie) - Het ontwikkelen van zelfstandigheid en autonomie. Generosity (wederkerigheid) - Het vermogen om bij te dragen aan de gemeenschap en voor anderen te zorgen.

Question 43

Hoe passen de vier waarden van de "Circle of Courage" in jouw stagepraktijk?

Answer 43

In de klas waar ik stage liep, werd er veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een sfeer van "belonging". Door leerlingen te betrekken bij groepsactiviteiten en hen te laten samenwerken, voelden ze zich meer geaccepteerd. Ook werden leerlingen aangemoedigd om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen, bijvoorbeeld door ze verantwoordelijkheden te geven binnen de klas.