Hfst 1: De centrale katheter Flashcards
Wat is een centraal veneuze katheter?
= CVK
- een katheter ingebracht in een dieper gelegen centraal bloedvat.
- centraal gelegen bloedvat is breder -> grotere bloeddoorstroming mogelijk -> minder kans op chemische of mechanische flebitis
Wat is een ongetunnelde katheter?
- katheter met 2 hechtingen vastgemaakt t.h.v. fixatieklipje.
- katheter veelal geplaatst door anesthesist zv die vermoedelijk minder dan 4 weken therapie nodig hebben
Wat is een getunnelde katheter?
- vb: Hickman
- groeit vast in huid
- chirurgisch geplaatst
- indicatie: continue therapie die gegeven zal worden gedurende meer dan 6 maand
- vaker gekozen bij kinderen omdat aanprikken poortkatheter traumatisch kan zijn
Waaruit bestaan CVK’s?
- lumen: enkel-,dubbel-,tri- of vierlumenkatheter -> lopen gescheiden van elkaar in bloedbaan
- luer lock: op einde elk lumen
- afsluitplaatje: op elk lumen -> lumen afsluiten bij leidingwissel
- hechtingen op fixatieplaatje
- katheter is radiopaak
Wat is een naaldloze connector?
- afsluitdop die op het uiteinde van een lumen wordt geplaatst
- multifunctionele werking dat kan gebruikt worden bij perifere, centrale en poortkatheters
Wat is het voordeel van een naaldloze connector?
- membraan van afsluitdopje wordt door veertje op plaats gehouden
- wnr spuit, luer adapter aangesloten -> membraan naar achter geplaatst + vrije doorgang bekomen
- Bij afschakelen sluit membaan vanzelf
=> veilig gewerkt worden en lumen niet telkens afgesloten met afsluitplaatje
Hoe wordt terugstromen van het bloed en dus verstopping van
de katheter te voorkomen bij een CVK?
Op CVK wordt naaldloze connector geplaatst met positieve- of non-diplacement om terugstromen van bloed en dus verstopping van
katheter te voorkomen
Wat is een aandachtspunt bij het vervangen van een naaldloze connector bij een CVK?
naaldloze connector moet elke week vervangen worden. Belangrijk hierbij is lumen af te sluiten met afsluitplaatje wanneer naaldloze connector losgekoppeld wordt
Wat zijn de mogelijke indicaties voor een CVK?
- Toedienen van bepaalde toxische medicatie, chemotherapie of TPN
- Zv met moeilijke of niet toegankelijke perifere vaten die op regelmatige basis bloed moeten afgenomen worden
- Zv met moeilijk of niet toegankelijke perifere vaten IV therapie dienen te krijgen
- Meten centraal veneuze druk (CVD)
Wat is centraal veneuze druk?
druk weergegeven in centrale venen -> informatie over pompfunctie van hart. Wanneer bloed niet goed weggepompt wordt naar longen zal CVD stijgen. Wanneer er te weinig bloed aanwezig is om rond te pompen daalt de CVD. Deze vorm van monitoring vinden we terug binnen het operatiekwartier of op kritieke diensten
Wat zijn de mogelijke punctieplaatsen voor een CVK?
- Vena jugularis interna
- Vena subclavia
- Vena femoralis
Wat zijn de eigenschappen van een CVK in de vena jugularis interna?
o ligt in hals en makkelijk toegankelijk voor arts om aan te prikken
o tip van katheter bevindt zich in onderste 1/3e deel van vena cava
superior of cavo-atriale junctie. Dus net boven rechter atrium om erosie van rechter atrium of aritmieën te voorkomen;
o heeft rechtlijnig verloop waardoor kans op correcte plaatsing groter is
o vergroot infectiegevaar bij mannen omdat afdekkend verband vaker loskomt door baardgroei
o risico op pneumothorax is kleiner dan bij Vena subclavia;
o wordt vaak als onaangenaam ervaren door zv
Wat zijn de eigenschappen van een CVK in de vena subclavia?
o dit is sleutelbeenvene
o tip van katheter bevindt zich in onderste 1/3e deel van vena cava
o meest geschikt voor langdurig gebruik omdat de verzorging van CVK makkelijker verloopt
o minder infectiegevaar omdat er beter afdekkend verband kan aangebracht worden en minder gemakkelijk loskomt
o er is verhoogd risico bij plaatsen van katheter op aanprikken van long -> resulteert in pneumothorax
o bij zv met verhoogd bloedingsgevaar zal men niet voor deze punctieplaats kiezen omdat het niet mogelijk is om af te duwen om bloeding te stoppen
Wat zijn de eigenschappen van een CVK in de vena femoralis?
o vene in liesplooi;
o eenvoudigste punctieplaats maar wordt zelden toegepast wegens te groot risico op infectie
o tip van katheter eindigt in vena cava inferior
o deze vene wordt enkel gekozen in acute situaties zoals bij reanimatie. Nadien moet katheter zo vlug mogelijk verwijderd worden en eventueel vervangen worden door katheter via Vena subclavia of Vena jugularis interna
Door wie wordt een CVK geplaatst?
plaatsing van CVK gebeurt op steriele wijze door arts, meestal anesthesist, waarbij verpleegkundige zal assisteren
Waarom kan de zv bij het plaatsen van een CVK in trendelenburg positie gebracht worden?
Dit zorgt voor een goede vulling van de venen waardoor plaatsing vlotter zal verlopen. Dit vermindert ook risico op luchtembolieën tijdens plaatsen. Tijdens procedure zal continue monitoring aanwezig zijn van hartritme.
Welke techniek kan gebruikt worden bij het plaatsen van een CVK?
arts kan gebruikmaken van echotoestel om de aan te prikken vene te lokaliseren. Bij plaatsen zal hij gebruik maken van Seldinger techniek
Hoe verloopt de Seldinger techniek?
- Scherpe holle naald -> vene aanprikken -> voerdraad wordt door naald tot in vene geplaatst waarna naald verwijderd wordt
- stompe dilatator wordt over voerdraad geplaatst om opening te vergroten tot breedte van katheter
- stompe canule wordt verwijderd -> definitieve katheter over voerdraad geschoven tot in diepe vene -> voerdraad verwijderd
- katheter wordt gehecht + op steriele manier verband aangelegd en lumina volgens functie aangesloten
Wat zal men doen na het plaatsen van een CVK?
Na het plaatsen is het belangrijk om de positionering te controleren, alsook ter controle van
een pneumothorax. Dit gebeurt aan de hand van een RX-opname
Wat zijn de mogelijke verwikkelingen bij een CVK?
- Infectie t.h.v. insteekplaats
- Verstopping van katheter
- Luchtembool
- Sepsis
Wat kan men doen ter preventie van Infectie ter hoogte van de insteekplaats van een CVK?
Een goede verzorging van katheter is noodzakelijk. Het verband dient wekelijks of indien verband zou loskomen, verzorgd te worden
Wat zijn mogelijke oorzaken van verstopping van katheter bij CVK?
klontervorming of afknikken van de katheter
Wat zal men doen bij klontervorming in de katheter van het CVK?
- NOOIT katheter doorspuiten -> trombus komt anders in bloedbaan terecht. Men kan proberen trombus te aspireren
- Indien trombus verwijderd is, kan gespoeld worden met minimum 10 ml fysiologisch -> pulserende wijze om ook randen van katheter te vrijwaren van bloedresten
Wat zal men doen bij afknikken van katheter bij CVK?
Bij afknikken van katheter zullen we de oorzaak opzoeken en verhelpen. Meestal door hoofd iets te draaien van zorgvrager
Hoe ontstaat een luchtembool bij een CVK?
wanneer CVK gedeconnecteerd is en zv inademt ontstaat negatieve druk in thoraxholte. Als katheter in open verbinding staat met buitenlucht zal bij elke inademing lucht aangezogen worden in vene en ontstaan er luchtembolieën in veneuze systeem. => levensbedreigende situatie
Wat doet men bij vermoeden van CVK gerelateerde sepsis?
indien zv hoge koorts krijgt kan katheter gerelateerde sepsis aan
oorzaak liggen. Om dit te bevestigen moeten hemoculturen afgenomen worden via CVK en perifere weg om met elkaar te vergelijken en behandeling op te starten. Wanneer CVK aan oorzaak ligt van sepsis moet hij verwijderd worden.
Wat is belangrijk bij verwijderen van CVK?
zv altijd in horizontale houding wordt gebracht zonder kussen en in lichte Trendelenburg (15°). Op deze manier is er geen negatieve druk bij inademing
Wat zijn de verpleegkundige aandachtspunten bij een CVK?
- Werk hygiënisch en ontsmet opzetstuk of naaldloze connector
- observeer dagelijks insteekplaats op roodheid, zwelling, aanwezigheid van etter en kijk verband na
- vernieuw verband wekelijks of wanneer het loskomt;
- spoel na toedienen van medicatie of TPN steeds na met min 10 ml fysiologisch
- spoel na bloedafname steeds pulserend na
- spuit katheter NOOIT door bij verstopping, steeds aspireren;
- controleer dagelijks lichaamstemperatuur van zv
- plaats zv steeds volledig plat zonder hoofdkussen en eventueel in lichte Trendelenburg (15°) bij verwijderen van katheter om embolie te voorkomen;
- Druk voldoende lang na op insteekplaats
Waarvoor staat PICC?
perifeer ingebrachte centrale katheter
Hoe wordt een PICC geplaatst?
- onder echo geplaatst in perifere vene in arm boven elleboog
- katheter kan zowel in rechter als linker arm -> meestal rechter kant omdat plaatsing anatomisch eenvoudiger is
- tip van katheter wordt opgeschoven tot in vena cava superior
- PICC is ongeveer 35 tot 55 cm lang en niet getunneld
- RX genomen om correcte plaatsing te bevestigen
- verschillende lumina
- Na plaatsen van katheter zal dit uiteinde bevestigd worden op bevestigingsplaatje zodat katheter zich niet kan verplaatsen -> aangezien PICC katheter niet gehecht wordt
In welke venen kan een PICC geplaatst worden?
- vena basilica
- vena cephalicus
- vena brachialis
Hoe lang ken een PICC ter plaatse blijven?
PICC kan 6 tot 12 maanden ter plaatse blijven waardoor katheter geschikt is voor behandelingen in thuissituaties. Ook hier zal op einde van het lumen een naaldloze connector geplaatst worden
Wat zijn de mogelijke indicaties voor een PICC?
- Toedienen van bepaalde medicatie (bv. antibiotica), chemotherapie of voeding (TPN).
- Zorgvragers met moeilijk of niet toegankelijke perifere vaten die op regelmatige basis bloed moeten afgenomen worden.
- Zorgvragers met moeilijk of niet toegankelijke perifere vaten die een intraveneuze therapie dienen te krijgen
Wat zijn de verpleegkundige aandachtspunten bij een PICC?
- Dagelijkse inspectie van insteekplaats
- wekelijkse verbandwissel
- indien PICC tijdelijk niet gebruikt -> wekelijks gespoeld met minimaal 10 ml fysiologisch
- spoel na toedienen van medicatie of TPN steeds na met minimum 10 ml fysiologisch
om verstopping van katheter te voorkomen - spoel na bloedafname steeds pulserend na zodat ook binnenwand van katheter vrij is van bloedresten (bij een bloedafname via PICC dient geen knelband gebruikt te worden)
- spuit katheter NOOIT door bij verstopping, steeds aspireren
- controleer dagelijks temperatuur van zv
- leg nooit knelband of manchet voor bloeddrukmeting aan ter hoogte van arm waar PICC geplaatst is
- prik nooit vene aan die boven PICC gelegen is
Welke educatie geeft men aan een patiënt bij een PICC?
- arm waar PICC geplaatst is mag niet nat worden (zwemmen en baden mag niet, douchen mag wel indien verband droog kan gehouden worden)
- arm waar PICC geplaatst is mag niet zwaar belast worden (gewichtheffen, opdrukken,…)
Hoe wordt een midline geplaatst?
- onder echo geplaatst in perifere vene in arm boven elleboog
- midline katheter wordt percutaan ingebracht in vena basilica, vena brachialis of vena cephalica
- Verschil met PICC is dat uiteinde van katheter eindigt in grotere perifere vene: vena axillaris
- katheter is ongeveer 8 tot 20 cm lang en niet getunneld
- RX genomen worden om correcte plaatsing te bevestigen
Hoe leng mag een PICC ter plaatse blijven?
midline katheter is geschikt voor kortdurende IV therapieën van 2 tot 4 weken -> verpleegkundige aandachtspunten zijn bij deze katheter dezelfde als die van bij PICC katheter
Wat zijn verschillen tussen PICC en een midline?
- PICC:
- Centrale katheter
- Eindigt in de vena cava superior
- Katheter is langer: 35 tot 55 cm
- Invasief
- Geschikt voor langdurige intraveneuze
therapieën: 6 maanden tot 1 jaar
- Midline:
- Perifere katheter
- Eindigt in de vena axillaris
- Katheter is korter: 8 tot 20 cm
- Minder invasief
- Geschikt voor kortdurende intraveneuze
therapieën: 2 tot 4 weken
