HC.2 – Ovarium en endometriumcarcinoom

Question 1

Bij wie komt ovarium ca voor en hoeveel in NL?

Answer 1

Vn > 60 jaar

1500 nieuwe gevallen per jaar in NL

Question 2

Wat zijn beschermende factoren tegen het ovarium Ca?

Answer 2

• minder ovulaties bvb OAC
  (–> 30-50% afname bij 2 jaar gebruik), ZS, lactatie
• risicofactoren
• hogere leeftijd
• gen mutaties: in 10-15% –> bvb BRCA of lynch

Question 3

wat zijn de symptomen van ovarium Ca?

Answer 3

• Geen specifieke vroege symptomen
• Hoogstens vage GI-klachten
• Toename buikomvang: belangrijk symptoom van gynaecologische kanker –> vocht
  –> Gewichtstoename
• Mictie- en/of defecatieproblemen (laat)
• Pijn: laat symptoom
• Acute buik door ruptuur cyste of steeldraai ovaria (zelden)

Question 4

waar lijkt ovarium ca vaak te ontstaan?

Answer 4

in fimbriae

Question 5

wat is de diagnostiek van ovarium Ca?

Answer 5

1. gynaecologisch onderzoek
2. beeldvorming
   a. Vaginale echo: cysten (vocht productie bij maligniteit), solide structuren (uni- of multiloculair), proliferatie, ascites
   - Doppler
   - IOTA: international ovarium tumor analysis
   - RMI = risk of malignancy index
   NORMAAL: niet gevuld met vocht en follikels zichtbaar
   b. CT: beschrijven alle kwadranten (omentum, klieren, kleine bekken, cardiophrenische hoek, lever, longen)
3. Lab: tumormarkers
   a. CA-125: verhoogt bij prikkeling peritoneum –> LET OP: dus ook bij bvb menstruatie verhoogd
   b. CEA: onderscheid met darmCa
   c. Kiemceltumoren: A1FP, hCG, LDH –> jongere vrouwen
   d. Seks cord stromal celtumors: inhibine B en A, oestradiol, AMDH
   LET OP: tumormarkers niet bewijzend voor tumor, meer voor FU bij behandeling

c en d: zeldzaam, komen uit binnenbekleding ovarium, maar wel beter te behandelen

4. histologie: bevestigingen diagnose
   a. laaggradig endometriumCa
   b. graad 3 endometriumCa
   c. Clear cell ovariumCa: reageren slecht op chemo
   d. sereus ovariumCa: meest agressief –> komt vanuit oppervlak ovarium (epitheel) en is meest voorkmoend
   LET OP: a tm d zijn samen 80% ovariumCa

Question 6

Warvoor is de type bepaling nodig bij ovariumCa?

Answer 6

NIET voor behandeling!

Question 7

Welke orgines/soorten ovariumCa zijn er?

Answer 7

• extra-ovarieel: bvb in peritoneum of salpinx – zeldzaam
  Orgines: klinisch gezien 1 entiteit –> 1 type weefsel en eenzelfde behandeling
• ovarium
• tuba
• peritoneum = extra-peritoneaal ovariumCa

Question 8

Waarom treedt er vroege intraperitoneale metastasering op bij ovarium Ca?

Answer 8

• intra-peritoneale ligging van ovaria (los in buikholte)
• exfolicatieve groei
• verslapping tumorcellen door vochtstroom in de buik en hechten zich makkelijk aan lever of darmen –> vanuit hier makkelijker verder metastaseren

Question 9

wat is de prognose van het ovariumCa?

Answer 9

Afhankelijk van
- stadium
- (radicale) chirurgie
- chemo
- mutatiestatus

Tumorgraad is de belangrijkste prognostische factor!!!!

Groot deel van de mensen overlijd –> 1100 per jaar
Omdat 75% pas in laat stadium ontdekt en het een zeer agressieve vorm is

Question 10

Wat zijn de lage stadia van ovariumCa?

Answer 10

• 1a: in 1 ovarium
• 1b: in beide ovaria
• 1c: peritoneum –> vanaf hier chemo geven
• 2a: omliggend weefsel zoals de tubae

Question 11

wat is de prognose van de lage stadia?

Answer 11

Tm 2a –> vaak per toeval gevonden omdat zelden klachten
- 75-90% genezing

Question 12

wat is cruciaal voor de overleving van ovariumCa?

Answer 12

Chirurgie en volledig stagering!!
Stagering via LK

Goede gestageerde pt hebben een goede prognose (itt slecht gestageerd, hier makkelijk micro-meta’s missen

a. geen meta’s: geen chemo
b. wel meta’s: wel chemo

Question 13

wat is het doel van een stageringsoperatie en wat doen ze hierbij?

Answer 13

doel: vaststellen (microscopische) meta’s via een laparotomie of laparoscopie

Doen:
- cytologische spoelvloeistof of ascites
- inspectie en palpatie gehele buikholte
- uterus en adnexextirpatie
- omentectomie
- stageringsbiopten
- LK dissectie of sampling langs grote vaten en aorta –> patholoog onderzoeken

Question 14

Wat doen ze als er micrometa’s worden gemist?

Answer 14

opnieuw OK of chemo

Question 15

wat zijn de hogere stadia van ovarium ca?

Answer 15

• stadium 2b: verdere uitbreiding kleine bekken
• stadium 3a: retroperitoneal klieren of microscopische ziekte peritoneum
• Stadium 3b: peritoneale mata’s < 2 cm, N0
• stadium 3c: peritoneal meta’s ≥ 2 cm of N1
• Stadium 4: afstandsmeta’s
  –> longen, lever, botten

Voorbeelden
* Sisters mary joseph nodule: meta in navel (vanaf buiten zichtbaar) –> stadium 4
* Omental cake: hele omentum ingenomen door tumor

Question 16

wat zijn prognostische factoren voor een hoger stadium OvariumCa?

Answer 16

• Conditie (Karnofsky index)
• FIGO-stadium
• Tumorgraad (goed of slecht gedifferentieerd)
• Grootte restlaesies na chirurgie
• Chemo
• BRCA: reageren goed

Question 17

wat is de behandeling van een hoger stadium ovarium Ca?

Answer 17

1. Debuling:
   a. primair
   b. interval (eerst chemo)
   - verwijderen adnexen, uterus en omentum
   - optimale resectie alle macroscopische tumor
   - optimale debulking = alle laesies < 1 cm
   - als optimale debulking niet kan: zo veel mogelijk

VOORDEEL:
- betere chemo gevoeligheid van kleinere tumoren
- lagere kans op ontwikkeling chemo resistente cellen in kleine tumoren
- verbeteren algehele conditie

2. HIPEC: warme vloeistof (42C) door buik spoelen met chemo –> door warmte worden de cellen gevoeliger voor de chemo –>1,5 uur spoelen
3. Intraperitoneale chemo
4. Chemo:
   - Eerst OK: adjvuante chemo met 6 kuren (carboplatine/taxol) eens per 3 wk gevolg door PARP-remmer indien respons
   - Eerst chemo: 3 kuren - operatie - 3 kuren
5. Targeted therapy

Question 18

wat zijn bijwerkingen van de chemo?

Answer 18

• haaruitval
• mucositis
• misselijkheid
• braken
• diarree
• obstipatie
• gewrichtspijn
• neuropathie
• nierfunctiestoornissen
• beenmerg depressie

Question 19

wat is de overleving van hoog stadium ovarium Ca?

Answer 19

1. Na debulking + chemo
   - 75% klinische complete remissie
   - hiervan 50-75% recidief
   LET OP: duur ziektevrije interval is belangrijk voor de overleving –> indien dit een lange periode betreft kan je opnieuw behandelen met chirurgie en chemo!

• mediane ziektevrije overleving: 18-24 mnd
• mediane overleving: 36-60 mnd
• mediane overleving na recidief: ong 2 jaar

Question 20

wat is het effect van adjuvante chemo?

Answer 20

• verbetert de overleving van patiënten met een onvolledige stagering
• Onbekend of overleving verbetert van patiënten met een hooggradige tumor

Question 21

wat is de adnex?

Answer 21

• ovaria
• tuba uterina
• ligamenten

Question 22

Wat is het verschil tussen ovarium en endometrium Ca mbt epidemiologie?

Answer 22

• endometriumCa > ovariumCa
• endometrium vaker in laag stadium gevonden omdat meer symptomen geeft

Van endometriumCa neemt de incidentie wel toe!!!

Question 23

wat zijn symptomen van endometrium Ca?

Answer 23

• Bloedverlies tijdens coitus
• intermenstruele bloedingen
  *Postmenopauzaal bloedverlies

Question 24

wat gebeurt er bij het ontstaan van endometrium ca?

Answer 24

Normaal proliferatie endometrium –> gestoorde proliferatie –> hyperplasie –> maligniteit

Door oestrogeen proliferatie –> als geen afbraak –> doorwoekeren –> foutjes in DNA –> maligniteit

Question 25

Als iemand nog menstrueert, hoe groot is dan de kans op endometrium ca?

Answer 25

Klein

Question 26

Wat zijn risicofactoren voor endometrium ca?

Answer 26

• Hormoongebruik: alleen oestrogenen, dus bij combinatiepil niet
• Obesitas: oestrogeenproductie (in Westen vaker)
• Infertiliteit in VG (anovulatoire cycli)
• Nullipariteit
• Late overgang (meer blootstelling aan oestrogenen)
• Leeftijd
• DM
• Hypertensie
• RT in bekken (zelden)
• Erfelijkheid (bvb lynch)

Question 27

Wat is opvallend genoeg geen risicofactor voor endometrium Ca?

Answer 27

ROKEN –> verlaagde kans

Question 28

wat is de diagnostiek van endometrium Ca?

Answer 28

1. echo
2. biopt
   - Pipelle
   - hysteroscopisch
   - curettage: wegschrapen
3. Routine lab
   - CA-125: vaak verhoogd bij intra-uteriene ziekte –> bij verhoging: indicatie voor CT
4. MRI of CT op indicatie –> MRI bvb om te kijken voor OK
5. Onderzoek naar lynch bij alle vrouwen met endometriumCa: bij ong 6% vd vrouwen < 70 jaar is er sprake van lynch
6. Bepalen risicoprofiel obv moleculaire markers
   bvb POLE-mutatie: zaait zelden/niet uit en reageert goed op therapie
   Maar P53 mutatie: agressiever

Question 29

wat is de behandeling van endometrium ca?

Answer 29

1. Laparoscopische hysterectomie + adnexen + cervix
   - Adnexen: ovariele hormonen kunnen evt overblijvende ziekte weer stimuleren
   - LET OP: ook bij meta’s dit doen
   - vaginale schede wordt weer dichtgemaakt –> geen opening naar de buitenwereld (tijdens seks kan men niet in buikholte komen)
2. RT:
   - brachy: bepaald type of als niet radicaal verwijderd
   - uitwendig: LK-meta’s
3. Chemo: meta’s naar bvb buikholte of omentum
4. Chemoradiatie: zelden
5. Hormoontherapie
   - hoge dosis progestageen bij graad 1 tumoren met hormoonreceptoren op cellen en restziekte –> weinig bijwerkingen ivm chemo
6. ontwikkelingen
   - poortwachtersklier
   - risico analyse obv immunohistochemisch profiel tumor
   - targeted therapy bij lynch

Question 30

wat is de FU van endometrium en ovarium Ca?

Answer 30

• Ovarium: grote kans op recidief –> regelmatig FU
• endometrium: lagere kans op recidief –> FU bij klachten