HC.2 – Ovarium en endometriumcarcinoom Flashcards
Bij wie komt ovarium ca voor en hoeveel in NL?
Vn > 60 jaar
1500 nieuwe gevallen per jaar in NL
Wat zijn beschermende factoren tegen het ovarium Ca?
- minder ovulaties bvb OAC
(–> 30-50% afname bij 2 jaar gebruik), ZS, lactatie - risicofactoren
- hogere leeftijd
- gen mutaties: in 10-15% –> bvb BRCA of lynch
wat zijn de symptomen van ovarium Ca?
- Geen specifieke vroege symptomen
- Hoogstens vage GI-klachten
- Toename buikomvang: belangrijk symptoom van gynaecologische kanker –> vocht
–> Gewichtstoename - Mictie- en/of defecatieproblemen (laat)
- Pijn: laat symptoom
- Acute buik door ruptuur cyste of steeldraai ovaria (zelden)
waar lijkt ovarium ca vaak te ontstaan?
in fimbriae
wat is de diagnostiek van ovarium Ca?
- gynaecologisch onderzoek
- beeldvorming
a. Vaginale echo: cysten (vocht productie bij maligniteit), solide structuren (uni- of multiloculair), proliferatie, ascites
- Doppler
- IOTA: international ovarium tumor analysis
- RMI = risk of malignancy index
NORMAAL: niet gevuld met vocht en follikels zichtbaar
b. CT: beschrijven alle kwadranten (omentum, klieren, kleine bekken, cardiophrenische hoek, lever, longen) - Lab: tumormarkers
a. CA-125: verhoogt bij prikkeling peritoneum –> LET OP: dus ook bij bvb menstruatie verhoogd
b. CEA: onderscheid met darmCa
c. Kiemceltumoren: A1FP, hCG, LDH –> jongere vrouwen
d. Seks cord stromal celtumors: inhibine B en A, oestradiol, AMDH
LET OP: tumormarkers niet bewijzend voor tumor, meer voor FU bij behandeling
c en d: zeldzaam, komen uit binnenbekleding ovarium, maar wel beter te behandelen
- histologie: bevestigingen diagnose
a. laaggradig endometriumCa
b. graad 3 endometriumCa
c. Clear cell ovariumCa: reageren slecht op chemo
d. sereus ovariumCa: meest agressief –> komt vanuit oppervlak ovarium (epitheel) en is meest voorkmoend
LET OP: a tm d zijn samen 80% ovariumCa
Warvoor is de type bepaling nodig bij ovariumCa?
NIET voor behandeling!
Welke orgines/soorten ovariumCa zijn er?
- extra-ovarieel: bvb in peritoneum of salpinx – zeldzaam
Orgines: klinisch gezien 1 entiteit –> 1 type weefsel en eenzelfde behandeling - ovarium
- tuba
- peritoneum = extra-peritoneaal ovariumCa
Waarom treedt er vroege intraperitoneale metastasering op bij ovarium Ca?
- intra-peritoneale ligging van ovaria (los in buikholte)
- exfolicatieve groei
- verslapping tumorcellen door vochtstroom in de buik en hechten zich makkelijk aan lever of darmen –> vanuit hier makkelijker verder metastaseren
wat is de prognose van het ovariumCa?
Afhankelijk van
- stadium
- (radicale) chirurgie
- chemo
- mutatiestatus
Tumorgraad is de belangrijkste prognostische factor!!!!
Groot deel van de mensen overlijd –> 1100 per jaar
Omdat 75% pas in laat stadium ontdekt en het een zeer agressieve vorm is
Wat zijn de lage stadia van ovariumCa?
- 1a: in 1 ovarium
- 1b: in beide ovaria
- 1c: peritoneum –> vanaf hier chemo geven
- 2a: omliggend weefsel zoals de tubae
wat is de prognose van de lage stadia?
Tm 2a –> vaak per toeval gevonden omdat zelden klachten
- 75-90% genezing
wat is cruciaal voor de overleving van ovariumCa?
Chirurgie en volledig stagering!!
Stagering via LK
Goede gestageerde pt hebben een goede prognose (itt slecht gestageerd, hier makkelijk micro-meta’s missen
a. geen meta’s: geen chemo
b. wel meta’s: wel chemo
wat is het doel van een stageringsoperatie en wat doen ze hierbij?
doel: vaststellen (microscopische) meta’s via een laparotomie of laparoscopie
Doen:
- cytologische spoelvloeistof of ascites
- inspectie en palpatie gehele buikholte
- uterus en adnexextirpatie
- omentectomie
- stageringsbiopten
- LK dissectie of sampling langs grote vaten en aorta –> patholoog onderzoeken
Wat doen ze als er micrometa’s worden gemist?
opnieuw OK of chemo
wat zijn de hogere stadia van ovarium ca?
- stadium 2b: verdere uitbreiding kleine bekken
- stadium 3a: retroperitoneal klieren of microscopische ziekte peritoneum
- Stadium 3b: peritoneale mata’s < 2 cm, N0
- stadium 3c: peritoneal meta’s ≥ 2 cm of N1
- Stadium 4: afstandsmeta’s
–> longen, lever, botten
Voorbeelden
* Sisters mary joseph nodule: meta in navel (vanaf buiten zichtbaar) –> stadium 4
* Omental cake: hele omentum ingenomen door tumor
wat zijn prognostische factoren voor een hoger stadium OvariumCa?
- Conditie (Karnofsky index)
- FIGO-stadium
- Tumorgraad (goed of slecht gedifferentieerd)
- Grootte restlaesies na chirurgie
- Chemo
- BRCA: reageren goed
wat is de behandeling van een hoger stadium ovarium Ca?
- Debuling:
a. primair
b. interval (eerst chemo)
- verwijderen adnexen, uterus en omentum
- optimale resectie alle macroscopische tumor
- optimale debulking = alle laesies < 1 cm
- als optimale debulking niet kan: zo veel mogelijk
VOORDEEL:
- betere chemo gevoeligheid van kleinere tumoren
- lagere kans op ontwikkeling chemo resistente cellen in kleine tumoren
- verbeteren algehele conditie
- HIPEC: warme vloeistof (42C) door buik spoelen met chemo –> door warmte worden de cellen gevoeliger voor de chemo –>1,5 uur spoelen
- Intraperitoneale chemo
- Chemo:
- Eerst OK: adjvuante chemo met 6 kuren (carboplatine/taxol) eens per 3 wk gevolg door PARP-remmer indien respons
- Eerst chemo: 3 kuren - operatie - 3 kuren - Targeted therapy
wat zijn bijwerkingen van de chemo?
- haaruitval
- mucositis
- misselijkheid
- braken
- diarree
- obstipatie
- gewrichtspijn
- neuropathie
- nierfunctiestoornissen
- beenmerg depressie
wat is de overleving van hoog stadium ovarium Ca?
- Na debulking + chemo
- 75% klinische complete remissie
- hiervan 50-75% recidief
LET OP: duur ziektevrije interval is belangrijk voor de overleving –> indien dit een lange periode betreft kan je opnieuw behandelen met chirurgie en chemo!
- mediane ziektevrije overleving: 18-24 mnd
- mediane overleving: 36-60 mnd
- mediane overleving na recidief: ong 2 jaar
wat is het effect van adjuvante chemo?
- verbetert de overleving van patiënten met een onvolledige stagering
- Onbekend of overleving verbetert van patiënten met een hooggradige tumor
wat is de adnex?
- ovaria
- tuba uterina
- ligamenten
Wat is het verschil tussen ovarium en endometrium Ca mbt epidemiologie?
- endometriumCa > ovariumCa
- endometrium vaker in laag stadium gevonden omdat meer symptomen geeft
Van endometriumCa neemt de incidentie wel toe!!!
wat zijn symptomen van endometrium Ca?
- Bloedverlies tijdens coitus
- intermenstruele bloedingen
*Postmenopauzaal bloedverlies
wat gebeurt er bij het ontstaan van endometrium ca?
Normaal proliferatie endometrium –> gestoorde proliferatie –> hyperplasie –> maligniteit
Door oestrogeen proliferatie –> als geen afbraak –> doorwoekeren –> foutjes in DNA –> maligniteit
Als iemand nog menstrueert, hoe groot is dan de kans op endometrium ca?
Klein
Wat zijn risicofactoren voor endometrium ca?
- Hormoongebruik: alleen oestrogenen, dus bij combinatiepil niet
- Obesitas: oestrogeenproductie (in Westen vaker)
- Infertiliteit in VG (anovulatoire cycli)
- Nullipariteit
- Late overgang (meer blootstelling aan oestrogenen)
- Leeftijd
- DM
- Hypertensie
- RT in bekken (zelden)
- Erfelijkheid (bvb lynch)
Wat is opvallend genoeg geen risicofactor voor endometrium Ca?
ROKEN –> verlaagde kans
wat is de diagnostiek van endometrium Ca?
- echo
- biopt
- Pipelle
- hysteroscopisch
- curettage: wegschrapen - Routine lab
- CA-125: vaak verhoogd bij intra-uteriene ziekte –> bij verhoging: indicatie voor CT - MRI of CT op indicatie –> MRI bvb om te kijken voor OK
- Onderzoek naar lynch bij alle vrouwen met endometriumCa: bij ong 6% vd vrouwen < 70 jaar is er sprake van lynch
- Bepalen risicoprofiel obv moleculaire markers
bvb POLE-mutatie: zaait zelden/niet uit en reageert goed op therapie
Maar P53 mutatie: agressiever
wat is de behandeling van endometrium ca?
- Laparoscopische hysterectomie + adnexen + cervix
- Adnexen: ovariele hormonen kunnen evt overblijvende ziekte weer stimuleren
- LET OP: ook bij meta’s dit doen
- vaginale schede wordt weer dichtgemaakt –> geen opening naar de buitenwereld (tijdens seks kan men niet in buikholte komen) - RT:
- brachy: bepaald type of als niet radicaal verwijderd
- uitwendig: LK-meta’s - Chemo: meta’s naar bvb buikholte of omentum
- Chemoradiatie: zelden
- Hormoontherapie
- hoge dosis progestageen bij graad 1 tumoren met hormoonreceptoren op cellen en restziekte –> weinig bijwerkingen ivm chemo - ontwikkelingen
- poortwachtersklier
- risico analyse obv immunohistochemisch profiel tumor
- targeted therapy bij lynch
wat is de FU van endometrium en ovarium Ca?
- Ovarium: grote kans op recidief –> regelmatig FU
- endometrium: lagere kans op recidief –> FU bij klachten
