Hanes Cymru Flashcards

1
Q

Deddfau Penyd

A

Deddfau oedd yn cosbi’r pobl oedd yn rhan o’r gwrthryfeloedd

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Arddel

A

Byddin preifat yn y Gororau oedd yn helpu arglwyddi gyda phwer

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Commortha

A

Treth a godwyd yn y Gororau i atal achosion llys rhag cael eu cynnal h.y. troseddwyr go iawn yn cael eu hamddiffyn

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Cyfran

A

Cyfraith Cymreig. Y drefn (rhan o gyfreithiau Hywel Dda) o etifeddu, sef rhannu tir rhwng y meibion i gyd

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Y Mab Darogan

A

Y syniad bod person rhywbryd am adfer balchder Cymru a chodi statws y genedl

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Pam bod pobl yn meddwl bod Harri VII yn fab darogan?

A
  • Oedd o’n Gymro
  • Enw ei fab - Arthur
  • Cyflogi pobl Cymreig e.e. Rhys ap Thomas
  • Llythyrau dinasyddiaeth - rhyddhau unigolion o’r Deddfau Penyd
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Pam nad oedd y wlad yn bwysig iddo?

A
  • Ceisio sefydlu ei hun yn bwysicach
  • Heb dreulio llawer o amser yng Nghymru
  • Heb geisio moderneiddio’r wlad
  • Defnyddio Cymru er lles ei hun
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Pam cyflwyno’r Deddfau Uno?

A
  • Tueddol o ddigwydd - Lloegr yn rheoli Cymru yn barod ers 1282, Dim ond yn gwneud o’n fwy ffurfiol, telerau’r Deddfau Uno yn digwydd yn barod
  • Ystyriaethau diogelwch - Llawer o wrthryfeloedd yn codi ar y pryd e.e. gwrthryfel Rhys ap Gruffydd
  • Dylanwad Thomas Cromwell a’i gred mewn sofraniaeth cenedlaethol, y Gororau gyda chyfreithiau gwahanol
  • Er mwyn bodloni’r Cymry
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Pwy oedd Rowland Lee?

A
  • Llywydd Cyngor Cymru a’r Gororau
  • Dim yn hoff o’r Cymry
  • Gweithio gyda Thomas Cromwell i baratoi ar gyfer y Deddfau Uno
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Beth wnaeth Rowland Lee?

A
  • Diddymu arferion fel arddel a chommortha
  • Targedu llysoedd y Gororau er mwyn sicrhau gwell cyfiawnder
  • Trosglwyddo troseddwyr i siroedd cyfagos yn Lloegr er mwyn iddynt wynebu prawf a chosb
  • Cosbi troseddwyr yn gyhoeddus e.e. crogi
  • Gosod cyrffywiau er mwyn lleihau troseddu e.e. Mor Hafren
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Telerau’r Deddf Uno Cyntaf 1536

A
  • Diddymu arglwyddiaethau’r Mers a chreu 7 sir newydd. Tywysogaeth hefyd wedi cael ei ddiddymu ond oedd y 5 sir yn parhau
  • Saesneg yn troi i fod yn iaith swyddogol Cymru - iaith y gyfraith a’r llywodraeth
  • Cymru yn derbyn Aelodau Seneddol am y tro cyntaf
  • Diddymu’r Deddfau Penyd yn ffurfiol
  • Mabwysiadu cyfreithiau Lloegr a chael gwared o hen gyfreithiau Cymreig - pawb yn dilyn yr un gyfraith
  • Cyflwyno’r swydd o Ynadon Heddwch i bob sir - cyfrifol am lywodraeth lleol
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Telerau’r Ail Ddeddf Uno 1543

A
  • Cydnabyddiaeth statudol o Gyngor Cymru a’r Gororau - cyfarfod yn Llwydlo
  • Sefydlu trefn llysoedd newydd - Llysoedd y Sesiwn Fawr oedd yn ymweld bob sir dwy waith y flwyddyn
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Effeithiau da y Deddfau Uno

A
  • Gwella cyfraith a threfn - derbyn Aelodau Seneddol
  • Cael gwared ar y Deddfau Penyd
  • Llais yn y Senedd, dal hyd at heddiw
  • Ynadon Heddwch
  • Manteision economaidd - buddsoddi, llai o lygredd gan arglwyddi’r Mers
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Effeithiau drwg y Deddfau Uno

A
  • Niweidio iaith a diwylliant Cymru - Saesneg yn troi i fod yn iaith swyddogol, colli ein hunaniaeth
  • Gwneud Cymru’n fwy atebol i’r deddfau sy’n cael ei basio
  • Gwahanu cymdeithas - y bonedd a’r gwerinwyr
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Nodweddion o “newid” - Deddfau Uno

A
  • Cymru wedi newid wrth i siroedd newydd cael eu creu - Mers ddim yn bodoli bellach
  • Cymru yn derbyn Aelodau Seneddol
  • Ynadon Heddwch yn cael eu ychwanegu i’r llywodraeth lleol
  • Sefydlu trefn llysoedd newydd - Llysoedd y Sesiwn Fawr
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Sut gyflwr oedd ar yr Eglwys yn Nghymru yn 1529?

A

Mewn cyflwr gwael iawn
- 4 esgob - Tyddewi, Llandaf, Bangor a Llanelwy. Y tlotaf yn y deyrnas i gyda
- Esgobion Cymru yn anaddas ar gyfer swyddi - llawer o Saeson a dim gyda dealltwriaeth nag ymdeimlad o broblemau Cymru
- Absenoldeb yn broblem fawr - Esgob Bangor Richard Skevington yn absenol am 14 mlynedd
- Is-glerigwyr yn anaddas. Heb dderbyn llawer o addysg a gyda ysbryd isel oherwydd cyflogau gwael
- Anfoesoldeb yn broblem - rhai offeiriaid yn cadw cariadon a phlant
- Cyflwr mynachlogydd Cymru’n dirywio - abadau llwgr

17
Q

Adfer y Crefydd Catholig yn Nheyrnasiad Mari I 1553-1558

A
  • Croeso yng Nghymru i ddyfodiad Mari i’r orsedd. Newid crefyddol yn cael ei dderbyn
  • Mari I yn cael cymorth i adfer Catholigiaeth yng Nghymru gan glerigwyr fel Morus Clynnog, Gruffydd Robert
  • Polisi llosgi yng Nghymru yn debyg i’r un yn Lloegr - 3 merthyr yng Nghymru
  • Dim llawer o wrthwynebiad i briodas Mari I yng Nghymru
  • Rhai Protestaniaid Cymru wedi gadael y wlad fel alltudion
18
Q

Pam oedd Protestaniaeth yn fwy llwyddiannus yn nheyrnasiad Elisabeth?

A

1) Natur gymhedrol Ardrefniant Eglwysig Elisabeth - Wedi cael digon o’r wlad yn cael ei reoli’n eithafol
2) Cyfiethu llenyddiaeth grefyddol i’r Gymraeg - 1563 Deddf yn cael ei basio’n 1563 bod y Beibl yn cael ei gyfiethu i’r Gymraeg
3) Penodi mwy o esgobion Cymraeg eu hiaith. 13 allan o 16 o esgobion a apwyntiwyd gan lywodraeth Elisabeth yn siarad Cymraeg
4) Catholigiaeth yn cael ei gysylltu gyda brad ac ymyrraeth dramor

19
Q

1567

A

Testament Newydd a Llyfr Gweddi William Salesbury

20
Q

1588

A

Beibl William Morgan

21
Q

Reciwsantiaeth yng Nghymru 1568-1588

A

Mwyafrif o bobl Cymru wedi derbyn Ardrefniant Eglwysig Elisabeth.
Ond wnaeth rhai wrthwynebu
- 3 o 4 esgob yng Nghymru wedi ymddiswyddo
- Rhai clerigwyr wedi gadael am y cyfandir
- Rhai aelodau’r bonedd yn cydymdeimlo gyda Chatholigiaeth

22
Q

Gwahanol ffyrdd o reciwsantiaeth yng Nghymru

A

1) Gwaith cenhadu Catholig yng Nghymru - Offeiriad cenhadol yn dechrau cyrraedd Cymru yn y 1570au
2) Cynhyrchu llenyddiaeth Gatholig - Y Drych Cristinogawl (1585) yn cael ei argraffu gan wasg argraffu anghyfreithlon y ogof Rhiwledyn ger Llandudno
3) Rol y Cymry mewn cynllwynio
- Hugh Owen + Thomas Morgan - Cynllwyn Ridolfi 1571
- Thomas Salusbury + Edward Jones - Cynllwyn Babington 1586. Wedi cael eu dienyddio
- William Parry - Ceisio lladd Elisabeth

23
Q

Pam fod cyn lleiad o wrthwynebiad i newid crefyddol yng Nghymru?

A

1) Teyrngarwch naturiol tuag at y Tuduriaid sef disgynyddion Harri VII (cefndir Cymreig)
2) Dim yn benboeth am grefydd
3) Eglwys Anglicanaidd yn gyfarwydd
4) Cyfiethu i’r Gymraeg yn helpu ennill cefnogaeth
5) Ofn gwrthwynebu - gallu cael eu cosbi
6) Natur cymhedrol Eglwys Elisabeth